Swinarski Wawrzyniec Antoni h. Poraj (1704–1761), kanonik poznański i gnieźnieński, prezydent Trybunału Koronnego.
Był synem Jana i Zofii z Rokossowskich h. Glaubicz (zm. po 1762). Brat S-ego Mikołaj (1711?–1773), często mylony w literaturze genealogicznej z kaszt. inflanckim Mikołajem Swinarskim (zob.), był elektorem Stanisława Leszczyńskiego, od r. 1741 superintendentem ceł wielkopolskich i szambelanem królewskim. Posłował na sejm 1744 r. z woj. kaliskiego. W r. 1756 został podczaszym kaliskim. W czasie bezkrólewia po śmierci Augusta III pełnił w r. 1764 funkcję sędziego kapturowego i wziął udział w elekcji Stanisława Poniatowskiego. Był żonaty z kasztelanką śremską Anną z Bnińskich (zm. 1771), siostrą Łukasza Bnińskiego (zob.). Braćmi S-ego byli też Stanisław, wojskowy, i Franciszek (zm. 1775), odnotowany (w l. 1767 i 1769) jako generał wojsk pruskich. Siostrami S-ego były: Anna (zm. po 1785), zamężna z Józefem Korzbok Łąckim, kasztelanicem kruszwickim (zm. przed 1773), Marianna (zm. po 1793), zamężna z Antonim Młodzianowskim oraz Jadwiga (zm. po 1793), zamężna kolejno z Maciejem Gołeckim, Tadeuszem Tomaszewskim (ok. r. 1780), i Chryzostomem Kossowskim. Wg Teodora Żychlińskiego S. miał jeszcze siostrę Konstancję, zamężną z Trzcińskim.
S. uczył się w poznańskim kolegium jezuickim. Obrawszy stan duchowny, rozpoczął studia teologiczne w Poznaniu (w r. 1725 był studentem drugiego roku), po czym zapewne wyjechał na studia za granicę. W r. 1727 był obecny na Tryb. Kor. w Piotrkowie i w tamtejszej bazylice jezuickiej wygłosił 9 XI t.r. kazanie, dedykowane wszystkim (wymienionym imiennie) deputatom z okazji niedawnej kanonizacji św. Stanisława Kostki i Alojzego Gonzagi (Tęcza Koronna, wielu równych cnót nieodmienna […] przy solennej nowo kanonizowanych introdukcji…, [b.m.r.w.]). W r. 1730 otrzymał kanonię poznańską fundi św. Marcin, na którą instalował się 30 VI t.r. Już jako kanonik i prałat kapituły wygłosił w Poznaniu kazania na pogrzebach bp. sufragana poznańskiego Franciszka Kaznowskiego (21 XII 1731) i bp. poznańskiego Jana Joachima Tarły (29 VIII 1732). Zapewne w tym czasie został proboszczem czarnkowskim; łożył na potrzeby kościoła w tym mieście. Na sejmiku przedkonwokacyjnym w Środzie w instrukcji z 24 III 1733 rekomendowano go posłom do prymasa Teodora Potockiego. Prawdopodobnie był obecny na sejmie konwokacyjnym 1733 r., o czym świadczy spora ilość mów i informacji o przebiegu sejmu, zebranych w prowadzonej przez niego księdze (B. Kórn., rkp. 611). S. objął w tym czasie probostwo w Szamotułach; z tym tytułem wygłosił 16 III 1734 kazanie na pogrzebie kustosza poznańskiego Aleksandra Opalińskiego (Fatalna znacznych ludzi utrata…, P.[b.r.w.]). Był również proboszczem babimojskim; przyczynił się do ukończenia budowy i wyposażenia tamtejszego kościoła. Dn. 24 IX t.r. kapit. poznańska wybrała go na deputata na Tryb. Kor. W grudniu 1735 ukończył funkcję trybunalską; jako znany kaznodzieja i uczestnik dysput teologicznych wygłosił 25 VI 1736 na rozpoczynającym się sejmie pacyfikacyjnym kazanie w kolegiacie św. Jana w Warszawie (Pańska z imienia polskiego elewacyją ofiara braterska w publicznych Obradach Najjaśniejszej Rzeczypospolitej zgoda, W. 1736). Ok. r. 1735 doznał urazu, po którym do końca życia «znosił kalectwo nogi skancerowanej». Z królewskiej nominacji Augusta III został powołany w r. 1737 do komisji rozgraniczającej dobra stołowe opactw w diecezji. Był plebanem niepartskim i 3 II 1739 postąpił na kustodię kapit. katedralnej poznańskiej. Blisko współpracował z Teodorem Czartoryskim, od r. 1739 bp. poznańskim, a z czasem zyskał zaufanie «Familii» (świadczy o tym list Augusta Czartoryskiego do Jacka Ogrodzkiego z 8 I 1750). Bywał powoływany do sądów kompromisarskich i przyjacielskich, m.in. w r. 1740 z powodzeniem prezydował tzw. rzymskiej komisji dla m. Poznania, powołanej do zniesienia czynszów z pustych gruntów i zrujnowanych kamienic.
