Kaczanowski Włodzimierz, pseudonim Michał, Mirek (1912 –1944), działacz socjalistyczny, komendant główny Socjalistycznej Organizacji Bojowej. Ur. 20 XI we Lwowie, syn Mieczysława i Zofii z Kossowskich. Po r. 1918 rodzina Kaczanowskich przeniosła się do Warszawy i tam K. ukończył w r. 1931 Gimnazjum im. Rejtana. W l. 1933–5 K. studiował fizjologię na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz. Już we wczesnej młodości był członkiem młodzieżowych organizacji socjalistycznych, a w r. 1933 został sekretarzem środowiska warszawskiego Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (ZNMS), organizacji akademickiej związanej ideowo z lewicowym nurtem w łonie Polskiej Partii Socjalistycznej. W l. 1935–6 K. odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Łączności w Zegrzu kolo Warszawy, którą ukończył jako plutonowy-podchorąży. Po ukończeniu służby wojskowej przeniósł się na Wydział Ekonomiczno-Społeczny Wolnej Wszechnicy Polskiej, gdzie studiował aż do wybuchu wojny i miał zaliczone 3 lata studiów. Przede wszystkim jednak był K. bardzo czynny jako działacz społeczno-polityczny. Jesienią 1936 r. został wybrany przewodniczącym Komitetu Wykonawczego ZNMS. W działalności swojej K. reprezentował kierunek rewolucyjno-socjalistyczny, popierając idee Frontu Ludowego i Frontu Młodego Pokolenia. Stanął na stanowisku skupienia wszystkich sił lewicy w walce z narastającą grozą faszyzmu. Działalność rewolucyjna K-ego zainteresowała policję polityczną, w wyniku czego został K. aresztowany w r. 1936 i siedział kilka miesięcy w więzieniu w Warszawie. Po zwolnieniu wznowił swoją działalność w ZNMS i innych organizacjach socjalistycznych aż do rozwiązania ZNMS w połowie 1938 r. Bezpośrednio przed wojną K. pracował zawodowo jako urzędnik w Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych (PZUW).
W sierpniu 1939 r. K. został powołany do wojska z miejscem przydziału do Włodzimierza Wołyńskiego. W wyniku kampanii wrześniowej znalazł się na ziemiach wschodnich i drogą wymiany jeńców dostał się w listopadzie 1939 r. do niemieckiego obozu dla żołnierzy. Latem 1940 r. wskutek złamania ręki został stamtąd zwolniony jako niezdolny do pracy. Wrócił wtedy do Warszawy i wszedł do konspiracyjnej grupy lewicowo-socjalistycznej p. n. «Gwardia», wydającej pismo pod tą nazwą, grupy współpracującej z grupą «Barykady Wolności». Był jednym z organizatorów i redaktorów teoretycznego organu lewicy socjalistycznej, p. n. „Zagadnienia”, które ukazywało się od października 1940 do lipca 1942 r. w Warszawie (odbijane na powielaczu, razem ukazało się 8 numerów). K. był organizatorem Komisji Programowej Polskich Socjalistów i brał udział w akcji zjednoczeniowej różnych grup lewicowo-socjalistycznych, w wyniku czego powstała organizacja Polskich Socjalistów (PS). K. uczestniczył w zjeździe zjednoczeniowym organizacji PS 1 IX 1941 r. w Warszawie na Żoliborzu, w kotłowni Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (WSM), i wszedł w skład Rady Politycznej powołanej przez tenże zjazd.
