INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Władysław Rawicz      Horowitz - Władysław Rawicz - plik z Wikimedia Commons - obraz w MNW - domena publiczna - fragment - retusz iPSB

Władysław Rawicz  

 
 
Biogram został opublikowany w 1987 r. w XXX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rawicz Władysław (1832–1863), naczelnik cywilny woj. podlaskiego w r. 1863. Ur. 2 IX w Warszawie, był synem Aleksandra Jana (zob.) i Marianny Anny z Gutmanów, młodszym bratem Józefa (zob.).

Początkowo R. uczył się w domu pod kierunkiem o. Beniamina Szymańskiego, prowincjała oo. kapucynów, od r. 1857 bpa podlaskiego, następnie na pensji Watkego, z której poszedł do kl. IV Gimnazjum Realnego w Warszawie, ukończonego z patentem pochwalnym w r. 1850. Wyróżniał się zdolnościami i zainteresowaniem do pracy na roli; toteż po rocznej praktyce na wsi udał się do Akademii Rolniczej w Hohenheimie pod Stuttgartem. Dwuletni kurs odbył w ciągu jednego roku i uzyskał dyplom agronoma; brał udział w polskich akademickich stowarzyszeniach samopomocowych i samokształceniowych. Powtórnie wyjechał za granicę w kwietniu 1852 oficjalnie w celach handlowych; zwiedził Niemcy, Anglię, Francję, Danię, Belgię, Holandię. Powrócił do kraju w marcu 1853 i osiedlił się w nabytych przez ojca, bardzo zaniedbanych dobrach Grochów (pow. węgrowski) na Podlasiu. W okresie 9 lat podniósł majątek do wzorowego poziomu. Rekultywował grunty i lasy, wybudował nowe budynki folwarczne, założył szkołę dla włościan, zaprowadził hodowlę koni, w czasie epidemii cholery urządził szpital, w którym sam wykonywał obowiązki pielęgniarza. Zorganizował też stałą pomoc lekarską dla służby folwarcznej i włościan. Jeden z pierwszych na Podlasiu zaprowadził oczynszowanie; dbał o podniesienie stanu materialnego i moralnego ludności wiejskiej. Związany z obozem umiarkowanych był zwolennikiem pracy organicznej. Od r. 1858 należał do Tow. Rolniczego; w Komitecie jego okresowo pełnił funkcję sekretarza. Dn. 7 IV 1861 wraz z matką zorganizował demonstrację, protestującą przeciwko rozwiązaniu Towarzystwa. W organizacji białych R. został mężem zaufania na okręg węgrowski (wg niektórych źródeł na okręg sokołowski), a następnie naczelnikiem woj. podlaskiego. Wciągnął do tej organizacji większość obywateli ziemskich. Utrzymywał równocześnie dobre stosunki z czerwonymi, do których należał rządca jego dóbr Rudolf Freytag, późniejszy dowódca powstańczy. Dążył do połączenia obu organizacji i stworzenia jednej silnej struktury tajnego samorządu narodowego. Opowiadał się za przyjęciem koncesji rządowych, tj. za reformami Aleksandra Wielopolskiego. Na przełomie r. 1861 i 1862 został wybrany do rady powiatowej siedleckiej, która uchwaliła wniosek potępiający zaplanowaną «brankę».

Po wybuchu powstania R., w memoriale do Tymczasowego Rządu Narodowego, przedstawił niepodobieństwo zwycięstwa i «błagał», aby czerwoni wstrzymali działania zbrojne i weszli wespół z białymi na drogę pracy organicznej. Oświadczył jednak, że jeżeli walka będzie kontynuowana, to on, jako prawy Polak, oddaje się pod rozkazy Rządu Narodowego. Pełniąc nadal funkcję naczelnika woj. podlaskiego w organizacji białych, dostarczał oddziałom żywności i odzieży; w kwietniu 1863 objął stanowisko referenta skarbowego w urzędzie narodowym naczelnika pow. siedleckiego. W maju 1863 R. został mianowany naczelnikiem pow. siedleckiego. Zebrał i uzbroił m. in. 40-osobowy oddział konnych strzelców z przeznaczeniem do służby w powiecie. W czerwcu został mianowany zastępcą naczelnika cywilnego woj. podlaskiego, od 29 VII objął funkcję naczelnika tego województwa. Na stanowisku tym główną uwagę skierował na przygotowania wojskowe, w tym dostawę broni, którą sam sprowadzał do formujących się oddziałów: Tytusa O’Byrn-Grzymały, Ludwika Lutyńskiego, Karola Lewenharta, Michała Heydenreicha (Kruka) i in. Zorganizował też produkcję amunicji i zobowiązał naczelników powiatowych, aby na terenie całego Podlasia utrzymywali magazyny amunicji, pozostającej do dyspozycji oddziałów. W zabudowaniach folwarcznych R-a urządzono coś w rodzaju koszar, w których ćwiczono powstańców, a wśród nich robotników, chłopów i oficjalistów z jego dóbr. Dla żołnierzy R. kazał szyć mundury (miały one utrudniać powstańcom dezercję w sytuacjach znacznej przewagi nieprzyjaciela). Zorganizował i uzbroił w województwie straż narodową (żandarmerię).

