Ołtuszewski Władysław (1855–1922), lekarz, pionier polskiej foniatrii. Ur. 10 I w Lublinie, był synem Feliksa, farmaceuty, i Heleny z Zawadzkich. Ojciec O-ego wkrótce po urodzeniu się syna przeniósł się do Warszawy i założył aptekę na Rynku Starego Miasta. O. w r. 1873 ukończył gimnazjum przy ul. Złotej, a w l. 1873–8 medycynę na Uniw. Warsz. W l. 1878–83 pracował jako asystent kliniki terapeutycznej chorób wewnętrznych w Szpitalu Św. Ducha i w r. 1880 założył z kolegami prywatny bezpłatny Dom Zdrowia przy ul. Długiej 8, w którym leczył przeważnie zaburzenia mowy. W l. 1883–92 był ordynatorem oddziału chorób gardła i nosa u Teodora Herynga w Szpitalu Św. Rocha i zarazem w l. 1887–96 lekarzem w Domu Sierot Warszawskiego Tow. Dobroczynności (sam był członkiem tego Towarzystwa od r. 1880).
O. wcześnie zainteresował się fizjo- i patologią mowy oraz niedorozwojem psychicznym dzieci. Kilkakrotnie wyjeżdżał za granicę na dodatkowe studia, m. in. w Berlinie przez dłuższy czas kształcił się u A. Gutzmana. Po powrocie prowadził systematyczne leczenie wad mowy, uzyskując dobre wyniki. W r. 1892 założył Warszawski Zakład Leczniczy dla osób dotkniętych zboczeniami mowy, łącząc go początkowo z Domem Zdrowia; oficjalne zezwolenie na działalność tej placówki uzyskał w r. 1896. Zakład ten prowadził przy pomocy żony aż do śmierci. Tylko w l. 1892–1912 przeszło przez Zakład ponad 3 400 chorych. Obserwacje swoje przedstawiał O. na posiedzeniach Tow. Lekarskiego Warszawskiego, do którego należał od r. 1884.
Obok działalności praktycznej O. zajmował się również naukową. Już od r. 1879 drukował swoje obserwacje szpitalne z terapeutyki, a od r. 1883 z laryngologii. W latach późniejszych ogłosił z zakresu fizjo- i patologii mowy oraz niedorozwoju psychicznego dzieci ponad 45 prac w języku polskim, 14 ukazało się po niemiecku, 3 po rosyjsku i 1 po francusku. Artykuły zamieszczał głównie w „Gazecie Lekarskiej”, „Medycynie”, „Pamiętniku Tow. Lekarskiego Warszawskiego”, „Przeglądzie Lekarskim”, „Zdrowiu”, „Głosie Nauczycielskim”, „Przeglądzie Pedagogicznym”, „Medizinisch-pädagogische Monatsschrift”, „Monatsschrift für die gesamte Sprachheilkunde”, „Neurologische Zentralblatt”, „Therapeutische Monatshefte” i in. Do ważniejszych prac O-ego należą: Szkic fizjologii mowy ze szczególnym uwzględnieniem głosek alfabetu polskiego (W. 1893), Szkic fizjologii mowy (W. 1893), Psychofizyologia mowy, fizyologia wygłaszanej mowy, ważniejsze jej zboczenia oraz higiena (W. 1894, 2. wyd. W. 1899, 3. wyd. po niemiecku Berlin 1900), Warszawski Zakład Leczniczy dla osób dotkniętych zboczeniami mowy (W. 1896), Higiena mowy (W. 1896), Rozwój mowy u dziecka oraz stosunek tego rozwoju do jego inteligencji (W. 1896), Zadania rodziców oraz społeczeństwa względem dzieci umysłowo upośledzonych (W. 1900), Niemota, bełkotanie, mowa nosowa i jąkanie, istota, przyczyny i leczenie tych chorób oraz higiena mowy (W. 1901), Zarys nauki o zboczeniach mowy (W. 1901, 2. wyd. W. 1902, także w: „Nauka o chorobach wewnętrznych”, Kr. 1905 III), Szkic nauki o mowie i jej zboczeniach… oraz higiena mowy (W. 1905), Niedorozwój psychiczny…, Istota, zapobieganie i leczenie (W. 1905), O mowie i jej zboczeniach oraz higiena mowy (W. 1906, 2. wyd. W. 1914).
O. jako jeden z pierwszych wykazał ścisłą zależność pomiędzy tonacją a artykulacją oraz związek tych dwu czynności ze słuchem zarówno w stanach fizjologicznych, jak i patologicznych. W historii medycyny odegrał ważną rolę, wykazując przyczyny, metody badania klinicznego w przypadkach uszkodzenia obwodowego i centralnego narządów mowy, głosu i słuchu. Popularyzował też naukę o leczeniu chorób mowy wśród społeczeństwa, wygłaszając odczyty w Tow. Higienicznym oraz dla nauczycieli. Miał szerokie zainteresowania, m. in. sztuką, muzyką, naukami przyrodniczymi i społecznymi. Drukował artykuły treści społecznej w „Prawdzie” i „Przeglądzie Tygodniowym”. Był też współpracownikiem „Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej”. Owocem zainteresowań humanistycznych O-ego był Zarys dziejów powszechnych rozumowanych. Próba socyologii stosowanej do dziejów (W. 1913), dla starożytności i średniowiecza. Notatki rękopiśmienne do tomu obejmującego czasy nowożytne zaginęły. Notatki dotyczące statystyki chorych na zboczenia mowy i 30 zeszytów z notatkami z antropologii i historii znajdują się w Zbiorach Specjalnych Głównej Biblioteki Lekarskiej. Szkice i wspomnienia z podróży z l. 1876–1915 są w posiadaniu rodziny. O. zmarł 9 VI 1922 w Warszawie, został pochowany na Powązkach.
Żonaty z Zofią de Phull, miał córkę Jadwigę (ur. 1891), chemika, docenta Politechniki Warszawskiej, zamężną za Adamem Kolitowskim.
Portret kredkowy O-ego przez M. Brunna z r. 1883 w Klinice Laryngologicznej Akad. Med. w W.; Fot. w Gł. B. Lek.; – W. Enc. Ilustr.; Kośmiński, Słown. lekarzów; – Dąbkowski S., Pionier polskiej foniatrii, „Służba Zdrowia” 1955 nr 43 s. 3 (fot.); Mitrinowicz-Modrzejewska A.,The development of audiology, phoniatry and logopedics in Poland, „Polish Medical Science and History Bulletin” T. 10: 1967 nr 3 s. 99 (fot.); taż, Fizjologia i patologia głosu, słuchu i mowy, W. 1963 (fot.); taż, Rozwój foniatrii i jej wkład do nauki polskiej, „Nauka Pol.” 1969 nr 3 s. 40; – „Arch. Hist. Med.” T. 29: 1966 nr 4 s. 449; Kalendarz lekarski pod red. J. Polaka, W. 1897 s. IV; „Kur. Warsz.” 1922 nr 180; „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 117: 1926 s. 78; „Pol. Gaz. Lek.” 1922 nr 29 s. 604; „Roczn. Lek.” 1885 s. 74; – Hanecki M., Dzieje lekarskie Warszawy w latach 1863–1900, W. 1969 (mszp. powielony); Życiorys O-ego pióra Adama Kolitowskiego, materiały biograficzne i spis prac w posiadaniu rodziny; – Informacje Jadwigi i Zofii Kolitowskich.
Teresa Ostrowska