Romanowski Wiesław Seweryn (1913–1973), lekarz fizjolog, profesor Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Ur. 11 VII w Sosnowcu, był synem Wacława Michała, inżyniera elektryka, i Jadwigi Kamili z Bartoszkiewiczów, nauczycielki języka francuskiego.
Po ukończeniu Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego im. Stanisława Staszica w Sosnowcu w r. 1931, R. wstąpił na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczy, Sekcja Biologii, Uniw. Warsz. W r. n. przeniósł się na Wydz. Lekarski tamże, absolutorium uzyskał w r. 1939. Powołany do wojska po wybuchu drugiej wojny światowej znalazł się we Lwowie. Po powrocie do Warszawy pracował w IV Ośrodku Zdrowia (luty 1940 – maj 1942) jako inspektor sanitarny, w Szpitalu Ewangelickim na Oddziale Chorób Wewnętrznych pod kierunkiem Feliksa Podkólińskiego (prawdopodobnie w l. 1940–1) jako lekarz stażysta i w Miejskim Instytucie Higieny (maj 1942 – lipiec 1944), gdzie pod kierunkiem Aleksandra Ławrynowicza przygotowywał pracę doktorską pt. Promieniowanie tzw. mitogenetyczne hodowli drożdży, ukończoną w r. 1944. W czasie powstania warszawskiego pracował jako lekarz na ul. Tarczyńskiej i na Ochocie. Dostał się do obozu w Pruszkowie, skąd uciekł i został przez Armię Krajową (AK) skierowany do Piotrkowa, był tam w stopniu porucznika lekarzem oddziału AK do lutego 1945.
Po wojnie R. pracował początkowo w Orzeszu w pow. pszczyńskim, następnie w Warszawie w IV Urzędzie Sanitarnym i w Szpitalu Chorób Zakaźnych (1 X 1945 – październik 1946). Od 1 I 1946 do 30 VI 1960 R. był asystentem, potem adiunktem w Zakładzie Fizjologii Człowieka Akademii Medycznej (AM) pod kierunkiem Franciszka Czubalskiego. Dyplom lekarza otrzymał 8 XI 1947 w warszawskiej AM. Od października 1947 do maja 1949 służył w WP jako lekarz pułkowy. Doktorat medycyny uzyskał 22 XII 1951 na podstawie rozprawy pt. Wpływ drażnienia nerwu sympatycznego na aktywność cholinesterazy surowicy krwi królika („Acta Physiologica Polonica” 1951).
Obok wykładów z fizjologii układu nerwowego i ćwiczeń z różnych działów fizjologii dla studentów medycyny, R. prowadził od r. 1950 ćwiczenia, a od r. 1954 również wykłady zlecone i kierował prowadzeniem ćwiczeń praktycznych z fizjologii układu nerwowego oraz miał wykłady z fizjologii ogólnej dla studentów Wydz. Pedagogicznego Uniw. Warsz. Od r. 1953 pracował także na pół etatu w Zakładzie Fizjologii Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej (INKF), którego dyrektorem był Włodzimierz Missiuro i współpracował z Zakładem Fizjologii Pracy AM kierowanym również przez Missiurę.
Dn. 1 VII 1960 R. przeszedł do Zakładu Fizjologii Pracy AM, gdzie pozostał do 30 IX 1963; pracę w Zakładzie Fizjologii INKF kontynuował do r. 1962 (lub dłużej). Dn. 2 II 1962 uzyskał stopień docenta fizjologii na Wydziale Lekarskim AM na podstawie rozprawy pt. Analiza mechanizmu hypotensyjnego działania kwasu gamma-aminomasłowego („Acta Physiologica Polonica” 1962). Od 1 V 1962 kierował Katedrą Fizjologii AWF i prowadził wykłady i ćwiczenia z fizjologii i fizjologii sportu dla studentów studium stacjonarnego i studium dla pracujących. W r. 1963 pełnił funkcję prodziekana AWF. Dn. 9 I 1971 został profesorem nadzwycz. W l. 1971–3 był kierownikiem Wydz. Fizjologii w Instytucie Nauk Biologicznych AWF w Warszawie.
