Sławiński Zdzisław Henryk (1867–1936), lekarz chirurg, ordynator warszawskich szpitali św. Rocha i Dzieciątka Jezus. Ur. w Warszawie, był synem Ludwika.
Po ukończeniu II Gimnazjum w Warszawie S. studiował tam medycynę na Cesarskim Uniw. i uzyskał dyplom lekarza 5 XI 1891. Początkowo specjalizował się w chorobach wewnętrznych jako nadetatowy asystent w Klinice Terapeutycznej Szpitalnej u J. J. Stolnikowa (1892–3), następnie w chirurgii w Klinice Chirurgicznej Szpitalnej u Aleksandra I. Taubera (1893–4). Równocześnie pracował w nowo otwartym (1892) przy ul. Marszałkowskiej 74 Zakładzie Gimnastyki Szwedzkiej i Masażu Heleny Kuczalskiej jako konsultant (od r. 1907 – kierownik lekarski). Leczono tu skrzywienia kręgosłupa, zaniki mięśniowe, porażenia kończyn, gościec stawowy, nadwagę itp. W r. 1894 został asystentem Kliniki Chirurgicznej w Szpitalu św. Ducha u Juliana Kosińskiego. Równocześnie od r. 1897 w katedrze anatomii patologicznej u Edwarda Przewoskiego pisał pracę doktorską Anatomia patologiczna i patogeneza żylaków (varices) („Pam. Tow. Lek. Warsz.” 1901 nr 1, 2, 3, oddzielnie W. 1901), nagrodzoną na ogłoszonym przez Tow. Warszawskie Lekarskie konkursie im. Walentego Koczorowskiego. Na jej podstawie uzyskał 1 III 1903 stopień doktora medycyny. Po przejściu na emeryturę J. Kosińskiego w r. 1899 S. przeniósł się na Oddział Chirurgiczny Szpitala Dzieciątka Jezus, gdzie pracował pod kierunkiem Władysława Krajewskiego, a po jego śmierci w r. 1907 – Władysława Staynera. Ponadto w listopadzie 1903 wraz z siedmioma lekarzami otworzył lecznicę chirurgiczno-ginekologiczną «Omega» przy ul. Boduena 5. W r. 1910 został asystentem Oddziału Chirurgicznego w Szpitalu św. Rocha u Antoniego Kruszewskiego, a po jego ustąpieniu w r. 1912 ordynatorem tegoż Oddziału. W r. 1919 powrócił do Szpitala Dzieciątka Jezus, objął 100-łóżkowy II Oddział Chirurgiczny i był jego ordynatorem aż do przejścia na emeryturę w r. 1936.
S. wyniósł dobre przygotowanie chirurgiczne ze szkoły J. Kosińskiego, a potem W. Krajewskiego, zwłaszcza w zakresie techniki operacyjnej. Z czasem stał się jedną z wybitnych postaci warszawskiej chirurgii. Jego operacje wyróżniały delikatna technika i zasada oszczędzania tkanek, m. in. rozpowszechnił poprzeczne cięcie w operacjach wyrostka robaczkowego, a także znieczulanie miejscowe w celu wyeliminowania ujemnych skutków uśpienia ogólnego. Był autorem stosowanej nadal metody przedoperacyjnego barwienia tkanek roztworem błękitu metylenowego (Barwienie żywych tkanek w celach topograficznych, „Gaz. Lek.” 1911 nr 36, po niemiecku w „Zentralblatt für Chirurgie” 1911 nr 37). Opracował własny sposób operacji przepukliny pachwinowej (Uproszczony sposób operacji doszczętnej przepukliny pachwinowej, „Gaz. Lek.” 1916 nr 19) określanej po drugiej wojnie światowej w krajowej literaturze medycznej «polska metoda». Pod wpływem Edwarda Flataua zajął się operacjami neurochirurgicznymi, m. in. zszywał uszkodzone nerwy oraz operował guzy i krwiaki wewnątrzczaszkowe (W sprawie leczenia wylewów krwawych wewnątrzczaszkowych, tamże 1914 nr 23, 24). On sam (lub inni chirurdzy na jego oddziale) wykonali po raz pierwszy w Polsce sympatektomię okołotętniczą (1922), operację Fraziera, czyli przecięcie włókien czuciowych nerwu trójdzielnego (1928), zastosowanie plomby pozaopłucnowej w leczeniu jamistej gruźlicy i ropni płuc (1931) oraz wycięcie guza prawego nadnercza (pheochromocytoma) z powodu napadowego nadciśnienia tętniczego (1935). S. rozwinął także chirurgię dróg żółciowych do tego stopnia, że wycięcie pęcherzyka żółciowego z powodu kamieni (cholecystektomia) stało się zabiegiem rutynowym. Operował znane osobistości życia publicznego, m. in. Achillesa