Małachowski Władysław, nazwisko konspiracyjne: Warnerke Leon (1827?–1900), powstańczy naczelnik m. Wilna w r. 1863, fotograf-wynalazca. Był synem Juliana, ziemianina z pow. kobryńskiego, i Teofili z Jakubowskich. Uczęszczał do szkół w Prużanie, Drohiczynie i Świsłoczy, po czym ukończył w Petersburgu Instytut Inżynierii Dróg i Mostów i w stopniu inżyniera-porucznika został zatrudniony w Wilnie przy budowie kolei żelaznej. Już w r. 1858 na zjeździe ziemiańskim w Kownie miał grozić szlachcie «powtórzeniem galicyjskiej katastrofy», jeśli nie pójdzie na ustępstwa wobec chłopów. Wkrótce związał się z «czerwonymi» i z ich ramienia prowadził agitację na trasie kolei Grodno-Dynaburg. W początku 1863 r. był naczelnikiem m. Wilna z ramienia Prowincjonalnego Komitetu na Litwie. W marcu t. r., po przejęciu władzy przez «białych» został usunięty z tego stanowiska; w maju został pomocnikiem nowego naczelnika m. Wilna, A. Oskierki, w czerwcu zaś, po aresztowaniu Oskierki, objął jego funkcję. Zasilił wówczas kasę narodową z własnych funduszów sumą 300 półimperiałów.
Współpracując najściślej z K. Kalinowskim, M. zmierzał do usamodzielnienia Wydziału Wykonawczego na Litwie od nie dość aktywnego ich zdaniem Rządu Narodowego (RN). W lipcu wystąpili obaj z żądaniem przekształcenia Wydziału na Komitet Litewski. M. domagał się stosowania terroru wobec szlachty posiadającej, stygnącej już w zapale dla powstania; on też przeforsował decyzję o skazaniu na śmierć marszałka gubernialnego A. Domejki, który pierwszy podpisał w Wilnie adres wiernopoddańczy do cara. M. podpisał na Domejkę wyrok śmierci, sprowadził zamachowca z Warszawy i ogłosił w odezwie do ludności Wilna o wykonaniu wyroku – zresztą nieudanym. Bezpośrednio potem gen.-gubernator M. Murawiew, wśród innych represji, nakazał usunąć z Wilna cały polski personel kolei. M. otrzymał urzędowo przydział na Kaukaz; jednakże ukrył się i po 9 VIII udał się do Petersburga. Nad Newą nawiązał kontakt z agentem RN J. Ohryzką oraz z Komitetem «Ziemli i Woli», przekazywał też Kalinowskiemu do Wilna dezyderaty rewolucjonistów rosyjskich. Wkrótce jednak Murawiew rozesłał za M-m listy gończe. Zapewne przy pomocy rosyjskich przyjaciół M. wydostał się za granicę na statku angielskim, posługując się austriackim paszportem na nazwisko Leon Warnerke (stąd niepewność, czy podawana w nekrologach data urodzenia – 1827 – nie jest wzięta z fałszywych papierów). W ciągu zimy 1863/4 r. M. dojeżdżał do Królewca, próbując organizować przerzut broni na Litwę. W Paryżu w r. 1864 czynny był w otoczeniu A. Sapiehy, w r. 1865 należał do komisji, która objęła nadzór nad tzw. sumami litewskimi złożonymi w r. 1863 przez Litwę na zakup broni.
W r. 1866 wycofał się z tej komisji i przeniósł się do Anglii. Osiadł w Londynie, naturalizował się jako poddany brytyjski pod nazwiskiem L. Warnerke i pod tą firmą prowadził zakład fotograficzny w dzielnicy Champion Hill. Wkrótce wyróżnił się szeregiem wynalazków w zakresie techniki fotograficznej: w r. 1875 skonstruował aparat z kasetą zwojową, który uchodzić może za prototyp późniejszego «kodaka» G. S. Eastmana. W r. 1877 otrzymał nagrodę belgijskiego stowarzyszenia fotografów za doskonale na swój czas opracowany «suchy proces» światłoczułej warstwy kolodionowej. Obmyślony przezeń (1881) sensytometr standardowy był jedną z pierwszych prób normalizacji materiałów światłoczułych, a ocenianie ich w «stopniach Warnerkego» było stosowane w Anglii prawie do końca XIX w. Prowadził też M. doświadczenia nad garbującym działaniem wywoływacza – pyrogallolu, za co w r. 1881 otrzymał nagrodę brytyjskiego towarzystwa fotograficznego.
Pod swym nowym nazwiskiem, ignorując ciążący nad nim wyrok śmierci, M. kilkakrotnie w latach osiemdziesiątych dojeżdżał do Warszawy, Moskwy i Petersburga, brał udział w rosyjskich wystawach fotograficznych oraz przyczynił się do założenia sekcji fotograficznej w Cesarsko-Rosyjskim Tow. Technicznym. Utrzymywał też bliską łączność z fotografiką niemiecką i austriacką, popularyzując jej osiągnięcia na gruncie Londynu. «Na ostatnie lata życia Warnerkego rzuca cień wytoczony mu w r. 1898 w Marsylii proces o rozpowszechnianie fałszywych rubli, w którym został skazany na ciężkie więzienie. Informacje o przebiegu procesu nie są jasne, wykonanie wyroku zostało jednak zawieszone i ostatni okres życia spędził Warnerke w osamotnieniu w Genewie, gdzie umarł 7 X 1900» (W. Romer). Żonaty był z Platerówną, miał córkę Zofię, zmarłą w późnym wieku w Anglii. Instrumenty i zbiory M-ego uległy zniszczeniu w Londynie w czasie drugiej wojny światowej.
Uruski; – Ehrenkreutz E., Ignacy Zdanowicz, „Ateneum Wil.” 1931 s. 173–83; Falkowicz S., Polskaja emigracija v period upadka vosstanija 1863–1864, w: Sojuz revolucionerov Rossii i Polši, Moskva 1968; Maksimaitiene O., Lietuvos sukilelių kovos 1863–1864 m., Vil. 1969; Przyborowski, Dzieje 1863 r., III 6, 32–3, 207–15, V 117–8; Ratč V., Svedenija o polskom mjateže, Pet. 1883 I 167, 181, 199, 209–12, 232; Romer W., W. M. – Leon Warnerke, „Wiad. Chem.” 1952 s. 473–8 (fot.); Smirnov A., Vosstanie 1863 goda v Litve i Belorussii, Moskva 1963; – Avejde, Pokazanija; Dokumenty KCN i RN, Wr. 1968; Gieysztor J., Pamiętniki, Wil. 1921 (fot.); Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, W. 1925 II; Kossowski W., Zametki, w: Revolucionnaja Rossija i revolucionnaja Polša, Moskva 1967; Powstanie na Litwie i Białorusi 1863–1864, Moskwa–Wr. 1965 (fot.); Ruch rewolucyjny na Litwie i Białorusi 1861–1862, Moskwa–Wr. 1964; Współpraca rewolucyjna polsko-rosyjska, Moskwa 1963.
Stefan Kieniewicz