Paszkowski Wacław Julian (1881–1950), inżynier technolog, profesor Politechniki Warszawskiej, minister komunikacji. Ur. 14 III w Warszawie, był synem Macieja, inżyniera technologa, dyrektora kolei nadwiślańskiej, potem moskiewsko-brzeskiej, i Marii z Groerów, bratankiem Wiktora (zob.). Uczęszczał początkowo do V Rządowego Gimnazjum Klasycznego w Warszawie, a ukończył gimnazjum w Kałudze, dokąd ojciec był zmuszony się przenieść w r. 1892. W l. 1899–1904 P. studiował na wydziale mechanicznym Instytutu Technologicznego w Petersburgu i uzyskał stopień inżyniera technologa. Od jesieni 1904 do pocz. 1906 r. pracował jako projektant konstrukcji żelaznych i dźwigów w fabryce Tow. Akcyjnego «Wł. Gostyński i S-ka» w Warszawie. Zaprojektował m. in. żelazne konstrukcje wież kościoła Zbawiciela w Warszawie. Następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych; pracował tu m. in. w Tow. Kolei Żelaznej «Illinois Central» oraz w Tow. Kolei Żelaznej «Chicago, Milwaukee and St. Paul», projektując żelbetowe mosty kolejowe oraz nadzorując ich realizację. Po powrocie do kraju w poł. 1908 r. wstąpił do biura budowy nowego mostu w Warszawie (obecnie most Poniatowskiego), gdzie wykonał projekt żelbetowej konstrukcji wiaduktu w Alei 3 Maja, a następnie do r. 1913 stał na czele nadzoru technicznego przy tej budowie. Od r. 1911 prowadził w redakcji „Przeglądu Technicznego” dział «Żelazo-Beton». W r. 1914 otworzył własne biuro projektowe, prowadzące również porady techniczne w zakresie stosowania żelbetu, czynne do wybuchu pierwszej wojny światowej.

W l. 1914–15 P. wykładał żelbetnictwo na Kursach Architektonicznych, zorganizowanych dla studentów, którym wybuch wojny uniemożliwił kontynuowanie studiów w zagranicznych uczelniach. W l. 1915–17 uczył w szkole technicznej Władysława Piotrowskiego, a w r. 1916/17 na kursie ogólnym i kursach dla techników drogowych przy Tow. Kursów Naukowych. W okresie pierwszej wojny światowej pracował też społecznie w Radzie Głównej Opiekuńczej. We wrześniu 1915 został powołany na członka Komisji Politechnicznej zorganizowanej przy Wydziale Oświecenia Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy i brał udział w opracowywaniu programów i organizacji Politechniki Warszawskiej. W r. 1917 wykładał zastępczo budownictwo przemysłowe na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Warszawskiej. Od r. 1918 do śmierci wykładał żelbetnictwo na Wydziale Inżynierii Lądowej, od r. 1919 jako profesor nadzwycz., a od r. 1937 profesor zwycz. Również od r. 1918 był wykładowcą budownictwa żelazo-betonowego na Wydziale Architektury. W r. 1925/6 wykładał na Kursach Budowy Maszyn i Elektrotechniki, w l. 1938–9 technologię betonu i budownictwa żelbetowego w Wyższej Szkole Inżynierii Wojskowej w Warszawie. W r. 1928 mianowano P-ego członkiem Komisji Dyscyplinarnej warszawskich wyższych uczelni. W l. 1929–32 był P. dziekanem Wydziału Inżynierii Lądowej. W r. 1933/4 brał udział w opracowaniu programu studiów połączonych Wydziałów Inżynierii Lądowej i Wodnej. W r. 1936 zorganizował na Politechnice Warszawskiej specjalną pracownię dla badania betonu.

W r. 1918 P. był (23 X – 4 XI) ministrem komunikacji w rządzie Józefa Świeżyńskiego. W lipcu 1920 został powołany na członka Komitetu Przemysłowego przy Min. Spraw Wojskowych, a następnie brał udział w wojnie polsko-radzieckiej jako kanonier w 1 p. artylerii polowej. W l. 1921–3 z ramienia Min. Przemysłu i Handlu likwidował demobil wojenny (pisał o tym w pracy Likwidacja demobilu wojskowego, „Przem. i Handel” 1922 i odb.). W r. 1923 założył przedsiębiorstwo budowlano-inżynieryjne «W. Paszkowski, F. Próchnicki i S-ka», w którym był przewodniczącym zarządu i kierownikiem prac inżynierskich. Uczestniczył jako projektodawca i kierownik robót we wznoszeniu warszawskich budowli, jak gmach Państwowej Szkoły Higieny przy ul. Chocimskiej, gmach rozdzielczy, kotłownia i fundamenty pod turbogeneratory w Elektrowni Warszawskiej, hala fabryczna w Zbrojowni na Pradze, magazyny na ul. Stawki. Projektował i budował także przyczółki i filary mostów na Pilicy, Szczarze i Narwi. We wrześniu 1939 był członkiem Komitetu Obywatelskiego, kierowanego przez Stefana Starzyńskiego. W l. 1939–40 dzięki pomysłowości P-ego uratowano przed rozbiórką wiele warszawskich domów uszkodzonych w czasie działań wojennych. W okresie okupacji P. brał udział w tajnym nauczaniu. Po r. 1945 był dyrektorem Oddziału Inżynieryjnego Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego w Warszawie. Kierował wówczas odbudową mostu kolejowego pod Cytadelą w Warszawie, a także mostów na Wiśle w Dęblinie i w Sandomierzu.

