Lachman Wacław (1880–1963), dyrygent, kompozytor i pedagog. Ur. 19 XII w Płocku, syn Mirosława, inspektora orkiestr wojskowych i kapelmistrza orkiestry wojskowej w Płocku, oraz Anny Konwickiej, nauczycielki. W l. 1892–1902 uczęszczał do gimnazjum gubernialnego w Płocku, gdzie był członkiem orkiestry szkolnej, często także zastępował nauczyciela przy pulpicie dyrygenta, prowadząc chór szkolny. W drugiej klasie gimnazjum założył szkolny zespół śpiewaczy, znany później pod nazwą Płocka Drużyna Śpiewacza, którego był dyrygentem i głównym kompozytorem. Po ukończeniu gimnazjum L. wstąpił do Konserwatorium Warszawskiego, studiował m. in. u Piotra Maszyńskiego, Mieczysława Surzyńskiego, Romana Statkowskiego, Emila Młynarskiego oraz Zygmunta Noskowskiego. W tym czasie zorganizował Związek Polskiej Młodzieży Muzycznej i pełnił w nim funkcję pierwszego prezesa. W r. 1909 lub 1910 ukończył konserwatorium, uzyskując dyplom w zakresie kompozycji. L. przede wszystkim kierował chórami. Już podczas studiów zorganizował chór złożony z kolegów i objął opiekę nad chórami męskimi «Echo», «Duda» i «Surma». Równocześnie sam śpiewał w chórze Filharmonii Warszawskiej. W r. 1906 założył działający do dziś chór męski, noszący początkowo nazwę «Chór Lachmana«, a następnie «Harfa». Do r. 1958 pełnił funkcję dyrygenta i kierownika tego zespołu, z którym w r. 1911 występował w Pradze. Był dyrygentem Tow. Śpiewaczego «Orpheon» i wicedyrektorem chóru Filharmonii Warszawskiej. Po wybuchu pierwszej wojny światowej został ewakuowany do Moskwy. Założył tu «Chór Polski», który w ciągu trzech lat dał 90 koncertów. Jesienią 1918 r. powrócił do Warszawy i na nowo zorganizował chór «Harfa». Brał z nim udział we wszystkich ważniejszych akcjach, uroczystościach krajowych i wyjazdach zagranicznych. M. in. w r. 1920 uczestniczył w kampanii plebiscytowej na Górnym Śląsku. W l. 1923 i 1925 występował w Holandii, w r. 1927 na Węgrzech, w l. 1935 i 1937 odbył tournée koncertowe po Belgii, Francji, Estonii i Łotwie. Chór «Harfa» pod dyrekcją L-a osiągnął wysoki poziom, czego wyrazem były liczne nagrody i wyróżnienia zdobywane na konkursach krajowych i zagranicznych (w Amsterdamie 1923, Haarlemie 1925, Warszawie 1927 i in.).

Równocześnie L. prowadził nadal męskie chóry «Echo», «Duda» i «Surma», w l. 1921–5 był ponownie wicedyrektorem chóru Filharmonii Warszawskiej. Ponadto dyrygował chórem Opery Warszawskiej. W r. 1925 L. objął kierownictwo nowo powstałego chóru oratoryjnego. W r. 1932 powołano go na stanowisko naczelnego dyrygenta Zjednoczenia Związków Śpiewaczych i Instrumentalnych RP, a w r. 1935 na stanowisko dyrektora artystycznego Mazowieckiego Związku Śpiewaczego i Muzycznego. W czasie powstania warszawskiego w r. 1944 dawał z chórem koncerty dla powstańców. Po wyzwoleniu Warszawy L. natychmiast przystąpił do reaktywowania chóru «Harfa», który już w marcu 1945 r. rozpoczął występy. Był działaczem ruchu śpiewaczego i pełnił funkcję honorowego dyrektora artystycznego i przewodniczącego komisji artystycznej oddziału warszawskiego Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych. Był również wizytatorem i instruktorem do spraw muzycznych w Kuratorium w Warszawie oraz przez wiele lat – nauczycielem muzyki w liceach warszawskich.

Z działalnością dyrygencką L-a wiąże się bezpośrednio jego działalność kompozytorska. Twórczość L-a obejmuje ponad 300 utworów, są to przede wszystkim utwory na chór męski oraz żeński i mieszany, zarówno à capella, jak i z towarzyszeniem instrumentów. Składają się na nią małe formy (pieśni) i szerzej rozbudowane (kantaty, msze), m. in. Missa Gaude Mater, Boże Narodzenie, Alleluja, Betlejem Polskie, jak i Hej Cyganie, Biją dzwony, Lecą liście z drzewa, Dwie dole, Daremne żale, Sztandary polskie na Kremlu. Obok utworów oryginalnych L. pozostawił liczne opracowania pieśni ludowych, patriotycznych i historycznych (np. W polu ogródeczek, Matulu moja, Pod borem, Pieśń górników). Kompozycje L-a świadczą o doskonałej znajomości faktury chóralnej. Reprezentują one różne stopnie trudności wykonawczych, przeznaczone były bowiem dla zespołów o różnym poziomie zaawansowania muzycznego. L. nie wykracza poza środki kompozytorskie wykształcone w XIX w., utwory jego cechuje prostota harmoniczna, jasne rozczłonkowanie i symetria budowy. Poza kompozycjami chóralnymi L. jest autorem sześciu utworów orkiestrowych, wielu kameralnych oraz muzyki do 4 sztuk i widowisk. Wiele pozycji z twórczości L-a zaginęło podczas ostatniej wojny. L. opracowywał także podręczniki i śpiewniki do nauki muzyki w szkołach ogólnokształcących. W okresie międzywojennym otrzymał odznaczenia: Złoty Krzyż Zasługi i Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta, po drugiej wojnie światowej – Krzyże Kawalerski, Oficerski i Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Dwukrotny laureat nagrody muzycznej miasta Warszawy (1938, 1956), posiadał także Złotą Odznakę z Wieńcem Laurowym śpiewactwa polskiego. L. był honorowym obywatelem miasta Płocka. Zmarł 16 X 1963 r. w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Alei Zasłużonych. Ożeniony z Janiną Korab-Kowalską, śpiewaczką, miał córkę Marię, filologa.

Schäffer B., Almanach polskich kompozytorów współczesnych oraz rzut oka na ich twórczość, Kr. 1956; Słownik Muzyków Polskich, Kr. 1964 I; – Błaszczyk L. T., Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX w., Kr. 1964; Kamiński M., W. L. Zarys życia i działalności, Płock 1969; 60 lat działalności Towarzystwa Śpiewaczego „Harfa” w Warszawie 1906–1966, W. 1966; Z dziejów polskiej kultury muzycznej, Kr. 1966 II; – Elwertowski K., Szkoła i życie. Ze wspomnień nauczyciela, W. 1962.

Zofia Chechlińska