Panecki Władysław (1857–1931), lekarz ginekolog, działacz narodowy i społeczny w Gdańsku, poseł do Sejmu Wolnego Miasta Gdańska. Ur. 12 VI w Ostrzeszowie (pow. Kępno), był synem Józefa, nauczyciela, i Florentyny z Mądrzejewskich. Ukończył gimnazium w Ostrowie (pow. odolanowski), gdzie należał do tajnej organizacji uczniowskiej. Maturę zdał w r. 1878. Studiował medycynę na uniwersytetach we Wrocławiu i Halle nad Salą, gdzie uzyskał w r. 1883 doktorat, a w r. 1884 złożył państwowy egzamin lekarski. Następnie specjalizował się jeszcze w zakresie ginekologii na uniwersytecie w Berlinie. Po powrocie do kraju przebywał jako praktykujący lekarz w Koronowie, potem w Tczewie, a od r. 1890 w Gdańsku, dokąd się przeniósł na stałe. Po przybyciu do Gdańska związał się z ruchem polonijnym. Należał do «Ogniwa», najstarszego w Gdańsku stowarzyszenia polskiego, był współzałożycielem i udziałowcem polskich spółek handlowych w Gdańsku: «Ceres», «Kupiec», «Merkury». Był jednym z inicjatorów budowy Domu Polskiego w Gdańsku, uczestniczył w r. 1917 w Komitecie Obchodu Stulecia Śmierci Tadeusza Kościuszki, interesował się również działalnością polskich towarzystw śpiewaczych w Gdańsku, a 9 II 1918 został wybrany na kuratora Tow. Śpiewaczego «Lutnia».
Po pierwszej wojnie światowej był członkiem powstałej w listopadzie 1918 w Gdańsku Polskiej Rady Ludowej, należał do zorganizowanego w grudniu 1918 w Gdańsku Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej (NRL) na Prusy Królewskie. Od 13 XII 1918 był członkiem Komisji Szkolnej Podkomisariatu NRL. Rezultatem starań Komisji było utworzenie w Gdańsku w grudniu 1919 Polskiego Uniwersytetu Ludowego, a w marcu 1920 pierwszej polskiej szkoły powszechnej. Niewątpliwą zasługą P-ego było wywalczenie i uzyskanie w jesieni 1921 zgody Senatu Wolnego Miasta Gdańska (WMG), a w szczególności prezydenta Senatu Heinricha Sahma, na otwarcie Gimnazjum Polskiego, co nastąpiło 13 V 1922. Wybrany 16 V 1920 na posła do Zgromadzenia Konstytucyjnego (Verfassunggebende Versammlung) WMG, został P. prezesem poselskiego Koła Polskiego. Funkcję tę sprawował również w pierwszej i drugiej kadencji gdańskiego Sejmu (Volkstag), tj. aż do r. 1927. W bardzo licznych wystąpieniach na forum Zgromadzenia Konstytucyjnego i Sejmu gdańskiego energicznie bronił praw Polaków i Polski w Gdańsku, krytykując zdecydowanie antypolską politykę władz WMG.
P. działał również w polskich organizacjach i stowarzyszeniach społecznych, zajmując się głównie problemami młodzieży polskiej. Po likwidacji Podkomisariatu NRL w Gdańsku z dn. 10 I 1920, P. został prezesem NRL w Gdańsku, która była tu centralną reprezentacją ludności polskiej. W czerwcu 1921 powstała w jej miejsce Gmina Polska, której prezesem był P. od 21 VI t. r. Po ustąpieniu z prezesury Gminy Polskiej, popierany przez Zjednoczenie Zawodowe Polskie (ZZP), został wybrany na przedstawiciela ZZP do Rady Gminy Polskiej. P. był również w r. 1919 prezesem organizacji p. n. Koło Demokratyczne na Prusy Królewskie i Warmię, założycielem i prezesem Klubu Polskiego w Gdańsku, skupiającego inteligencję polską, prezesem istniejącej od początku 1920 r. Rady Opiekuńczej Okręgowej w Gdańsku oraz prezesem założonego przez siebie 20 XI 1921 Tow. Pomocy Naukowej, wspierającego polskich studentów Politechniki Gdańskiej. Od r. 1925 był prezesem Gdańskiego Oddziału Ligi Morskiej i Rzecznej, przekształconej w r. 1930 na Ligę Morską i Kolonialną, w l. 1920–1 opiekunem pierwszej drużyny harcerzy w Gdańsku oraz działał w Kole Przyjaciół Harcerstwa; należał do Tow. Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku i do Macierzy Szkolnej w Gdańsku; działał również w Gdańskim Oddziale Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK).
