Szadkowski Zygmunt Lechosław, pseud. Zygmunt Kozłowski (1912–1995), dyplomata, działacz harcerski i społeczny, polityk emigracyjny.
Ur. 5 I w Warszawie, był synem Zygmunta (zm. 1914) i Marii z Kozłowskich (zm. 1966), która powtórnie wyszła za mąż za Adama Puhaczewskiego. Miał brata Zbigniewa (1914–1974).
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. z rodziną opuścił jesienią 1914 Warszawę i udał się na teren gub. mińskiej, gdzie mieszkał kolejno w Tołoczynie, Bereśniówce, Mliżu, Zawidzem, Ziembinie, Michaliszkach i Romanach. Ok. r. 1919 wstąpił do harcerstwa. Po zakończeniu wojny polsko-sowieckiej osiadł w r. 1921 w Pierszajach (pow. stołpecki) i ukończył tam szkołę gminną. W r. 1932 zdał maturę w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Nowogródku i podjął studia geograficzne na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym USB. Do r. 1937 pełnił funkcję prezesa Związku Akademików Woj. Nowogródzkiego i b. Ziemi Mińskiej. W r. 1934 został drużynowym 5. Wileńskiej Drużyny Harcerskiej przy Gimnazjum Ojców Jezuitów i członkiem Komendy Chorągwi Wileńskiej Harcerzy; kierował w niej wydziałami: Ogólnym, a od r. 1936 Starszych Harcerzy. W l. 1937–9 był hufcowym II Hufca Harcerzy w Wilnie. Po kursie harcmistrzowskim w Górkach Wielkich (woj. śląskie) uzyskał 10 VI 1937 stopień harcmistrza. W r. 1938 ukończył studia, po czym kontynuował naukę na Wydz. Prawa i Nauk Społecznych USB. Pod koniec t.r. został przyjęty do służby dyplomatycznej i skierowany do konsulatu RP w Dyneburgu na Łotwie. W r. 1939 kierował Działem Wizytacji Komendy Chorągwi Wileńskiej Harcerzy.
Po wybuchu drugiej wojny światowej S. wyjechał w październiku 1939 przez Szwecję i Wielką Brytanię do Francji. Tam przyjęto go do Armii Polskiej i mianowano delegatem do francuskiej komisji poborowej. W listopadzie t.r. został zaprzysiężony do ZWZ i mianowany, pod pseud. Zygmunt Kozłowski, emisariuszem rządu RP w Paryżu do organizowania w Polsce, na terenach włączonych do ZSRR, konspiracyjnej organizacji politycznej. Dn. 8 XII przybył do Rumunii i nawiązał kontakt z ambasadorem RP w Bukareszcie Rogerem Raczyńskim. Uczestniczył w organizowaniu komunikacji i dróg przerzutowych: z Czerniowiec do Lwowa oraz z Bukaresztu na Bliski Wschód. Równocześnie jako delegat Naczelnego Komitetu Wykonawczego ZHP, ukonstytuowanego w Paryżu pod kierownictwem Michała Grażyńskiego, zajmował się uchodźstwem harcerskim w Rumunii. W czerwcu 1940 udał się do Syrii i wstąpił do formowanej tam Brygady Strzelców Karpackich, przeniesionej po kapitulacji Francji do Latrun w brytyjskiej Palestynie i przeformowanej 12 I 1941 w Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich. Współorganizował w Brygadzie kręgi starszoharcerskie i został członkiem powołanej w r. 1940 Komendy ZHP na Środkowym Wschodzie. Na początku r. 1941 wizytował drużyny harcerskie w Tel-Awiwie i Jerozolimie. Jako żołnierz 3. baonu Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich uczestniczył w 2. poł. t.r. w walkach o Tobruk (sierpień–grudzień), a następnie wziął udział w bitwie pod Gazalą (grudzień). Dn. 12 X powołano go do Rady Starszyzny ZHP na Środkowym Wschodzie (od lipca 1942 ZHP na Wschodzie). Skierowany w marcu 1942 do funkcjonującej przy Brygadzie Szkoły Podchorążych Piechoty, po zakończeniu szkolenia został w niej instruktorem. W maju t.r. przeniesiono go do Dowództwa Wojsk Polskich na Środkowym Wschodzie i mianowano podporucznikiem. Dn. 2 VIII został wiceprzewodniczącym Rady ZHP na Wschodzie. Wraz z Józefem Brzezińskim, Zofią Kwiatkowską i Wilhelmem Słabym wszedł w skład komisji wydawniczej czasopisma ZHP na Wschodzie „Wytrwamy”, ukazującego się od października w Jerozolimie pod redakcją Ignacego Płonki (od listopada do r. 1946 pod zmienionym tytułem „Skaut”). Jako kierownik Wydz. Wyszkoleniowego Komendy ZHP na Wschodzie został S. odkomenderowany do Iranu, gdzie od marca 1943 prowadził kursy i szkolenia dla harcerstwa polskiego, m.in. w okresie 11–18 IX t.r. był ich komendantem w Isfahanie. Z Brzezińskim opracował Wytyczne pracy harcerskiej (Teheran 1943, mszp. powielany). Dn. 1 XII objął kierownictwo powołanego wówczas Samodzielnego Referatu Harcerskiego w Naczelnym Dowództwie Armii Polskiej na Wschodzie z zadaniem koordynowania szkolenia instruktorów harcerskich. W związku z objęciem pod koniec r. 1943 przez przewodniczącego Rady ZHP na Wschodzie Stanisława Sieleckiego funkcji szefa Oddziału III Operacyjnego w II Korpusie i wyjazdem do Włoch przekazał on S-emu, w poł. stycznia 1944, swoje pełnomocnictwa. Dn. 17 IX t.r. został S. mianowany komendantem ZHP na Wschodzie, a w r. 1945 awansowany na porucznika. Dokooptowany 10 VI t.r. do Komitetu Naczelnego ZHP, uczestniczył w październiku w Rzymie w III Walnym Zjeździe ZHP na Wschodzie i wziął udział w delegacji, która 5 X została przyjęta na audiencji przez papieża Piusa XII. Oprócz redagowania „Skauta”, był redaktorem wydawanego od t.r. w Jerozolimie dwumiesięcznika „Harcerstwo na Wschodzie” (od stycznia 1946 pt. „Harcerska Kuźnica”). Należał do Rady Uchodźstwa w Palestynie. W r. 1946 wstąpił do powstałego w Wielkiej Brytanii Stow. Polskich Kombatantów.