R. opublikował 58 prac doświadczalnych, 20 popularno-naukowych i 7 podręczników, sam lub w zespole. Zajmował się kilkoma grupami zagadnień. Prowadził badania nad neurofizjologicznymi i biochemicznymi mechanizmami pracy fizycznej i zmęczenia, szczególnie nad aktywnością cholinoesterazy surowicy krwi pod wpływem drażnienia nerwu sympatycznego, nerwów układu wegetatywnego, wysiłku fizycznego i stanów przedroboczych (w „Acta Physiologica Polonica” 1951 – tu wspomniana praca doktorska – 1952, 1954) oraz badania nad ciałami czynnymi mózgu i zmianami ich aktywności pod wpływem pracy fizycznej („Bull. de l’Académie Polonaise des Sciences” 1957, „Acta Physiologica Polonica” 1959, 1956, 1967, „Fiziologičeskij Žurnal” 1966). Problem ciał czynnych mózgu, a szczególnie «czynnika somnogennego» i «mózgowego czynnika zmęczenia» – wyrażającego się zmniejszeniem oddychania tkankowego – opracowywał wspólnie z M. Monnierem z Bazylei, w czasie pobytów u niego w różnym czasie w l. 1959–65, czego rezultatem były artykuły w: „Electroencephalography and Clinical Neurophysiology” (1962), „Acta Physiologica Polonica” (1952), „Archiv für experimentelle Pathologie Und Pharmakologie” (1964), „Pflugers Archiv für die gesamte Physiologie des Menschen und der Tiere” (1968). Badał udział seretoniny w metabolizmie mózgowym i w procesie zmęczenia („Acta Physiologica Polonica” 1964) stwierdzając, że podobnie jak «mózgowy czynnik zmęczenia», zmniejsza ona oddychanie tkankowe i wysunął hipotezę o udziale kwasu gamma-aminomasłowego, wykrytego w r. 1959 przez E. Florey’a i E. Robertsa w procesach zmęczenia pracą fizyczną, podnosząc go do roli neurohormonu oraz udowodnił jego udział w procesie syntezy acetylocholiny w ośrodkowym układzie nerwowym („Acta Physiologica Polonica” 1959, 1960, 1962 – tu także wymieniona już rozprawa habilitacyjna – 1964, 1966, „Bull. de l’Académie Polonaise des Sciences” 1959). Badał też tzw. dług tlenowy związany z gwałtownym wysiłkiem, udział w tym kwasu adenozynotrójfosforowego (ATP) i problemy termodynamiki tzw. układów otwartych (procesów nieliniowych).
Inną grupę zainteresowań R-ego stanowiły właściwości krwinek czerwonych, które badał za pomocą metody mikroskopowo-elektronowej, wspólnie z Antonim Feltynowskim, jako jeden z pierwszych w Polsce. Tu zajmował się wnikaniem bakterii do erytrocytów jądrzastych („Acta Physiologica Polonica” 1953), zmianami strukturalnymi erytrocytów poddanych działaniu izohemoglutynin obcogrupowych (tamże 1955) i mechanizmem hemolizy spowodowanej ultradźwiękami („Bull. de l’Académie Polonaise des Sciences” 1957). Kolejnym problemem badawczym był wpływ zwiększonej aktywności ruchowej na procesy odpornościowe organizmu, zmiany frakcji białek krwi w różnych stanach wysiłku fizycznego (zwłaszcza gammaglobulin i properdyny) („Acta Physiologica Polonica” 1957, 1962, „Internationale Zeitschr. für angewandte Physiologie einschliesslich Arbeitsphysiologie” 1966), wpływ nikotynizmu na organizm sportowców („Wychowanie Fizyczne i Sport” 1966, 1971), wysiłku fizycznego na oddychanie tkankowe narządów ciała („Internationale Zeitschrift für angewandte Physiologie einschliesslich Arbeitsphysiologie” 1968, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1968) i aktywności ruchowej na odporność organizmu („Roczn. Nauk. AWF” 1968, „Biul. Inform. POLFA” 1969, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1971). Stwierdził, że średnie wysiłki zwiększały poziom czynników związanych z tzw nieswoistą odpornością fizjologiczną (gamma-globulin i properdyny), zaś ciężkie zmniejszały odporność organizmu oraz że powysiłkowe zmiany obrazu białkowego krwi wiążą się ze wzrostem ilości komórek plazmatycznych śledziony, wątroby i węzłów chłonnych, produkujących prawdopodobnie białka należące do frakcji gamma-globulinowej; to wyjaśniało wzrost odporności u osób zajmujących się czynnie sportem. Podsumował wyniki prac w książce napisanej wspólnie z A. Eberhardtem pt. Profilaktyczne znaczenie zwiększonej aktywności ruchowej człowieka (W. 1972).
