INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Witold Wacław Reger      Witold Reger, wizerunek na podstawie fotografii.

Witold Wacław Reger  

 
 
1876-02-20 - 1904-11-30
Biogram został opublikowany w 1987 r. w XXX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Reger Witold Wacław (1876–1904), działacz socjalistyczny i dziennikarz. Ur. 20 II w Stryju, był synem Karola i Emmy z Kochów, młodszym bratem Tadeusza (zob.).

R. ukończył jedynie szkołę ludową oraz dwie klasy szkoły realnej w Nowym Sączu, a następnie rozpoczął tamże (1891) praktykę jako sprzedawca, później pracował (1892–5) jako pomocnik handlowy w Przemyślu, kształcąc się drogą samouctwa. W listopadzie 1895 utracił posadę. Pod wpływem brata Tadeusza wstąpił w połowie t.r. do Tow. Partii socjalno-demokratycznej «Siła» w Przemyślu, w którym poznał działacza socjalistycznego, z zawodu kolejarza Pawła Olearczyka, swego późniejszego teścia, a następnie w szeregi Socjalno-Demokratycznej Partii (SDP) w Galicji (noszącej m. in. na wniosek R-a od września 1897 – a praktycznie od r. 1899 – zmienioną nazwę Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska, PPSD). R. był wybitnym organizatorem (m. in. od r. 1895 strajków robotniczych w Przemyślu i Sanoku), agitatorem i mówcą na licznych zgromadzeniach ludowych, wiecach 1-majowych i wieczorkach rocznicowych poświeconych uczczeniu tradycji ruchu robotniczego. Od czerwca do listopada 1895 za swe wystąpienia był kilkakrotnie aresztowany i stawiany przed sądem.

Zagrożony więzieniem, R. wyjechał w listopadzie t.r. przez Śląsk do Berlina, gdzie pracował w Redakcji „Gazety Robotniczej”, w której zadebiutował jako dziennikarz. Za działalność agitacyjną wśród robotników polskich został aresztowany, więziony w Moabicie i następnie wydalony policyjnie z Prus. Pracował wówczas jako doker w Amsterdamie. Wykorzystując kontakty brata z Centralizacją Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich (ZZSP) udał się do Londynu i tam w drukarni „Przedświtu” wyuczył się zecerki. W r. 1896 został członkiem Sekcji londyńskiej ZZSP, tam też poznał czołowych działaczy polskiej emigracji socjalistycznej (Aleksandra Dębskiego, Bolesława Antoniego Jędrzejowskiego, Witolda Jodko-Narkiewicza i in.) i zaprzyjaźnił się z nimi. R. był delegatem SDP w Galicji na IV Kongresie II Międzynarodówki w Londynie (27 VII – 1 VIII 1896).

Po Kongresie R. wrócił do Przemyśla i po odbyciu kary kilku tygodni trwającego aresztu, rozpoczął działalność polityczną jako reprezentant ZZSP w szeregach SDP w Galicji, kolporter wydawnictw emigracyjnych i agitator, pracując zawodowo (od jesieni 1897) jako urzędnik Powiatowej Kasy Chorych. W r. 1898 został sekretarzem, a w. l. 1899–1904 był przewodniczącym lokalnej organizacji PPSD w Przemyślu, od r. 1898 pełnił również funkcje sekretarza podokręgu przemyskiego tej partii. Na VI Zjeździe PPSD w Krakowie (6–8 I 1899) został wybrany (wraz z bratem Tadeuszem) na członka egzekutywy PPSD i w tym charakterze występował jako przedstawiciel Przemyśla na krajowych konferencjach i zjazdach tej partii (1899–1904). Reprezentował niepodległościową orientację PPS opowiadając się wszakże za klasową treścią programu partii i w r. 1900 zwalczał rewizjonizm Edwarda Bernsteina. Był też zwolennikiem solidarnego współdziałania z żydowskim i ukraińskim ruchem robotniczym: brał udział w zebraniach (także jako prelegent) w Żydowskim Stowarzyszeniu «Brüderlichkeit» w Przemyślu; ścisłym jego współpracownikiem był Semen Wityk. W czerwcu 1898 wraz z Hermanem Liebermanem R. był współzałożycielem i faktycznym redaktorem tygodnika „Głos Przemyski”, ukazującego się w l. 1898–1900 i (po przerwie spowodowanej przymusowym zawieszeniem) w l. 1902–3 (jego kontynuację stanowił „Nowy Głos Przemyski”), nieoficjalnego organu przemyskiej PPSD. Pismo ulegało częstym represjom i konfiskatom (m. in. za krytykę władz wojskowych w Przemyślu, a zwłaszcza komendanta garnizonu gen. broni Antona Galgotzy). Członkowie Redakcji, szczególnie R. i P. Olearczyk, byli pociągani do odpowiedzialności sądowej w licznych procesach prasowych i karnych.

