INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Wespazjan Sienicki  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1996-1997 w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sienicki Wespazjan h. Bończa (zm. 1689), podczaszy chełmski, działacz sejmikowy i sejmowy, zarządca majątków radziwiłłowskich. Pochodził z rodziny kalwińskiej, osiadłej w ziemi chełmskiej i woj. bełskim, był synem Mikołaja (zm. 1645) i jego drugiej żony ze Szczepanowskich (imię nieznane).

W r. 1631 wraz z braćmi Janem Tomaszem, Aleksandrem Feliksem i Pawłem uczył się S. w Gimnazjum Akademickim w Toruniu. Latem 1651 w składzie chełmskiego pospolitego ruszenia wziął udział w kampanii beresteckiej. Od r. 1660 uczestniczył w działalności samorządu szlacheckiego woj. bełskiego. Kilkakrotnie pełnił funkcję marszałka sejmikowego (w l. 1660, 1666, 1668, 1669, 1673) oraz zasiadał w lokalnych sądach skarbowych (w l. 1661, 1662, 1664, 1666). W październiku 1665 w imieniu szlachty bełskiej zaniepokojonej wzrastającym w siły rokoszem posłował do Jana Kazimierza, domagając się rychłego zwołania sejmu. W r. 1668 po raz pierwszy posłował na sejm; jako poseł bełski uczestniczył w sejmie abdykacyjnym Jana Kazimierza. Z czasem stał się jednym z bardziej doświadczonych parlamentarzystów epoki: z pewnością wziął udział w pracach 15 a może nawet 18 sejmów. W końcu 1668 r. był posłem na konwokacji, w r. 1669 uczestniczył w elekcji; został wówczas deputatem do przygotowania paktów konwentów. Podpisał elekcję Michała Korybuta «salvis iuribus dissidentium in religione Christiana». Jako poseł na sejmie koronacyjnym w r. 1669 otrzymał urząd podsędka ziemskiego buskiego (przed 12 X). Posłował z woj. bełskiego na oba sejmy r. 1670. Podczas obrad drugiego sejmu 1672 r., na którym reprezentował także woj. bełskie, sprzeciwiał się rugowaniu arbitrów, argumentując, że na posiedzeniach izby nie będą omawiane żadne tajemnice. Żądał usunięcia z sali jedynie tych osób, które zakłócały porządek obrad. W październiku 1672 brał udział w konfederackim zjeździe pospolitego ruszenia pod Lublinem, pełniąc funkcję porucznika chorągwi ziemi buskiej. Uczestniczył też jako poseł bełski w sejmie pacyfikacyjnym w r.n.

Od l. sześćdziesiątych należał S. do kręgu klientów koniuszego lit. Bogusława Radziwiłła. Związek ów wynikał zarówno z tradycji rodzinnej, jak i konsekwentnego trwania S-ego w kalwinizmie. W testamencie z końca 1668 r. Radziwiłł wyznaczył S-ego na jednego z przyszłych zarządców dóbr swej jedynej córki, małoletniej Ludwiki Karoliny. Po śmierci protektora, w poł. 1670 r. S. objął administrację majątków na Podlasiu w rejonie Orla, gdzie też do końca życia stale przebywał. Brat S-ego, podstoli buski Paweł (zm. 1688), od r. 1674 podobną funkcję pełnił w Birżach na Litwie. Pozostawał S. w bliskich stosunkach z innymi konsyliarzami i ekonomami radziwiłłowskimi – J. R. Fehrem, Stanisławem Niezabitowskim i zwłaszcza z poetą Zbigniewem Morsztynem. Prowadził liczne sprawy gospodarcze; w l. siedemdziesiątych działał m. in. na rzecz odzyskania dla Radziwiłłów dóbr Siebież i Newel w woj. połockim. Na mocy plenipotencji z r. 1681 (ponawianej w l. 1684 i 1687) reprezentował interesy Ludwiki Karoliny w sądach. W r. 1673 i 1679 jeździł w sprawach majątkowych do Królewca i Berlina. Sprawował również opiekę nad podlaskimi zborami kalwińskimi w Zabłudowie i Węgrowie. W r. 1688 np. zabiegał o realizację zapisów Ludwiki Karoliny na ich rzecz. Podczas sejmu 1685 r. odpierał ataki na księżnę i współwyznawców związane z kolportażem wydanych w Prusach w języku litewskim kancjonałów kalwińskich.

Zabiegom o interesy Radziwiłłów w znacznym stopniu służyła także sejmowa aktywność S-ego. Brał udział, nadal jako poseł bełski, w sejmie konwokacyjnym 1674 r., na którym wybrany został do rady u boku interreksa prymasa Floriana Czartoryskiego. Posłował też na sejm elekcyjny w t.r. Przed rozpoczęciem obrad i w czasie trwania sejmu, naradzał się S. w gronie przywódców protestantów z subsyndykiem gdańskim Adrianem Stodertem i posłem brandenburskim J. Hoverbeckiem. Dysydentom zależało zwłaszcza na tym, by ich reprezentanci weszli w skład deputacji do eksorbitancji i do paktów konwentów. Podczas sesji sejmu 28 IV t.r. wypowiedział się S. zdecydowanie przeciw propozycji wykluczenia «Piasta» z rywalizacji o tron. Został członkiem deputacji do układania paktów konwentów. W czasie dyskusji nad paktami, odbywającej się na Zamku warszawskim już po wyborze Jana Sobieskiego na króla, zarzucał S. protestującym posłom żmudzkim, że mają z góry ukartowany zamiar utrudniania czynności sejmu i storpedowania elekcji.

