Sarna Władysław Józef (1858–1929), ksiądz, historyk i etnograf. Ur. 25 VI w Strzyżowie nad Wisłokiem, w niezamożnej rodzinie mieszczańskiej, był jedynym dzieckiem Józefa i Tekli z domu Drążek.

Po skończeniu miejscowej szkoły ludowej, S. kształcił się w Gimnazjum I w Rzeszowie (1871–9), gdzie zdał maturę. Studia teologiczne odbył (1879–83) w diecezjalnym seminarium duchownym w Przemyślu; dn. 22 VII 1883 otrzymał święcenia kapłańskie i został wikarym w parafii Trójcy Świętej w Krośnie, w r. 1887 wikarym katedry Najśw. Marii Panny w Przemyślu. Dn. 30 VII 1890 otrzymał parafię św. Marcina w Szebniach koło Krosna, obejmującą pięć wiosek w powiecie krośnieńskim oraz trzy w jasielskim. Tam obok duszpasterskiej, rozwinął różnokierunkową działalność społeczną; był inicjatorem powoływania bractw trzeźwości, kółek rolniczych (był prezesem ich zarządu powiatowego), Kas Stefczyka, wchodził w skład wydziału Tow. Rolniczego okręgu jasielskiego. Kierując się sugestią biskupa Sebastiana Pelczara, założył w Szebniach Związek Katolicko-Społeczny. Sympatyzował z obozem narodowym, lecz nigdy nie był związany z żadnym stronnictwem politycznym. Działał też na polu oświaty: jako członek Rady Szkolnej Powiatowej dbał o stan szkół i przyczynił się do założenia nowych na terenie swej parafii; od r. 1903 działał też jako komisarz (inspektor) nauki religii dla szkół oraz gimnazjum jasielskiego. Powiększył i odnowił kościół parafialny pochodzący z początku XVII w., ponadto zbudował ze składek nową plebanię oraz budynki gospodarskie. W listopadzie 1908 został proboszczem parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku, gdzie uczył także religii w miejscowym gimnazjum, posiadał godność wicedziekana dekanatu sanockiego. Z inicjatywy bpa Pelczara został 15 IX 1909 wybrany na kanonika katedralnego w Przemyślu; w r. 1911 objął funkcję asesora i referendarza konsystorskiego dla spraw małżeńskich oraz cenzury kościelnej, nadto egzaminatora synodalnego, penitencjarza katedry przemyskiej, wreszcie jej proboszcza, zarazem dziekana i archidziekana miasta. W r. 1914 otrzymał tytuł prałata domowego papieża Benedykta XV. S. działał wtedy jako komisarz biskupi (wizytator) klasztorów powołanego przez bpa Pelczara Zgromadzenia ss. Sercanek w Przemyślu, Krośnie, Korczynie i Jaśliskach. W latach późniejszych został prałatem scholastykiem kapituły (1926), a następnie infułatem i dziekanem kapituły katedralnej w Przemyślu (1928). Nie zaprzestał też pracy społecznej: był przewodniczącym Zarządu Powiatowego Tow. Kółek Rolniczych w Przemyślu, wiceprzewodniczącym tamtejszego Tow. Opieki nad Młodzieżą w Zakładzie imienia św. Józefa oraz członkiem Wydziału Koła Tow. Szkoły Ludowej.

Działalność pisarska S-y obejmowała zarówno tematykę religijną, jak historyczną i etnograficzną. Zadebiutował Wspomnieniem o ks. Feliksie Dymnickim (Rzeszów 1886, odb. z ,,Tyg. Rzeszowskiego”), swym katechecie gimnazjalnym, który wywarł na niego silny wpływ duchowy. Poza literaturą dewocyjną (Książeczka do nabożeństwa dla młodzieży, Przemyśl 1890, Wyd. 2, tamże 1891; Przygotowanie do pierwszej spowiedzi dzieci do szkoły uczęszczających, Gródek 1894), wydawał cieszący się ogromną popularnością „Wielki Kalendarz Mariański dla ludu katolickiego” oraz równolegle „Mały Kalendarz Mariański” w drukarni J. Steinbrennera w Winterbergu (1895–8), w którym ogłosił m.in. artykuł Katolicyzm Adama Mickiewicza (wyd. osobne, Winterberg 1898). Na czoło prac regionalnych wysuwają się dwie źródłowe monografie: Opis powiatu krośnieńskiego pod względem geograficzno-historycznym (Przemyśl 1898) – praca wyróżniona (jeszcze w formie rękopiśmiennej) w r. 1894 nagrodą Zarządu Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie – oraz Opis powiatu jasielskiego (Jasło 1908). Najważniejszym dziełem historycznym S-y były napisane z inicjatywy bpa Pelczara Dzieje diecezji przemyskiej obrządku łac[ińskiego], cz. 1–2: Episkopat przemyski (Przemyśl 1902–10); był także autorem drobniejszych studiów, m.in. Kościoły i klasztory reguły S. Ojca Franciszka w ziemiach polskich. Kościół i klasztor OO. Kapucynów w Krośnie (Kr. 1891, odb. z „Dzwonka”), Wizytki wileńskie w Jaśle. Kilka wspomnień na podstawie kroniki klasztornej (Przemyśl 1905), O farze i dzwonach krośnieńskich (Lw. 1910, odb. z „Gwiazdy Katol.”). Tematyki etnograficznej (poza wspomnianymi monografiami regionalnymi) dotyczą materiały zbierane w okresie pracy duszpasterskiej w Szebniach: Obrzędy weselne w Jaszczwi, Zwyczaj wykupywania panny młodej w Korczynie pod Krosnem (obie „Lud” R. 2: 1896), Kolęda śpiewana w Szebniach, Pieśń ludowa religijna o odsieczy Wiednia przez Jana III (obie tamże R. 3: 1897). S. zmarł 9 I 1929 w Przemyślu i został pochowany tamże w grobowcu kanoników katedralnych.

Estreicher w. XIX; Chojnacki Wł., Chojnacki W., Bibliografia kalendarzy polonijnych 1838–1982, Wr. 1984; Gawełek, Bibliogr. ludoznawstwa; Indeks „Ludu” t. 1–39, Oprac. J. Gajek i Z. Malewska, P. 1953; Karpińska G. E., Niewiadomska M., Bibliografia zawartości „Ludu” za lata 1895–1985, Wr. 1988; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Österr. Biogr. Lexikon, Lf. 45 (W. Bieńkowski); – Bujak F., Nauka a społeczeństwo. Szkice z dziejów naukoznawstwa, W. 1930 s. 94; Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918, Red. H. Kapełuś i J. Krzyżanowski, W. 1982; Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, Red. J. Garbacik, Kr. 1964; Świeboda J., Collegium Ressoviense w życiu Polaków 1658–1983, Rzeszów 1983; – Schematismus universi venerabilis cleri dioecesis rit. lat. Premisliensis pro A. D. 1890–1926; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Kron. Diec. Przemyskiej o. ł.” R. 29: 1929 z. 1–2 s. 33–7; „Lud” R. 27: 1928 [1929] s. 178–79; „Ziemia Przemyska” R. 15: 1929 nr 3 ([T. Tęczar], Tt); „Ziemia Rzeszowska” R. 11: 1929 nr 3; – Paraf. Rzymskokatol. w Strzyżowie nad Wisłokiem: Liber bapt. 1858 s. 11 poz. 21.

Wiesław Bieńkowski