Od r. 1899 R. działał także w ruchu zawodowym jako członek Krajowej Komisji Zawodowej, zorganizował też konsumy i kilka zawodowych stowarzyszeń robotniczych w Przemyślu, współpracował z dwutygodnikiem „Kolejarz”. Pisywał na temat ruchu robotniczego w Galicji liczne artykuły i korespondencje z Przemyśla w czasopismach socjalistycznych (jak w „Przedświcie”, „Naprzodzie”, „Nowym Robotniku”, „Świetle”, „Promieniu” i „Kalendarzu Robotniczym” <1896–1904>) i pismach lokalnych (poza wspomnianymi także w „Kurierze Przemyskim” 1895–7, wydawanym przez stryja, adwokata Wacława Regera). W r. 1900 wydał specjalną Jednodniówkę, drukowaną we Lwowie (datowaną 14 VII 1900), w której napiętnował imiennie oficerów trzech pułków piechoty stacjonujących w Przemyślu za znęcanie się nad żołnierzami. Wywołało to gwałtowną reakcję obwinionych i próbę pobicia R-a, a następnie (10 XI t.r.) jego aresztowanie i wywiezienie do Lwowa, gdzie przebywał trzy miesiące w więzieniu. W głośnym procesie (19–26 II 1901) we Lwowie o obrazę armii, R. został skazany na tydzień aresztu za obrazę władzy. Procesowi towarzyszyła kampania prasy socjalistycznej w Galicji i całej Austrii. Po odbyciu wyroku sądowego spotkały R-a dalsze represje: 1 VI 1901 został pomimo stwierdzonej gruźlicy i schorzenia naczyń krwionośnych, wcielony do landszturmu, gdzie był szykanowany, a ponadto (w wyniku prowokacji) skazany na cztery miesiące więzienia. Po licznych interwencjach (m. in. I. Daszyńskiego w parlamencie wiedeńskim) R. został w styczniu 1902 zwolniony z więzienia i służby wojskowej. Jednakże gruźlica, której stan zaostrzył się w więzieniu (w ciągu 1896–1903 R. przesiedział w śledztwach i karach trzy lata w więzieniu), pomimo kuracji umożliwionej mu dzięki PPSD i dwukrotnego pobytu nad Adriatykiem, okazała się nieuleczalna. R. zmarł 30 XI 1904 w Przemyślu i został manifestacyjnie tamże pochowany 2 XII t. r. na cmentarzu Komunalnym.

R. był żonaty od r. 1902 z Michaliną Olearczykówną, córką Pawła, z którą miał córkę Emmę. Michalina jako wdowa poślubiła w r. 1906 swego szwagra, Tadeusza Regera.

W dn. 25 X 1910 odsłonięto na grobie R-a pomnik z napisem «Szermierzowi wolności Witoldowi Regerowi ur. 1876 zm. 1904 Robotnicy przemyscy», a 25-lecie śmierci uczczono uroczystą akademią zorganizowaną przez PPS w Przemyślu.

 

Zob. też literaturę przy życiorysie brata Tadeusza. Buszko J., Ruch socjalistyczny w Krakowie 1890–1914 na tle ruchu robotniczego w Zachodniej Galicji, Kr. 1961 (tu: życiorys R-a, bibliogr.); Kargul G., W. Reger, Życie i działalność (1876–1904), „Mater. i Studia Muz.” (Przemyśl) T. 3: 1980 s. 173–4 (fot.); Leinwand A., Poseł Herman Lieberman, Kr. 1983; Najdus W., PPSD Galicji i Śląska 1890–1919, W. 1983 (fot.); Ruch zawodowy w Polsce. Zarys dziejów, W. 1974 I; – Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 I; Kelles-Krauz K., Listy, Pod red. i ze wstępem F. Tycha, oprac. W. Bieńkowski, A. Garlicka, A. Kochański, Wr. 1984 II; Limanowski B., Pamiętniki (1907–1919), W. 1961; Listy W. Regera wysyłane w latach 1890–1902 z Przemyśla do Londynu do ZZSP, Wyd. A. Gilewicz, Przemyśl 1963 (fot.); Łańcucki S., Wspomnienia, W. 1957; – „Arbeiter-Ztg” (Wien) 1904 nr 333 s. 6; „Naprzód” 1904 nr 336 s. 1–2; „Nowy Głos Przemyski” 1930 nr 3 s. 1–2 (F. M[antel], fot.); Centr. Arch. KC PZPR: Akta osobowe W. R-a, rkp. 9545.

Wiesław Bieńkowski

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.