Na sejmie koronacyjnym 1676 r. był S. deputatem do spisywania konstytucji, został także powołany do komisji menniczej. Dn. 2 II 1676 podczas sejmu, otrzymał urząd podczaszego chełmskiego. Zbliżył się zapewne w tym czasie do kręgów opozycji antydworskiej, skoro dostał od agentów brandenburskich 500 fl. Dość bliskie kontakty z przedstawicielami Berlina utrzymywał S. także podczas późniejszych sejmów (m.in. w r. 1681) chociaż, jak się wydaje, w zasadzie nie wychodziły one poza współdziałanie w obronie interesów radziwiłłowskich. W czasie sejmu 1677 r. należał do grupy posłów grożących zerwaniem obrad, gdyby izba zgodziła się na projekt przysięgi poselskiej, przewidujący m.in., że ten kto zerwie sejm, zostanie uznany za wroga ojczyzny. Nie znany bliżej spór S-ego z posłem różańskim podczas sejmu 1678/79 r. spowodował czasowe zahamowanie obrad. Brał S. następnie udział w pracach sejmów 1681 i 1683 r., być może jako poseł z Podlasia. W 2. poł. l. osiemdziesiątych, wobec pogorszenia stosunków między dworem berlińskim a zarządami majątków Ludwiki Karoliny, niepewny swej pozycji szukał S. zbliżenia z podskarbim w. kor. Marcinem Zamoyskim, oferując mu swe usługi. Powrócił także do działalności sejmikowej, tym razem w ziemi chełmskiej. Posłował z niej na sejm 1685 r., został wtedy deputatem do spisywania konstytucji i ponownie członkiem komisji menniczej. W l. 1685 i 1688 zasiadał w sądach skarbowych ziemi chełmskiej. W l. 1685 i 1686/87 był komisarzem chełmskim w Trybunale Skarbowym w Radomiu. Posłował na sejmy 1688 r. oraz 1688/89 r. S. był właścicielem wsi Kanie i Wola Kańska w ziemi chełmskiej oraz wsi Horoszczyce w woj. bełskim. Zmarł w Warszawie 4 III 1689.

Z małżeństwa z Aleksandrą Stankarówną, córką Piotra, wojskiego grabowieckiego, S. pozostawił córki: Zofię, zamężną (zapewne po raz pierwszy) Różycką i po raz drugi (od r. 1698) za Stefanem Żeleńskim, Konstancję, żonę od r. 1687 Stanisława Ożarowskiego, i Teofilę, która od r. 1673 przebywała przez wiele lat w Królewcu, zamężną od r. 1691 za Stanisławem Karwickim, oraz synów: Bogusława, stolnika chełmskiego (przejął po ojcu zarząd w Orlu), Samuela (ok. 1669–1700), Krzysztofa Kazimierza (zob.) i Stefana, cześnika chełmskiego (ok. 1673–1738).

 

Konarski S., Szlachta kalwińska w Polsce, W. 1936; Niesiecki; Urzędnicy, III/2, XI; – Kłaczewski W., Abdykacja Jana Kazimierza, L. 1993; Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wr. 1976; tenże, Sejm grodzieński 1678–1679, Wr. 1985 s. 143–4; Nagielski M., Rokosz Jerzego Lubomirskiego w 1665 r., W. 1994 s. 194; Pawlak M., Młodzież polska w gimnazjum toruńskim w latach 1600–1817, „Zap. Hist.” T. 36: 1971 z. 4 s. 61; Pelc J., Zbigniew Morsztyn, Wr. 1966; Tync S., Dzieje gimnazjum toruńskiego, Tor. 1949 II 118; Wajsblum M., Ex regestro arianismi, „Reform. w Pol.” R. 9–10: 1937/39; Woliński J., Epilog elekcji 1674, Rozpr. PAU, Wydz. Hist.-Filoz., S. 2, XLVI; – Akta do dziej. Jana III; Vol. leg., V 33, 37, 48, 213, 278, 281, 304, 337, 351, 367, 414, 716, 762; AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 14281, 14288 (obszerna korespondencja S-ego), nr 14290, Arch. Zamoyskich t. 485 nr 1238, 1261, 1269, 1270, Sigillata t. 13, s. 24; AP w L.: Castr. Chełm. RMO g–111 k. 38–39v., 56, RMO g–118 k. 601, 1031, RMO g–119 k. 581v., 584, 585v., RMO g–121 k. 753, Castr. Crasn. RMO 19720–1, k. 874v.; B. Czart.: rkp. 426 s. 578, 581–582; B. Narod.: BOZ rkp. 911 k. 161; B. Ossol.: rkp. 15964 t. II cz. 1 s. 351, 373, 381, 397, 414, 418, 430, 441, 469, 477, 503, 505, 661, 665, 689, 723, 829, 865, 913, 925, cz. 2 s. 41; B. Uniw. Lwow.: rkp. 2402 s. 570, 680; – Kartoteka M. Chachaja.

Eugeniusz Janas

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Tomasz (Tommaso) Dolabella

ok. 1570 - 1650-01-17
malarz
 

Jan Wężyk

1575 - 1638-05-27
prymas Polski
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Piotr Konstanty Stadnicki

ok. 1668 - między 17 maja a 1 czerwca 1745
kasztelan wojnicki
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.