Szerlecki Władysław Alfred (1810–1884), powstaniec listopadowy, lekarz, emigrant.
Ur. 18 III w Warszawie, był synem Zygmunta, właściciela nieruchomości, i Julii z Dmochowskich (zm. 1824).
Prawdopodobnie pod koniec l. dwudziestych rozpoczął S. studia medyczne na Uniw. Warsz. Przerwał je w r. 1830 po wybuchu powstania listopadowego i wstąpił do 5. pp liniowej. Pod dowództwem płk. Walentego Zawadzkiego walczył w r. 1831 pod Stoczkiem (14 II), Wawrem (19 II), Grochowem (20 II) i Białołęką (25 II). Po przejęciu 7 III dowództwa nad pułkiem przez ppłk. Joachima Podczaskiego uczestniczył w bitwach pod Iganiami (10 IV), Boremlem (18 IV), Lubartowem (10 V), Starym Zamościem (12 V), Szymanowem (15 VIII) i Rogoźnicą (29 VIII); awansował do stopnia porucznika.
Po upadku powstania S. wyemigrował do Fryburga Bryzgowijskiego w Wielkim Księstwie Badenii. Dzięki pomocy miejscowych polonofilów podjął tam jesienią 1832 studia medyczne na Albert-Ludwigs-Universität. Poznał wówczas m.in. Feliksa Kozłowskiego, Bronisława Trentowskiego i Hieronima Napoleona Bońkowskiego. Przetłumaczył na język niemiecki relację gen. Samuela Różyckiego „Zdanie sprawy narodowi z czynności w roku 1831” (Bourges 1832), którą poprzedził wstępem i ogłosił pt. „Kriegsoperationen während des polnischen Krieges im Jahre 1831” (Freiburg 1834). Dn. 14 III 1834 uzyskał dyplom doktorski na podstawie pracy Tractatus de fractura colli ossis femoris... (Friburgi Brisgaviae 1834); jej promotorem był Karl Heinrich Baumgärtner.
Po otrzymaniu zgody uniw. we Fryburgu oraz dzięki finansowemu wsparciu Adama Jerzego Czartoryskiego i Tow. Naukowej Pomocy wyjechał S. do Francji. Na uniw. w Strasburgu potwierdził 26 XII 1834 stopień doktora medycyny, chirurgii i położnictwa, przedstawiając pracę Du rhumatisme, sa nature, son diagnostic et son étiologie... (Strasbourg 1834). Zamieszkał w Miluzie w Alzacji i jako lekarz departamentalny pracował tam do końca życia. Dekretem króla Ludwika Filipa otrzymał 23 I 1836 prawo pobytu we Francji, z klauzulą uzyskania obywatelstwa, jeśli pozostanie tam na stałe. W tym czasie opracował popularny dwutomowy słownik lekarski opisujący najbardziej wówczas znane metody leczenia: Dictionnaire abrégé de thérapeutique, ou exposé des moyens curatifs employés par les praticiens les plus distingués de la France, de l’Allemagne, de l’Angleterre et de l’Italie, dans toutes les maladies, rangées d’après l’ordre alphabétique... (Paris 1837, przekłady: niemiecki, Stuttgart–Leipzig 1838–41, portugalski, Porto 1842, włoski, Milano 1844). W l. 1838–40 ogłosił kilkanaście artykułów niemieckich i francuskich w czasopismach specjalistycznych, m.in. o skutkach używania nikotyny: Sur la nicotiane, son action sur l’homme malade, et sur son efficacité dans différentes effections morbides („Bulletin Général Thérapeutique Médicale et Chirurgicale” T. 17: 1839), Sur la nicotiane et sur son efficacité dans différentes effections morbides (tamże T. 18: 1840 s. 24–31) i Sur le nicotisme et sur son actions dans l’ileus, l’ischurie, la coqueluche, le tetanos et les paralysies (tamże s. 85–91). Wielokrotnie wznawiania praca w języku niemieckim na ten temat Monographie über den Tabak, dessen Einwirkung auf den menschlichen Organismus und Heilkräfte in verschiedenen krankhaften Zuständen (Stuttgart 1840), została pochlebnie zrecenzowana w „Neue Medizinisch-Chirurgische Zeitung” (T. 2: 1841) i uzyskała złoty medal w konkursie „Bulletin Général Thérapeutique Médicale et Chirurgicale” w Paryżu. S. był też autorem obszernych rozpraw niemieckojęzycznych: Monographie über die Pneumatosen (Stuttgart 1841), Die Blähungskrankheiten, Magenblähungen, Emphysem, Windkolik, Windsucht der Gedärme und der Gebärmutter, Gase im Blute, etc. und ihre Heilung... (Stuttgart 1841) oraz Von der Wirksamkeit der endermatischen Anwendung des essigsauren Morphiums in der Brustbräune (Angina pectoris) ([b.m.w.] 1842). W „Pamiętniku Tow. Lekarskiego Warszawskiego” ogłosił artykuł O leczeniu złożonych złamań kości przez wystawienie chorej części ciała na promień nieustannie spływającej zimnej wody (T. 6: 1841).
