Kozłowski Tomasz Stefan (1895–1946), prezes Kieleckiej Izby Rolniczej, poseł na sejm RP, działacz społeczny. Ur. 23 XII w Przybysławicach w pow. miechowskim, jako trzecie dziecko Stefana (zob.) i Marii ze Strasburgerów, brat Leona (zob.). K. uczęszczał do prywatnych szkół średnich kolejno w Kielcach, Lublinie i Warszawie (szkoła im. Ronthalera), biorąc czynny udział w tajnych organizacjach samokształceniowych i politycznych. W r. 1913 zaczął studia na Kursach Przemysłowo-Rolniczych kierowanych przez J. Mikułowskiego-Pomorskiego. Należał wówczas do Związku Walki Czynnej (ZWC). W pierwszych dniach sierpnia 1914 r. zgłosił się do kawalerii I Brygady i odbył całą kampanię wojenną Legionów. Za odmowę przysięgi Niemcom w lipcu 1917 r. dostał się do obozu w Szczypiornie, skąd zbiegł i zgłosił się w Polskiej Organizacji Wojskowej w Warszawie. Jednocześnie podjął dalsze studia w tej samej uczelni przemianowanej na Wyższą Szkołę Rolniczą (z czasem SGGW). Został tu prezesem samopomocowego Koła Rolników. W lutym 1918 r., podczas manifestacji przeciw pokojowi brzeskiemu, został ranny, czego następstwem była stała niewydolność obu dłoni. Na wiosnę 1918 r. był więziony prawie miesiąc w Zamościu za agitację protestacyjną na Chełmszczyźnie. Kampanię 1920 r. odbył w randze podporucznika w 11 p. ułanów.
Zwolniony z wojska po zakończeniu działań wojennych, gospodarował na wspólnym majątku Przybysławice i rozpoczął pracę społeczną tak w wiejskich organizacjach założonych przez rodziców, jak i w Miechowskim Tow. Rolniczym. W r. 1923 K. został wybrany prezesem tego towarzystwa, które rozwijało energiczną działalność organizacyjną i oświatową. Jednocześnie był K. od r. 1923 wiceprezesem Rady Towarzystw Rolniczych Woj. Kieleckiego, od r. 1928 prezesem wojewódzkiego zrzeszenia producentów mleka, od 1 X 1929 r. wiceprezesem Wojewódzkiego Tow. Organizacji i Kółek Rolniczych; odr. 1931 prezesem tegoż towarzystwa scalającego wszystkie organizacje rolnicze na tym terenie. Następnie został prezesem utworzonej w r. 1933 Kieleckiej Izby Rolniczej i pełnił tę funkcję aż do wybuchu wojny. W rozwoju racjonalnego mleczarstwa oraz hodowli zwierzęcej widział K. najskuteczniejszy środek do podniesienia rentowności gospodarstw chłopskich w ówczesnej kryzysowej koniunkturze.
Zrazu mniej czynny politycznie, został K. jednak wysunięty przy wyborach do sejmu w r. 1930 z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) jako zastępca i wszedł do Sejmu już po rozpoczęciu kadencji (przed marcem 1931 r.).
Pracował nad wnioskami w sprawach rolnych, zwłaszcza w Komisji dla oddłużenia rolnictwa. Dn. 23 V 1934 r. był mianowany przewodniczącym międzyministerialnej komisji do spraw finansowo-rolnych. Wybrany ponownie posłem 8 IX 1935 r. z okręgu wyborczego Zawiercie, przewodniczył od r. 1937 Komisji Budżetowej i działał w Sejmowym Kole Rolników. Przemawiał rzadko, raczej inspirował cudze wystąpienia. Był zwolennikiem tworzenia samowystarczalnych dziedzicznych gospodarstw chłopskich, poniekąd inspiratorem tzw. Lex Bartczak, zdając sobie przy tym sprawę, że bez rozwoju przemysłu nie zahamuje się rozdrabniania ziemi. Politycznie, kierując kielecką organizacją BBWR, należał do grupy Walerego Sławka. Wskutek narastającego rozdźwięku wystąpił ostatecznie z klubu BBWR. Był przeciwnikiem Obozu Zjednoczenia Narodowego.
W czasie okupacji K. brał udział w pracy konspiracyjnej, należąc do Związku Walki Zbrojnej, później Armii Krajowej. Wielokrotnie okazywał pomoc oddziałowi Armii Ludowej im. B. Głowackiego i jego dowódcy J. Trzasce. W r. 1940 należał do założycieli «Unii» i w jej ramach organizował pomoc dla głodujących pisarzy i literatów, a także gościnę dla działaczy konspiracji, ukrywających się przed gestapo. W tych akcjach pomagała mu żona Jadwiga z Postępskich. W r. 1941 wziął udział w założeniu Tow. Wydawniczego, które gromadziło maszynopisy dzieł wybitniejszych autorów (Gojawiczyńska, Dobrowolski, Jaracz, Olechowski, Braun i in.) – nie dochowane mimo zabezpieczenia w czterech miejscach, podobnie jak i piękny zbiór wzorów skrzyń ludowych K-ego, kompletowany przez niego od czasów szkolnych. Gdy 4 V 1943 r. gestapo przyjechało go aresztować, K. zdołał zbiec i, wielokrotnie poszukiwany, do czerwca 1944 r. przebywał w Warszawie, nie przerywając swej działalności.
Od maja 1945 r. K. pracował w Wojewódzkim Urzędzie Ziemskim Dolnego Śląska jako administrator majątków państwowych. Dn. 3 II 1946 r. delegowany przez Zarząd Centralny Państwowych Nieruchomości Ziemskich do Koszalina dla zorganizowania tam okręgu PNZ, w maju mianowany został dyrektorem tego okręgu. Dn. 14 VII 1946 r. utonął w morzu w Mielnie pod Koszalinem, ratując tonącą dziewczynę. Zostawił synów: Stefana, Krzysztofa i Tomasza. Odznaczony Krzyżem Walecznych i Virtuti Militari, dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W r. 1938 otrzymał Krzyż Komandorski węgierskiego orderu zasługi.
Portrety w posiadaniu rodziny; – Album-Skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego. Kadencja 1935–1940, (Kr. 1936) s. 136 (fot.); – Borkiewicz S., Historia organizacji społeczno-rolniczych w woj. kieleckim (1898–1933), Kielce 1934; Popiel K., Nad mogiłami przyjaciół, Rzym 1966; Trzaska J., Partyzanckie ścieżki, W. 1967 s. 76–7, 170; – Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego 1937–1939, W. 1964 I; Sprawozdania Kieleckiej Izby Rolniczej; – „Roczn. Polit. i Gosp.” 1934 s. 39, 1937 s. 38; – B. Sejmowa: Protokoły Komisji Budżetowej w l. 1937–8; Papiery osobiste w posiadaniu rodziny; Materiał biograficzny dostarczony przez syna Krzysztofa; – Relacje kolegów, b. posłów sejmowych i współpracowników.
Red.