Po rozbiciu i rozpadnięciu się większości oddziałów podlaskich R. zaproponował sformowanie wzorowego oddziału, złożonego głównie z obywateli ziemskich (ochotników), zobowiązujących się pod przysięgą do nieopuszczania pola walki. Próba ta nie powiodła się, projektodawca spotkał się z zarzutem niedemokratycznego wyróżniania szlachty. R. zorganizował i utrzymywał w województwie sprawnie funkcjonującą pocztę narodową. Razem z komisarzem rządowym Antonim Skotnickim doprowadził cywilną administrację narodową w woj. podlaskim do stanu wzorowego. Został aresztowany 27 IX we wsi Proszewo pod Siedlcami, należącej do Maksymiliana Oborskiego, u którego mieściły się kancelaria i archiwum naczelnika wojewódzkiego. Odnośne materiały obciążające R-a zostały skonfiskowane, R. badany był w Siedlcach przez specjalną komisję śledczą, przysłaną z Warszawy. Mimo tortur nikogo nie wydał. O uwolnienie go starali się chłopi u gen. N. Dreyera, naczelnika wojennego okręgu siedleckiego. Matka poprzez koneksje zagraniczne (m. in. króla Belgów) zabiegała o łaskę dla syna u namiestnika i samego cara. Na rozkaz namiestnika gen. F. Berga proces odbył się w trybie przyspieszonym w Polowym Karnym Sądzie Wojennym w Siedlcach. Wyrokiem z dn. 7 (19) XI 1863 R. skazany został na karę śmierci przez powieszenie (po pozbawieniu go szlachectwa i «wszystkich praw posiadania»). Gen. Maniukin, zatwierdzając wyrok, rozkazał, aby po egzekucji majątek R-a, składający się z 2 folwarków (Grochów i Brzozów) i 8 wsi (Grochów, Brzozów, Karolów, Chmielów, Dolne Pole, Walerów, Czerwonka i Justynów), o wartości 150 tys. rbs., obłożyć kontrybucją w wysokości 40%, co wynosiło 60 tys. rbs. W odpowiedzi na jedno z pism interwencyjnych pisał: «Dzięki cechom swego charakteru, stosunkom i zamożności człowiek ten [tj. R.] był o wiele szkodliwszy dla rządu i Rosji niż kilku szefów band razem wziętych». Przed straceniem R. sporządził testament; majątek zapisał żonie, a opiekę nad synem powierzył swemu bratu Józefowi lub szwagrowi Stanisławowi Wołowskiemu. Uregulował również sprawy długów i innych zobowiązań, zaś 22 rb, jakie pozostawił u nadzorcy więzienia, polecił podzielić między służbę więzienną. Berg, wiedząc o staraniach u monarchy o ułaskawienie R-a, rozkazał przyspieszyć wykonanie wyroku. Ułaskawienie carskie przyszło za późno. Wyrok został wykonany w Siedlcach 21 XI 1863.

Z małżeństwa (w r. 1862) z Pauliną z Witwickich, córką oficera WP, bratanicą pisarza Stefana, miał syna Aleksandra (Władysława?), ur. w r. 1863.

Teofil Lenartowicz poświęcił R-owi wiersz pt. „Rawicz” (w: tenże, „Echa nadwiślańskie”, P. 1872 I 141), a Waleria Ciemniewska sztukę pt. „Władysław Rawicz. Dramat w 4 aktach” (Lw. 1917). Dn. 31 V 1925 odsłonięty został w Siedlcach pomnik ku czci R-a. W r. 1932, nowo wybudowanej szkole tamże nadano imię Władysława Rawicza.

