Preisner Walerian (1894–1966), italianista, bibliotekarz. Ur. 1 XI w Sieniawie (pow. Jarosław), był synem rzemieślnika (murarza) Andrzeja i Józefy z Jaroszów.
Naukę P. pobierał najpierw w szkole powszechnej w Sieniawie (1901–7), a następnie (od r. 1908) w gimnazjum w Jarosławiu, w którym w r. 1916 zdał maturę. W l. 1914–15 walczył na froncie karpackim służąc w 2. brygadzie Legionów; ciężko ranny w bitwie pod Mołotkowem, został zwolniony ze służby wojskowej jako inwalida. Uczestniczył też w wojnie polsko-radzieckiej 1920 r. W r. akad. 1917/18 rozpoczął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniw. Jana Kazimierza we Lwowie, a po przerwie spowodowanej długotrwałą chorobą, zapisał się w r. 1919/20 na Wydział Filozoficzny tegoż Uniwersytetu i studiował romanistykę pod kierunkiem Edwarda Porębowicza i Zygmunta Czernego oraz filologię klasyczną i polską. Absolutorium uzyskał w r. 1923 i we wrześniu t. r. został zatrudniony w Bibliotece Uniwersyteckiej we Lwowie, gdzie pracował do października 1945. W l. 1922–34 uczył też języka łacińskiego i francuskiego w prywatnym gimnazjum żeńskim we Lwowie.
W lecie 1922 oraz w r. 1925 P. przebywał we Francji (studia w uniwersytecie w Dijon), przygotowując się do doktoratu, który uzyskał w Uniw. Lwow. w r. 1929 na podstawie rozprawy Étude sur la syntaxe de Pierre Charron. Już wówczas zainteresowania naukowe P-a kierowały się coraz wyraźniej ku Italii oraz powiązaniom literackim i kulturalnym polsko-włoskim. Po krótkim pobycie we Włoszech w r. 1925 pojechał do Florencji w r. 1930, aby zbierać materiały do pracy o polsko-włoskich stosunkach kulturalnych. Do r. 1939 ogłosił w czasopismach krajowych i zagranicznych sporo rozpraw i artykułów z zakresu stosunków kulturalnych i literackich polsko-romańskich i słowiańsko-romańskich. Opracował również kilka haseł dla Polskiego Słownika Biograficznego. Wybuch drugiej wojny światowej nie pozwolił mu skorzystać ze stypendium do Włoch, przyznanego przez Fundusz Kultury Narodowej.
Z początkiem listopada 1945 P. opuścił Lwów i udał się do Krakowa, gdzie zgłosił się do dyspozycji UJ. Z końcem listopada t. r. zatrudniony został w organizującej się Bibliotece nowo powstałego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, pracował w niej do r. 1957. Równocześnie, od grudnia 1945, prowadził dla studentów romanistyki Uniw. Tor. lektorat języka włoskiego oraz wykładał literaturę włoską; po zniesieniu sekcji romanistyki współpracował, jako wykładowca literatury powszechnej, z tamtejszą Katedrą Teorii Literatury i Literatury Porównawczej. W r. 1955 przyznany mu został stopień docenta. Od r. 1957 do przejścia na emeryturę (1965) zatrudniony był w Zakładzie Literatury Staropolskiej przy Zespołowej Katedrze Literatury Polskiej Wydziału Humanistycznego Uniw. Tor. Był członkiem m. in. Tow. Naukowego w Toruniu oraz Comunità Europea degli Scrittori (COMES) w Rzymie. Podczas pobytu w Toruniu P. ogłaszał rozprawy, artykuły naukowe i popularyzatorskie, recenzje oraz przekłady, prawie już wyłącznie z zakresu kultury i literatury włoskiej. Ogłaszał je głównie w wydawnictwach specjalistycznych, ale także w czasopismach ogólnokulturalnych i w prasie codziennej. Współpracował również z wydawnictwami encyklopedycznymi („Enc. Katol.”) i słownikowymi („Mały Słown. Pisarzy Włoskich”, W. 1969). Osobno wyszły: Pełnia życia i wyraz artystyczny. Studia i szkice literackie z dziedziny romanistyki (Tor. 1946), Stosunki literackie polsko-włoskie w latach 1800–1939 w świetle bibliografii (tamże 1949), Dante i jego dzieła w Polsce (tamże 1957), Arrigo Boito i jego stosunki z Polską (tamże 1963) oraz Luigi Pulci i jego „Morgante”. Studium o pierwszym włoskim poecie epickim wielkiego stylu (tamże 1966). Spośród tych pozycji szczególną wartość miały: rzecz o recepcji Dantego w Polsce (uzupełniona później publikacją Miscellanea dantologiczne (w: „Księga pamiątkowa ku czci Konrada Górskiego”, Tor. 1967) oraz zestawienie stosunków literackich polsko-włoskich. Stosunków tych dotyczyły również inne rozprawy i szkice P-a, jak np. Giosuè Carducci in Polonia („Rivista di Letterature Slave” 1927), Udział Polaków w walkach o niepodległość Italii i jego echa w literaturze polskiej („Zesz. Nauk. Uniw. M. Kopernika”. Filol. pol., z. 5 1965). Związkom francusko-polskim poświęcił szkic Stosunki W. Baworowskiego z W. Hugo („Przegl. Human.” 1934). W zakresie teorii literatury zajął się P. zwłaszcza swoiście włoskimi rodzajami literackimi (barzelletta, bruscello, canto carnascialesco, contrasto, epicedio, trionfo), poświęcając im krótkie artykuły zamieszczone w „Zagadnieniach Rodzajów Literackich”. Z dość licznych jego przekładów rozrzuconych po czasopismach wymienić należy spolszczenie tekstów E. De Amicisa, Marie de France oraz – oddzielnie – C. Luporiniego („Myśl Leonarda”, W. 1962 wespół z Andrzejem Konarkiem). Ponadto był także P. autorem wielu artykułów popularno-naukowych i felietonów o tematyce z zakresu kultury, ogłaszanych głównie w prasie lwowskiej, a potem toruńskiej i bydgoskiej. Zmarł 22 VI 1966 w Toruniu.
P. był żonaty (od grudnia 1931) ze Stanisławą z domu Eckhart (zm. 1973). Małżeństwo to było bezdzietne.
Bartoszewicz A., Walerian Preisner, „Życie i Myśl” T. 16: 1966; Brahmer M., Walerian Preisner, „Kwart. Neofilol.” T. 13: 1966 z. 4; Graciotti S., (Rec.: W. Preisner, Dante i jego dzieła w Polsce), „Ricerche Slavistiche” T. 7: 1959; Grzegorczyk P., Walerian Preisner 1894–1966, „Roczn. Liter.” 1966; Paźniewski W., Życie i inne zajęcia, W. 1982 s. 54–5; Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1956–1965, Tor. 1965 (bibliogr.); – Górski K., Przemówienie (…) na Dorocznym walnym zebraniu Towarzystwa Naukowego w Toruniu, w: Spraw. Tow. Nauk. w Tor., Tor. 1968; – Arch. Tow. Nauk. w Tor.; – Arch. Uniw. Tor.; – Informacje Leonarda Jarzębowskiego i Tadeusza Ulewicza.
Stanisław Widłak