Czwartą dziedziną, którą R. się zajmował, stanowiły badania nad wpływem stanu koncentracji psychicznej na czynność organizmu, jak ćwiczenia wg systemu jogi pod kątem kryteriów fizjologicznych, biochemicznych i psychologicznych („Wychowanie Fizyczne i Sport” 1969, 1971, „Rekreacja Fizyczna” 1969). Interesował się teoretyczną podstawą ćwiczeń relaksacyjno-koncentrujących i możliwością zastosowania ich w wychowaniu fizycznym dzieci szkolnych i studentów. Głosił potrzebę reformy obecnego stanu wychowania fizycznego przez wprowadzenie do niego dodatkowo elementów kształcenia i zdyscyplinowania czynności psychicznych organizmu. Wysunął oryginalną hipotezę o roli w nowoczesnej pedagogice tzw. sterowanych i dowolnie programowanych rytmów biologicznych („Med. Lotnicza” 1972) i oryginalną koncepcję norm fizjologicznych uzależniając pojęcie normy od stanu przystosowania organizmu do wysiłku fizycznego. Za «wzorce» norm fizjologicznych uważał jedynie osoby regularnie ćwiczące („Humanizm Pracy” 1971). Podsumowaniem tych badań była książka pt. Teoria i metodyka ćwiczeń relaksowo-koncentrujących (W. 1973, Wyd. 2. W. 1975).
R. wyniki swych prac przedstawiał na zjazdach w Sztokholmie (1956), Lejdzie (1962) i Wiedniu (1966). Badania R-ego cechowały oryginalność koncepcji i ścisłe powiązania z potrzebami społecznymi. Ogłosił ponadto podręczniki: Przewodnik do nauki fizjologii układu nerwowego i fizjologii wyższych czynności nerwowych (W. 1956, skrypt wyd. przez Wydz. Pedagog. Uniw. Warsz.), Fizjologia człowieka z elementami fizjologii ruchu (W. 1969, 1970, 1973), Wybrane zagadnienia z fizjologii układu nerwowego. Materiały do nauczania psychologii. Seria I. T. 3. (W. 1969), z A. Eberhardtem i H. Halicką-Ambroziak Wskazówki do ćwiczeń z fizjologii doświadczalnej z elementami fizjologii wysiłku fizycznego (W. 1973), rozdziały pt. Wiadomości ogólne, Witaminy, Wydzielanie wewnętrzne – hormony w „Małej Encyklopedii Zdrowia” (Wyd. 3, W. 1963, i n.) oraz brał udział w tłumaczeniu podręcznika A. A. Markosjana pt. „Fizjologia prawidłowa” (W. 1952). Otrzymał nagrodę indywidualną II stopnia (1973) i zespołową III stopnia (1974) przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki. Zmarł 28 X 1973 w Warszawie po dłuższej chorobie nowotworowej, został pochowany 31 X na Powązkach, kwatera 225, rząd 5, miejsce 22. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Z małżeństwa zawartego w r. 1954 z Jadwigą z Kowalskich (ur. 1924), bibliotekarką, miał R. trzy córki: Elżbietę (ur. 1956), ekonomistkę, Marię (ur. 1958), pielęgniarkę, zamężną Rembelską, Annę (ur. 1961), laborantkę medyczną, zamężną Zbyszyńską oraz syna Piotra (ur. 1962), rolnika.
Fot. w: Mater. Red. PSB; – Woźniewski Z., Polski almanach medyczny, W. 1957; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1951, 1964; – Eberhardt A., Prof. dr Wiesław Romanowski (1913–1973), „Wych. Fizyczne i Sport.” T. 18: 1974 nr 2 s. 139–41; tenże, Prof. dr Wiesław Romanowski MD, „Acta Physiologica Polonica” T. 25: 1974 nr 4 s. 391–5 (fot.); tenże, Romanowski Wiesław, „Wych. Fizyczne i Sport” T. 19: 1975 nr 1 s. 30; – „Tyg. Powsz.” 1974 nr 4; „Życie Warszawy” 1973 nr 259; – AM w W.: Akta personalne R-ego nr 2697; – Dokumenty w posiadaniu żony Jadwigi Romanowskiej z W. i jej informacje; – Informacje Stanisława Grabca z W.
Teresa Ostrowska