 

Nowolecki, Pamiątka dla rodzin pol.; – Brodowski M., Zbrojny czyn powstańców podlaskich w 1863 roku, Łuków 1925; Chołodecki J. Białynia, Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864, Lw. 1904 s. 110; Góra S., Partyzantka na Podlasiu 1863–1864, W. 1976; Kamiński M. K., Skład cywilny terenowych placówek organizacji cywilnej w powstaniu styczniowym, „Przegl. Hist.” T. 52: 1971 z. 4 s. 676; Klamer I., Władysław Rawicz naczelnik cywilny woj. podlaskiego w powstaniu styczniowym, „Siedlce” [R.] 2: 1975 s. 47–58; Maliszewski E., Organizacja powstania styczniowego, W. 1925; Maliszewski J., Władysław Rawicz w powstaniu styczniowym na Podlasiu, W. 1935 (portret); Płoski S., O stosunku ludności Podlasia do powstania styczniowego, „Przegl. Socjol.” T. 7: 1939 z. 1–2; Przyborowski W., Dzieje 1863 roku, Kr. 1919 V 81, 82, 173; Sawicka M. S., Kartka z dziejów powstania 1863 r. na Podlasiu. Władysław Rawicz, Siedlce 1925; Tomczyk J., Organizacja cywilno-wojskowa powstania styczniowego w Lubelskiem i na Podlasiu, „Roczn. Lub.” T. 6: 1963 s. 33–6; – Cederbaum H., Powstanie styczniowe. Wyroki Audytoriatu Polowego z lat 1863, 1864, 1865 i 1866, W. 1917; Giller A., Władysław Rawicz, w: Polska w walce. Zbiór wspomnień i pamiętników z dziejów naszego wyjarzmienia, Kr. 1875 s. 3–71; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, W. 1925–33 II, III; Kręcki A., Zbiór materiałów do historii powstania styczniowego 1863–1864, W. 1916 z. 1–4; Lewandowski W., Pamiętnik pułkownika, naczelnika cywilnego i wojennego woj. podlaskiego i lubelskiego, w: Sprawozdanie z zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu za rok 1908, Paryż 1909; Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty. Dokumenty terenowych władz cywilnych powstania styczniowego 1863–1864, Wr. 1986; Powstanie styczniowe na Lubelszczyźnie. Pamiętniki, L. 1966; Szeliski L., Ze wspomnień szkolnych (1863–1870), w: Księga Pamiątkowa Siedlczan (1844–1905) wraz z pamiętnikami zjazdów r. 1920 i 1925, W. [1927] s. 100–13; Walewska z Przeździeckich M., Z dziejów powstania styczniowego. Trzy wspomnienia, W. 1928; [Zaleski A.] Towarzystwo warszawskie. Listy do przyjaciółki przez baronową X.Y.Z., Oprac. R. Kołodziejczyk, W. 1971; Z pamiętników Bronisława Deskura. Dla moich wnuków, w: Wydawnictwo materiałów do historii powstania 1863–64, Lw. 1890 II; – „Czas” 1863 nr 271, 274, 276, 279; „Dzien. Lwow.” 1869 nr 294; „Dzien. Powsz.” 1863 nr 274; „Gaz. Warsz.” 1923 nr 319; „Journal des Debats” 1863 nr z 26, 28 XI i 11 XII,; „Ojczyzna” 1864 nr z 3 I; „Nowa Reforma” 1913 nr 548; „Patrie” 1863 nr z 29 XI, 1864 nr z 3 I; „Le Siècle” 1863 nr z 11 XII; „Świat” 1923 nr 47 s. 21 (fot.); „Żołnierz Pol.” R. 5: 1923 nr 48 s. 13–14, 16 (portret); – AGAD: Prowincjonalne władze powstania styczniowego 16 (testament R-a z 21 XI 1863, oryginał), Varia heraldyczne, nr 33 (m. in. odpis metryki ślubu rodziców R-a), Kancelaria Tajna Namiestnika 7, Wydział Paszportowy Kancelarii Namiestnika, nr 3089; Arch. Państw. w L.: Naczelnik Wojenny Okręgu Lubelskiego 1, k. 115–117, Rząd Gubernialny Lubelski, Wydz. Administracyjny 1643 k. 137, 161, 182; B. Czart.: Ew. 12195; B. Narod.: J. F. 2096 (portret R-a z dedykacją matki dla J. Kraszewskiego), IV 6525; B. Ossol.: 5779/II (Oborska W., Sprawa Władysława Rawicza przez współczesnego świadka opowiedziana), rkp. 2181 t. I s. 430–431; B. PAN w Kr.: 2159 t. 16.

Franciszka Ramotowska

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Józef Rawicz

1829-05-15 - 1901-07-11 bankier
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Adam Bernard Mickiewicz

1798-12-24 - 1855-11-26
poeta
 

Edward Dembowski h. Jelita

1822-04-25 - 1846-02-27
emisariusz
 

Antoni Osuchowski

1849-06-13 - 1928-01-09
prawnik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.