W r. 1843 został S. członkiem polskiego Tow. Historyczno-Literackiego w Paryżu. Wiosną t.r. związał się z Kołem Sług Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego i prowadził w Miluzie agitację na jego rzecz. W kwietniu uczestniczył w rozmowach o przyszłości Koła z Towiańskim, Aleksandrem Chodźką i Sewerynem Goszczyńskim. Zainicjował i w r. 1844 wydawał wspólnie z niemieckimi i francuskimi lekarzami we Fryburgu Bryzgowijskim „Zeitschrift für Theraphie und Pharmakodynamik”. Do współpracy z nim zachęcał w Odezwie do panów doktorów polskich („Dwutyg. Liter.” T. 2: 1844 nr 13) oraz korespondencji prowadzonej z czeskim uczonym i patriotą J. E. Purkyně. Po ukazaniu się piątego zeszytu w r. 1845 czasopismo upadło. T.r. został S. członkiem korespondentem Krakowskiego Tow. Naukowego. Był także członkiem Sociéte Médicale du Haut-Rhin oraz towarzystw lekarskich w Montpellier, Paryżu, Brukseli, Antwerpii, Brugii, Madrycie, Fryburgu Bryzgowijskim i Erlangen. Wprowadzał nowe metody terapeutyczne: w leczeniu kiły stosował maść własnej receptury (maść Szerleckiego), a dla złagodzenia oparzeń propagował okłady z drożdży piwnych. Jego metody lecznicze komentował w r. 1846 brytyjski „The Medical Times”. Dn. 30 XII 1850 otrzymał S. obywatelstwo francuskie.
Po zakończeniu wojny francusko-pruskiej S. został pod koniec stycznia 1871 wydalony przez Prusaków z Miluzy. Wrócił po ostatecznym włączeniu Miluzy do Rzeszy Niemieckiej, ale prawdopodobnie złożył w r. 1872, wraz ze swymi synami Arturem i Andrzejem, deklarację przynależności do narodu francuskiego. W dalszym ciągu praktykując jako lekarz, opublikował w r. 1874 swój ostatni artykuł Ascarides vermiculaires provoquant un intertrigo très-opiniâtre, à la partie supérieure et interne des cuisses; querison comme par enchantement par des lavements avec l’huile de foie de morue („Journal des connaissances Médicales Pratiques et de Pharmacologie” T. 12: 1874). W r. 1882 został członkiem Tow. do Wydawnictwa Dzieł Lekarskich Polskich w Krakowie. Zmarł 16 III 1884 w Miluzie, został pochowany 19 III na miejscowym cmentarzu. W nekrologu w strasburskim „Journal d’Alsace” z 18 III uznano go za «jedną z najwybitniejszych i najpopularniejszych» osobistości w Miluzie, człowieka o «niewyczerpanej dobroci serca».