S. z upoważnienia brata, Stanisława i jako pełnomocnik nieletniego wówczas Franciszka sprzedał w r. 1735 Wojciechowi Wysockiemu za 33 tys. złp. dziedziczne Wojnowo i Olędry w pow. poznańskim. Miał w posesji m.in. wsie Lechlin i Konojady (od r. 1741) oraz związaną z kustodią poznańską wieś biskupią Kaczanów w pow. pyzdrskim (od r. 1739). Z powodu niewystarczających dochodów, uzyskawszy zgodę bp. poznańskiego Czartoryskiego oraz kapituły, postanowił w r. 1742 w imieniu swoim i następców, kolejnych kustoszy poznańskich, «tęże wieś Kaczanów […] poddaństwu tejże wsi na wieczną wolność puścić». Kontrakt zawarty 7 VI t.r. z sołtysem Mateuszem Ptakiem znosił dotychczasowe powinności chłopskie, oprócz zobowiązań na rzecz kościoła i kosztów utrzymania przez trzy dni w roku, sprawującego sądy apelacyjne kustosza oraz corocznego czynszu 2 tys. złp. Równocześnie nadawał chłopom na własność, z prawem sprzedaży, grunty włościańskie, rozdzielał między nich grunty i budynki folwarku, pozwalał na użytkowanie pastwisk, ogrodów i urządzeń gospodarskich, nieograniczoną hodowlę owiec, wyrób i wyszynk piwa i gorzałki, handel m.in. solą oraz sprowadzanie rzemieślników. Jurysdykcję miał sprawować sołtys z dwoma wybranymi przez wieś przedstawicielami, a od ich wyroków można było apelować do dziedziców, czyli kustoszy poznańskich. Kontrakt ten był rozwiązaniem nowatorskim, wprowadzonym na wzór umów przyjętych przez m. Poznań z kilkoma wsiami.
Deputatem kapit. poznańskiej na Tryb. Kor. został S. ponownie w r. 1746 oraz w l. 1748–9. W trakcie kadencji piotrkowskiej 1748–9 został wezwany przez nowego prymasa, Adama Komorowskiego, który zapewne wtedy (lub nieco później) powołał go na swego kanclerza; przy tej okazji wiózł dla nominata gratulacje od Trybunału. Pod koniec kadencji lubelskiej, w r. 1749, wygłosił przemówienie do miejscowej palestry, wezwanej z powodu wydarzeń w trakcie obrad (m.in. zbrojnej napaści na gospodę deputacką); dążąc do uspokojenia nastrojów, apelował do palestrantów, by dbali o bezpieczeństwo Trybunału. Niewątpliwie dzięki poparciu prymasa Komorowskiego został 30 VI 1750 kanonikiem gnieźnieńskim, fundi Szynczyce. W sytuacji wzburzenia, wywołanego niespotykanym dotąd aktem zerwania Tryb. Kor. w r. 1749, powierzono mu wygłoszenie kazania na rozpoczęcie sejmu nadzwycz. (4 VIII 1750) w Warszawie. W obecności króla i królowej Marii Józefy w wotywie Korektura ludzi, najmocniejsze upadającej sprawiedliwości świętej w Polszcze utrzymanie […] Adamowi na Liptowie i Orawie Komorowskiemu […] przypisana (W. 1750) wzywał S. do naprawy i obostrzenia praw ojczystych. Zapewne na ten sejm wydelegowała go kapit. gnieźnieńska, powierzając mu obronę swych interesów. Ponadto zleciła mu starania o dopilnowanie zapisów testamentowych poprzedniego prymasa, Krzysztofa Antoniego Szembeka, dla kościoła gnieźnieńskiego; w tej sprawie negocjował S. w l. 1750–2 z wykonawcami testamentu oraz nuncjaturą w Warszawie. W styczniu 1751 podkanclerzy lit. Michał Czartoryski widział w nim jednego z kandydatów na biskupstwo krakowskie (w razie wakansu), a wiosną t.r. prymas Komorowski popierał go do podkanclerstwa kor. S. przebywał u boku prymasa, często w jego rezydencji w Skierniewicach, sporządzał dla niego projekty mów, prowadził korespondencję. Podczas kapituły 1 VII 1754 w Gnieźnie wydelegowano S-ego, by wspólnie z kapit. poznańską i bp. Czartoryskim bronił praw kapituł, naruszanych przez nadawanie kanonii drogą prowizji apostolskiej.