Rattiego, późniejszego papieża Piusa XI. Utrzymywał kontakty naukowe z zagranicznymi środowiskami lekarskimi, zwłaszcza w Anglii i Francji, oraz odbył wiele podróży naukowych m. in. do USA, co opisał w pracy Wrażenia z wycieczki do Ameryki Północnej („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1929 nr 2). Ogółem ogłosił 35 prac, głównie w „Gazecie Lekarskiej” i „Przeglądzie Chirurgicznym i Ginekologicznym” (był współwłaścicielem „Gaz. Lek.” i członkiem komitetu redakcyjnego „Przegl. Chirurgicznego i Ginekologicznego”). Publikował również artykuły przybliżające działalność znakomitych chirurgów, m. in. E. L. Doyena („Gaz. Lek.” 1916 nr 26) i E. T. Kochera (tamże 1917 nr 45). Uczestniczył też w zbiorowym przekładzie niemieckiego podręcznika C. Huetera i H. Lossena „Wykład chirurgii szczegółowej” (W. 1900). Przodująca pozycja placówki S-ego, jego osobowość i zdolności dydaktyczne, przyciągały lekarzy wielu specjalności; do jego uczniów należeli m. in. późniejsi profesorowie: chirurg Władysław Ostrowski, urolog Zygmunt Traczyk i ginekolog Małgorzata Serini-Bulska. Był pierwszym prezesem powstałego w r. 1925 Tow. Chirurgicznego Warszawskiego i wiceprezesem Tow. Lekarskiego Warszawskiego (od r. 1932), a także członkiem Tow. Chirurgów Polskich i członkiem korespondentem Międzynarodowego Tow. Chirurgów. Zmarł podczas letniego wypoczynku pod Warszawą 23 VIII 1936, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. 5–6–7).
W testamencie S. zapisał miastu zalesione tereny na Bielanach w Warszawie (okolice obecnej Akad. Wychowania Fizycznego) pod budowę szpitala, której realizację przekreślił wybuch wojny. Pamięci S-ego poświęcono podwójny numer „Polskiego Przeglądu Chirurgicznego” (1938 nr 6–7) oraz 2 II 1939 odsłonięto na ścianie II Oddziału Chirurgicznego Szpitala Dzieciątka Jezus brązową tablicę pamiątkową z jego podobizną.
Małżeństwo S-ego z Aleksandrą Anną ze Suszczyńskich (zm. 1941) było prawdopodobnie bezdzietne.
Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w.; Konopka S., Polska bibliografia lekarska za rok 1926–7, W. 1938 II; Album chirurgów polskich, Wr. 1990 (fot.); Biogramy uczonych pol., cz. VI z. 2; PSB (Ostrowski Władysław); Sylwetki chirurgów polskich, Wr. 1982 (fot.); Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku, W. 1994 II (fot.); Almanach lekarski, Lw. 1932 s. 282, 416; Biernatowie A. i B., Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Materiały inwentaryzacyjne, W. 1980 1161; Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1924/5 s. 317; – Byszewski T., Odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci ś.p. dr Zdzisława Sławińskiego, „Chirurg Pol.” 1939 nr 2 s. 110–12 (fot. tablicy); Dzierżanowski R., Szpalta wspomnień, „Służba Zdrowia” 1986 nr 32 s. 8; Herman E., Historia neurologii polskiej, Wr. 1975; Noszczyk W., Zarys dziejów chirurgii polskiej, W. 1989 (fot.); Nowicki W., Wystawa higieniczna, „Tyg. Ilustr.” 1896 nr 30 s. 596; Rudowski W., Dr med. Zdzisław Sławiński, wybitny chirurg polski (1867–1936), „Arch. Hist. Med.” 1968 nr 1 s. 1–20 (bibliogr., fot.); tenże, Wielki lekarz Warszawy, „Stolica” 1969 nr 11 s. 4; – „Gaz. Lek.” 1903 nr 10 s. 240, nr 50 s. 1183, 1907 nr 40 s. 968, 1910 nr 29 s. 707, 1914 nr 1 s. 29; „Medycyna” 1903 nr 7 s. 160, nr 12 s. 275, 1936 nr 3 s. 93; „Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1938 nr 6–7 s. 545–9 (wspomnienie pośmiertne A. Wertheima, częściowa bibliogr., fot.), 1991 nr 8 s. 754–7, 1992 nr 4 s. 372 (listy do red. T. Ostrowskiej i W. Rudowskiego); Nekrologi z r. 1936: „Kur. Warsz.” nr 231, 232 (wyd. poranne i wieczorne), „Medycyna” nr 17 s. 545–6, „Warsz. Czas. Lek.” nr 33 s. 543.
Stanisław Tadeusz Sroka