P. był członkiem zwycz. Tow. Naukowego Warszawskiego (od r. 1930), członkiem Akademii Nauk Technicznych (od r. 1932) i przez pewien czas sekretarzem jej Wydziału Nauk Inżynierskich, od r. 1930 prezesem Rady Cementowej Związku Cementowni Polskich. Przewodniczył w t. r. komitetowi budowy gmachu YMCA w Warszawie, a w r. 1931 komitetowi organizacyjnemu I Zjazdu Żelbetników Polskich. Uczestniczył w r. 1932 w międzynarodowym kongresie «Des Ponts et Charpentes» w Paryżu. Współorganizował w r. 1934 Polski Związek Inżynierów Budowlanych, był w l. 1945–8 jego prezesem. W l. 1935–9 i 1945–7 przewodniczył Komisji Cementu, Betonu i Żelbetu Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. W zakresie technologii betonu był jednym z wybitniejszych w świecie badaczy i twórcą własnej szkoły. Stworzył oryginalne metody projektowania składu betonu, rozróżniania granulometrycznego piasku od żwiru, a także określenia zawartości pyłów w kruszywie. Do ważniejszych jego prac naukowych z tej dziedziny należą: Żelbetnictwo (W. 1919, 1922 cz. 1, 1925 cz. 2), Racjonalne wytwarzanie betonu w świetle prac amerykańskich („Przegl. Techn.” 1926 i odb. W. 1926), Kruszywo jako materiał do wyrobu betonu („Przegl. Budowlany” 1930), Fizyczne cechy piasku w betonie („Cement” 1933), Projekt przepisów obliczania i wykonania robót betonowych i żelbetowych (W. 1933), Beton o przewidzianej wytrzymałości („Przegl. Techn.” 1934, odb. W. 1934), Nowe poglądy w technologii betonu („Przegl. Budowlany” 1936), Tabele do obliczania przekrojów żelbetowych (W. 1946), Technologia betonu (W. 1946, 1950), Teoria żelbetu (w: „Podręcznik Inżynierii”, W. 1948 i odb. W. 1948, 1950). P. publikował także prace z zakresu statyki i wytrzymałości, jak np. Belki ciągłe w ramownicach piętrowych („Przegl. Techn.” 1923), Wykresy do wyznaczania naprężeń w belkach żelbetowych („Przegl. Techn.” 1926) i Badania (własne) nad współpracą betonu z żelazem w konstrukcji żelbetowej poddanej zginaniu (w: „Prace I Polskiego Zjazdu Żelbetników” 1931). Ponadto opublikował kilka artykułów o charakterze sprawozdawczym, m. in. w „Przeglądzie Budowlanym” 1930, 1931, 1936. P. zmarł w Warszawie 6 VII 1950 i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

W małżeństwie z Janiną z Kniaziołuckich (zm. 1971) P. miał dwie córki: Annę Dembińską, plastyczkę, i Janinę Błaszkowską, psychologa, oraz trzech synów: Macieja, chemika zamieszkałego w Argentynie, Andrzeja, prawnika, i Tomasza, zamieszkałego we Włoszech.

Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1904–18; toż za l. 1919–28; toż za l. 1944–54; Enc. Warszawy; W. Enc. Powsz. (PWN); Współcześni polscy działacze polityczni. Mała encyklopedia, W. 1919; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Zagórowski, Spis nauczycieli, II; – Akademia Nauk Technicznych 1920–1932, W. 1932 s. 41–3; toż za l. 1933–7, W. 1937 s. 25; Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Kr. 1974; Kolenkiewicz M., Wynik prób laboratoryjnych dozowania składników betonu według metody W. P-ego, W. 1934; Księga pamiątkowa inżynierów, W. 1933 I 71, 73, 77, 95; 50 lat Wydziałów Inżynierii Budowlanej… Politechniki Warszawskiej 1915–1965, W. 1966 s. 15, 64, 575–9 (fot.); Politechnika Warszawska 1915–1925, W. 1925 s. 7, 101, 162, 249; Politechn. Warsz. 1915–65, (fot.); Wierzbicki W., Pamięci prof. W. P-ego, „Przegl. Budowlany” 1950 nr 11 s. 527 (fot.); Żenczykowski W., Wacław Paszkowski, „Życie Nauki” 1951 nr 1/2 s. 113–15; Żórawski K., Wacław Paszkowski (1881–1950), „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” R. 43: 1950 s. 214–16; – Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, W. 1966 I; – „Stolica” 1971 nr 23 (dotyczy żony P-ego); „Życie Warsz.” 1950 nr 187 s. 7; – AAN: Akta personalne Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, teczka nr 4911; – Informacje Anny Dembińskiej z Wrocławia oraz Haliny Świetlickiej z Warszawy.

Stanisław Konarski