W r. 1754 ponownie reprezentował S. kapit. gnieźnieńską na sejmie. Powierzono mu też wtedy funkcję prezydenta Tryb. Kor. (pod laską cześnika kor. Eustachego Potockiego); urzędował w napiętej sytuacji, wywołanej sporem o podział ordynacji Ostrogskiej. Piętnastomiesięczne trudy zakończył Mową […] przy limicie tegoż Trybunału […] mianą dnia 20 grudnia 1755 (L. 1755). Kapit. gnieźnieńska wydelegowała go także na sejm 1756 r., który jednak, z powodu ataku wojsk pruskich na Saksonię, nie odbył się. Działalność publiczną S-ego nagrodzono nadając mu archidiakonię gnieźnieńską; instalował się na niej 28 VI 1758. Po śmierci prymasa Komorowskiego król wysłał go w marcu 1759 do kapit. gnieźnieńskiej z zawiadomieniem o nominacji Władysława Łubieńskiego. Po zrzeczeniu się probostwa katedry gnieźnieńskiej przez bp. krakowskiego Kajetana Sołtyka S. otrzymał 7 IV t.r. od króla przywilej na tę prałaturę. Ponieważ jednak równocześnie wystarał się o nią w Rzymie Feliks Turski, konieczna była interwencja monarchy i probostwo przyznano S-emu dopiero 14 IX (instalował się 10 I 1760). Wkrótce gnieźnieńską katedrę dotknęły klęski żywiołowe; najpierw wichura, a 25 VIII 1760 pożar, który zniszczył także domy kanoników i szkołę tumską. S. był już wówczas poważnie chory; na odbudowę katedry przekazał 1 tys. zł. Testamentem z 8 XII t.r. zapisał dla kościoła poznańskiego ponad 15 tys. zł (w tym sporo na aniwersarze, część na uposażenie wikariuszy katedry) oraz dla kościołów: czarnkowskiego, babimojskiego, niepartskiego, soleckiego i wysockiego, a także na poznański szpital św. Wawrzyńca. Kapit. poznańskiej zapisał swą rezydencję. S. był subkolektorem funduszy na budowę katolickiej świątyni w Berlinie (budowanego od r. 1747 kościoła św. Jadwigi). Należał także do Sodalicji Mariańskiej. Zmarł 3 II 1761 we wsi prestymonialnej Żydówko, został pochowany w katedrze poznańskiej w kaplicy Świętej Trójcy. Mowę pogrzebową wygłosił jego dawny współpracownik, kanonik Jan Krall.
Współcześnie ze S-m działał w Wielkopolsce ks. Wawrzyniec Swinarski (zm. 1767), proboszcz w Wilczynie.
W dowód wdzięczności za kontrakt z r. 1742 mieszkańcy Kaczanowa wznieśli w r. 1834 na miejscowym cmentarzu pomnik S-ego. Przy tej okazji sprowadzono do kościoła kaczanowskiego portret S-ego z katedry poznańskiej.
Portret trumienny w katedrze gnieźnieńskiej; – Estreicher; Korytkowski, Prałaci gnieźn.; Słown. Geogr. (Kaczanowo); Żychliński, VII; – Grabski W., Społeczne gospodarstwo agrarne w Polsce, W. 1923 s. 211; Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 3; Lubomirski T., Rolnicza ludność w Polsce od XVI do XVIII w., W. 1862 s. 71–2; Łotys Z., Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia, Olsztyn 2001; Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów parochialnych w dawnej diecezji poznańskiej, P. 1859 II (Babimost, Kaczanowo, Poznań); Nowacki, Dzieje archidiec. pozn.; – Diariusze sejmowe z XVIII w.; Krall J., Stan życia […] księdza Wawrzyńca z Wybranowa Swinarskiego…, P. 1762; Teki Dworzaczka. CD-ROM, Kórnik–P. 1997; – AP w Kr.: Dok. perg. nr 999; Arch. Archidiec. w P.: sygn. IV 005, XXVII/67, XXXVI/7, XXXVI/8, XXXVII/2, LV/7, LXXIII/4, LXXIV/7, LXXVIII/3 (dok. kapit.); B. Czart.: rkp. 3837 n. 100; B. Kórn.: rkp. 451, 611; – Mater. Red. PSB: Biogram Mikołaja Swinarskiego (zm. 1773) autorstwa Katarzyny Kuras; – Informacje Jacka Kowalkowskiego z P., Henryka Palkija z Kr. (na podstawie: „Gaz. Pol.” 1734 nr 11, B. Czart., rkp. 1700 s. 45–50), Zofii Zielińskiej z W. (na podstawie: „Kur. Pol.” 1746 nr 502, AGAD, Arch. Poniatowskich nr 78, 372 , Arch. Radziwiłłów, Dz. V sygn. 13831, B. Czart., rkp. 592 k. 131 i n., rkp. 706 k. 96–7, rkp. 3429 k. 407) i Michała Zwierzykowskiego z W. (na podstawie: „Kur. Pol.” 1731 nr 105, 1732 nr 141, AP w P., Poznań Gr. 1220 k. 205); – Inwentarze Arch. Archidiec. w P. (baza danych w Internecie).
Maria Czeppe