Ceniony jako lekarz chorób kobiecych, coraz częściej jednak spotykał się z bojkotem ze strony ludności niemieckiej Gdańska, w związku z czym został 1 IV 1922 zatrudniony w Gdańskiej Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych, jako lekarz kontraktowy, od 1 IV 1923 kierownik działu sanitarnego, a 9 X 1925 mianowany naczelnikiem Wydziału Sanitarnego; równocześnie był przewodniczącym Zjednoczenia Lekarzy Kolejowych w obrębie ZZP w Gdańsku. Na emeryturę przeszedł 31 III 1930. Zmarł w Gdańsku 6 VIII 1931 i został pochowany na cmentarzu Św. Mikołaja w Gdańsku-Wrzeszczu. Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta. Po wojnie nazwano jedną z ulic w dzielnicy Gdańska, Oliwie, jego imieniem.
P. był żonaty od r. 1886 z Antoniną Franciszką Kantakówną (1861–1927), przewodniczącą gdańskiego oddziału PCK oraz założonego przez siebie Polskiego Komitetu Opieki nad Reemigrantami. Potomstwa nie pozostawił.
Drzycimski A., Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1933), Wr. 1978; Gierszewski S., „Ogniwo” – najstarszy związek Polaków w Gdańsku, „Roczn. Gdań.” T. 14: 1955 s. 20, 27–8; Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku (1922–1939), Gd. 1976 s. 10, 82, 83 (fot.), 86; Hajduk B., Władysław Panecki (1857–1931), w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gd. 1974 s. 170–8 (fot.); Kwiatkowski J., Polski Gdańsk w czasie przełomowym, Cz. 1, Orłowo Morskie 1935 s. 8, Cz. 2, Gdynia–Orłowo 1937 s. 73, 99; Mikos S., Działalność Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, W. 1971; tenże, Panecki Władysław, w: Pomorscy patroni ulic Trójmiasta, Wr. 1977 s. 222–5; Pięćdziesiąt lat Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Gd. 1972 s. 352; Podlaszewski M., Ustrój polityczny Wolnego Miasta Gdańska w latach 1920–1933, Gdynia 1966; Polak H., Szkolnictwo i oświata polska w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, Gd. 1978 s. 27, 30, 41, 46–8, 147; Przybyszewski S., O „Nasz Dom”, „Pomorze”, dod. liter. „do Dzien. Gdań.”. 1921 nr z 10 VII; Stankiewiczowa I., Nauczycielki w walce o utrzymanie polskości w Wolnym Mieście Gdańsku, „Roczn. Gdań.” T. 22: 1963 s. 227, 241, (o żonie); Wielkopolska szkoła edukacji narodowej, Wr. 1970; Wójcicki J., Wolne Miasto Gdańsk 1920–1939, W. 1976; – Danziger Bürgerbuch, Danzig [1927] s. 88 (fot.); Danziger Einwohnerbuch 1890–1931; Macierz Szkolna w Gdańsku, Sprawozdanie za rok 1929, Gd. [1930] s. 39; Politisches Handbuch der Freien Stadt Danzig, Danzig 1924 s. 113; Staatshandbuch für die Freie Stadt Danzig, Danzig 1920 s. 54, 57; Verhandlungen der Verfassunggebenden Versammlung der Freien Stadt Danzig, Danzig 1920; Verhandlungen des Volkstags der Freien Stadt Danzig, Danzig 1921–7 I–X; – WAP w Gd.: rkp. nr 259/418 k. 5–6, nr 259/557 s. 6, nr 260/2766 s. 9–10, Arch. Archidiec. w P.: Księgi chrztów parafii w Ostrzeszowie, rok 1857 nr 67, Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w Gd.: Akta personalne, Urząd Stanu Cywilnego, Gd.: Księga zgonów, nr 93/1927/1.
Marian Pelczar