S. poślubił 1 IX 1835 w Miluzie Francuzkę, Adèle Mélanie Mansbendel (1815 – po 1892), córkę Jeana Georgesa, kupca, producenta tkanin bawełnianych, i Anne-Marie z domu Schön; żona S-ego należała do gorliwych zwolenniczek Koła Sprawy Bożej i wciągnęła do niego kilka Francuzek, m.in. swą siostrę Amelię. Mieli najmniej pięciu synów: Gustawa Alfreda (ur. 1836), Gustawa Adolfa (1837–1868), Alfreda Władysława (zm. 1857), Artura Bolesława (1838–1892) i Andrzeja Alfonsa (1847–1916), lekarza, od 8 I 1903 członka korespondenta Académie Royale de Savoie, oraz cztery córki: Amelię Adelę (1840–1841), Marię Karolinę (ur. 1843), Annę Amelię (ur. i zm. 1849) i Wandę Adelę (1852–1915), autorkę biografii Towiańskiego Un Saint des temps modernes 1799–1878 (Paris 1912) i suplementów do niej: Quelques écrits d’André Towianski (Chambéry 1913, tamże 1917).
Bartkowski J., Spis Polaków zmarłych w emigracji od roku 1831, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; Callisen A., Medizinisches Schriftsteller-Lexikon der jetzt lebenden Verfasser, Altona 1844 XIX; Dictionnaire encyclopédique des sciences médicales. Troisième série, Paris 1885 XV; Enc. Org., XXIV; Estreicher, IV; Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w.; Kośmiński, Słown. lekarzów, (bibliogr.); Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Lorentowicz J., La Pologne en France, Paris 1938–41 II–III; Słown. lek. pol. XIX w., I; – Brunel G., Les sources de l’histoire de la Pologne et des Polonais dans les archives françaises, Paris 2003; Kallenbach J., Towianizm na tle historycznym, Kr. 1924; Konarska B., Polskie drogi emigracyjne. Emigranci polscy na studiach we Francji 1832–1848, W. 1986; Rederowa D., Z dziejów Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1815–1872, Kr. 1998; – Chojnacka A., Universitätsarchiv der Albert-Ludwigs-Universität Freiburg i. Br. Verhandlungen gegen Universitätsangehörige 1484–1938, Freiburg 2008; Goszczyński S., Dziennik sprawy Bożej, Oprac. Z. Suchodolski, W. 1984 I, II (fot. zbiorowa); Kilka aktów i dokumentów odnoszących się do działalności Andrzeja Towiańskiego, Rzym 1898–9 I, II; Kirschleger F., Analyse critique des thèses soutenues à la faculté de médecine, pendant l’année 1834, „Archives Médicales de Strasbourg” T. 1: 1835 s. 477; Korespondencja Polaków z Janem Ewangelistą Purkyniem, Oprac. J. W. Opatrny, Wr. 1969; Listy Seweryna Goszczyńskiego (1823–1875), Oprac. S. Pigoń, Kr. 1937; Makowiecka Z., Brat Adam: maj 1844 – grudzień 1847, W. 1975; taż, Mickiewicz w Collège de France: październik 1840 – maj 1844, W. 1968; Tripplin T., Wycieczki lekarza Polaka po własnym kraju, Wil. 1858 I; Zahoransky A., Universitätsarchiv der Albert-Ludwigs-Universität Freiburg i. Br. Promotions- und Examensprüfungen 1771–1877, Freiburg 2001; – „Bulletin Polonais littéraire, scientifique et artistique” 1916 nr 337; „Roczn. Tow. Nauk. Krak.” T. 3 (18) 1847; „Tyg. Liter.” 1838 nr 10 (informacje o Dictionnaire abrége de thérapeutique...); – Nekrologi z r. 1884: „Biesiada Liter.” nr 45 (462), „Dzien. Łódz.” nr 69, „Kur. Pol. w Paryżu” nr 7, „Prawda” nr 15; – Arch. Nauki PAN i PAU w Kr.: Zespół TNK 3 k. 90; B. Czart.: rkp. 5478 t. II.
Janusz Pezda