Po przejściu kursu sabotażu i dywersji został K. mianowany zastępcą kierownika wydziału sabotażu i dywersji Organizacji Wojskowej (OW) PS i komendantem Okręgu Warszawskiego. Od wiosny 1942 r. K. brał osobisty udział w akcji sabotażowo-dywersyjnej na terenie Warszawy. Jego dziełem było m. in. zniszczenie niemieckich warsztatów samochodowych przy ulicy Dobrej, liczne sabotaże kolejowe i na terenie fabryk broni i warsztatów reperacyjnych. Po aresztowaniu w lipcu 1942 r. Tadeusza Korala, kierownika wydziału sabotażu i dywersji, K. został jego następcą. Wiosną 1943 r., wraz z wystąpieniem przedstawicieli PS z Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, odeszła z PS grupa «Gwardii» z Leszkiem Raabe i K. na czele i związała się z organizacją Wolność, Równość, Niepodległość (WRN). Dawny wydział sabotażu i dywersji PS, razem z dawną grupą «Gwardia» i grupą młodzieży «Płomienie», utworzył Socjalistyczną Organizację Bojową (SOB), której pierwszym komendantem głównym został L. Raabe (pseud. Marek), a zastępcą K. Utworzenie SOB miało na celu z jednej strony zwiększenie działalności sabotażowo-dywersyjnej, z drugiej, poprzez nawiązanie kontaktów z grupą PPS WRN, pozyskanie w tej grupie jak największej ilości ludzi do konkretnej roboty bojowej. Podporządkowując się formalnie Komendzie Głównej Armii Krajowej, SOB zachowała dużą niezależność w konkretnych akcjach i rozwijała szeroką działalność nie tylko w Okręgu Warszawskim, ale i w Okręgu Kielecko-Częstochowskim, Lwowsko-Borystawskim i Radomsko-Skarżyskim. Poza akcjami sabotażowymi SOB prowadziła także akcję partyzancką, w czym była niemała osobista zasługa K-ego. Po zaginięciu w grudniu 1943 r. L. Raabego, został K. w stopniu porucznika komendantem głównym SOB. Organami prasowymi SOB były: „Żołnierz Rewolucjonista” i „Biuletyn Wewnętrzny SOB”. W r. 1944 K. przez pewien czas przebywał w grupie partyzanckiej SOB w Złoto-lasach pod Częstochową. Głównym terenem działalności K-ego była jednak Warszawa, gdzie mieściły się władze centralne SOB, redakcja i drukarnia pism oraz główna baza ludzka i materiałowa.
Na skutek kilkakrotnych zmian decyzji co do przydziału oddziałów SOB na wypadek powstania w Warszawie, na godzinę mobilizacji 1 VIII 1944 r. zdołali dojechać na Żoliborz tylko członkowie Komendy Głównej SOB i część grupy żoliborskiej. Zostali oni w czasie rozdzielania broni zaskoczeni o godz. 15.30 razem z oddziałami OW PPS przez patrol SS w kotłowni WSM na Żoliborzu. W wyniku zaskoczenia nastąpiła gwałtowna strzelanina, podczas której oddziały polskie zostały rozproszone i poniosły ciężkie straty. Tam właśnie zginął K. 1 VIII 1944 r. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.
K. odznaczał się dużą odwagą osobistą, energią i zdolnościami organizacyjnymi. Był on raczej typem działacza-organizatora, a nie teoretyka, choć nie brak było i jego artykułów na łamach konspiracyjnej prasy socjalistycznej.
Borkiewicz A., Powstanie warszawskie 1944, W. 1957; Dunin-Wąsowicz K. Wspomnienia o grupie Płomienie, „Pokolenia” 1962 nr 6; Kirchmayer J., Powstanie warszawskie, W. 1959; Leszek Raabe we wspomnieniach przyjaciół, W. 1963; Szymanowska J., Towarzysze z SOB, „Świat” 1957 nr z 1 IX; taż, Wspomnienia o W. K-m, „Pokolenia” 1963 nr 2; Weber M., Działalność SOB, „Pokolenia” 1963 nr 2; – „Z Pola Walki” 1961 s. 1177–8, 1182, 1186–7, 1317–8; – Arch. Zakł. Hist. Partii: teczka nr 8644, Koral T., Wspomnienia, teczka nr Z. 7115, Notatki biograficzne o K-m.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz