Bortkiewicz Wincenty (ur. 1776), dowódca powstańców zawilejskich. Urodzony w majątku Polesie pow. święciańskiego. Jako 16-letni chłopiec wziął udział w kampanji 1792 r. W powstaniu kościuszkowskiem spotykamy B-a w r. 1794 jako porucznika artylerji, walczącego na wałach Pragi. Ranny, dostał się do niewoli rosyjskiej. Po wyjściu z niewoli powrócił do swych stron i gospodarował w majątkach Pelikany i Polesie powiatu zawilejskiego. Tu też zastał go wybuch powstania listopadowego jako wicemarszałka szlachty powiatu zawilejskiego. W połowie kwietnia 1831 r. z rąk Komitetu Tymczasowego przyjął godność dowódcy sił zbrojnych powiatu. 20 IV zorganizował Tymczasowy Rząd Powiatowy a następnie siłę zbrojną powiatu. Wziął pośredni udział w akcji ogólnej Załuskiego, w opanowaniu Wilna w dniu 17–20 kwietnia przez obsadzenie okolic Niemenczyna, z drugiej znów strony – Kołtynian i Daugieliszek. Pod wpływem naporu przeciwnika zdecydował się na radzie wojennej w nocy z 4 na 5 V wyprowadzić wojsko zawilejskie do powiatu dziśnieńskiego i zgrupował je w Łużkach dn. 9 V 1831. 15 V pospieszył pod Głębokie z pomocą Radziszewskiemu, jednak sytuacji ogólnej nie uratował i był zmuszony wraz z innymi przywódcami 16 V opuścić powiat dziśnieński. Dowodził kawalerją w potyczce koło Koczergiszek 21 V 1831. W czasie dalszego odwrotu na Żmudź widzimy jeszcze B-a 24 V w Wiżunach jako dowódcę kawalerji połączonych sił powiatów: zawilejskiego, wilejskiego i dziśnieńskiego. Po przybyciu wojsk polskich na Litwę wyjechał do Warszawy, gdzie znalazł się już 27 VI 1831. Przebywał tu aż do upadku powstania, nie biorąc żywszego udziału w życiu publicznem. Powrócił następnie do powiatu zawilejskiego. Zaaresztowany i 9 I sprowadzony do Wilna, został osadzony w więzieniu świętoignacowskiem. Komisja po półrocznych badaniach 20 VII 1832 zaliczyła go do I kategorji przestępców, pozostawiając ostateczną decyzję w tej sprawie głównodowodzącemu I armją Sackenowi. Ten przekazał ją sądowi wojennemu, który 9 III 1833 wydał wyrok, by »sprawę B-a oddać woli Bożej i zaufać w tem w zupełności Bogu, dopóki się sama nie wyjaśni« (dieło o Bortkiewicze pieriedat’ wolie Bożjej i położytsia w tom wieśma na Boga, poka wpried’ sama objawitsia). B., przebywając 16 miesięcy w więzieniu, rozchorował się, lecz sprawa została załatwiona ostatecznie dopiero 1 X 1833 decyzją Mikołaja I, skazującą B-a na zesłanie do Wołogdy z zachowaniem praw szlacheckich. Przebywał tam zgórą 3 lata, aż dopiero w wigilję Bożego Narodzenia 1837 cesarz pozwolił wrócić mu, ale nie do powiatu zawilejskiego, lecz do gubernji smoleńskiej. Widzimy tu B-a 16 X we wsi Nikolskoje, gdzie miał przebywać pod nadzorem policji. Był to już schorowany 62-letni starzec. Wkrótce zmarł.

Arch. Państw. Wil., szczególniej dział tzw. Bobakowskiego; Bieliński K., Rok 1831 w powiecie zawilejskiem, Wil. 1930, Święciany; Bronikowski ks., Pamiętniki polskie, Paryż 1844, IV 45; Wrotnowski Fr., Pamiętniki o powstaniu Litwy i ziem polskich 1831, Paryż 1833.

Kazimierz Bieliński