W r. 1947 osiadł S. w Londynie. Po rozwiązaniu w r. 1948 ZHP na Wschodzie był sekretarzem generalnym w Naczelnictwie ZHP poza granicami Kraju i od kwietnia 1948 wchodził w skład redakcji jego londyńskiego organu „Wiadomości Urzędowych”. Był współzałożycielem powstałego 21 I 1949 w Londynie harcerskiego Koła nr 114 Stow. Polskich Kombatantów. T.r. wszedł do Rady Narodowej RP (parlamentu emigracyjnego) i do Głównej Komisji Skarbu Narodowego. Razem ze Stefanem Soboniewskim i Kazimierzem Sabbatem założył w czerwcu Niezależną Grupę Społeczną, mającą w Radzie Narodowej własny klub. Dn. 17 III 1950 uczestniczył w Londynie w inauguracyjnym posiedzeniu komitetu organizacyjnego obchodów zbrodni katyńskiej. W marcu 1951 wybrano go na wiceprzewodniczącego ZHP poza granicami Kraju. Od 1 XII t.r. był sekretarzem Rady Narodowej RP. Po śmierci przewodniczącego ZHP poza granicami Kraju Sieleckiego (7 IX 1952) pełnił jego obowiązki do czasu wyboru nowego przewodniczącego; 19 IV 1953 został nim Nikodem Sulik. W l. 1952–5 był S. członkiem Głównej Kwatery Harcerzy. W r. 1953 dokooptowano go do sekcji propagandowej Głównego Komitetu Organizacyjnego Polskiej Macierzy Szkolnej. Był jednym z sygnatariuszy tzw. aktu zjednoczenia emigracji z 14 III 1954 i wszedł do powołanej 18 III t.r. ośmioosobowej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw i Ugrupowań. W l. 1954–72 zasiadał w opozycyjnej wobec prezydenta RP na uchodźstwie Augusta Zaleskiego Tymczasowej Radzie Jedności Narodowej (od r. 1962 Rada Jedności Narodowej). Po śmierci Sulika (14 I 1954) wybrano S-ego 11 IV t.r. na przewodniczącego ZHP poza granicami Kraju. Opatrzył przedmową trzecie wydanie książki dla młodzieży Mariana Pirożyńskiego „Kształcenie charakteru” (Londyn 1955). W maju 1956 został członkiem Zarządu Głównego Zjednoczenia Polskiego w Wielkiej Brytanii oraz przewodniczącym komisji przygotowującej ordynację wyborczą i podział na okręgi. Wygłosił referat na Konferencji Wolnej Kultury Polskiej, która odbyła się 22–23 VI 1957 w Londynie, a następnie uczestniczył w międzynarodowym zlocie skautowym (Jamboree) w Sutton Park (1–12 VIII 1957).
W l. 1957–60 był S. prezesem Stow. Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii. W r. 1959 uczestniczył w Międzynarodowej Konferencji Skautowej w New Delhi. Na Zjeździe ZHP poza granicami Kraju, w listopadzie 1960 w Aylesford, Grażyński złożył pełniony od maja 1939 mandat przewodniczącego ZHP. Odtąd Naczelna Rada Harcerska działająca poza granicami Kraju wybierała przewodniczącego ZHP, a S. jako pierwszy pełnił tę funkcję od 6 XI t.r. do 2 IV 1967. Awansowany 1 I 1962 do stopnia kapitana, był w l. 1964–6 sekretarzem generalnym Stow. Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii. Należał do twórców otwartego 23 VII 1964 Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego w Londynie (POSK) i 6 X t.r. wszedł do jego Rady. Był członkiem komitetu honorowego Światowego Zjazdu Polski Walczącej, odbytego 9–21 V 1966 w Londynie. Na posiedzeniu Rady Jedności Narodowej t.r. zgłosił kandydaturę gen. Romana Odzierzyńskiego na następcę zmarłego gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego w Radzie Trzech. Opublikował notkę Polskie organizacje młodzieżowe na uchodźstwie, udział młodzieży w SPK i innych organizacjach społecznych („Stowarzyszenie Polskich Kombatantów. Federacja Światowa. Biuro Studiów. Dyskusja o sprawach młodzieżowych, Cz. I: Referaty wygłoszone na zebraniu w dniu 13 maja 1967”, Londyn 1967). Dn. 1 I 1967 otrzymał awans na majora. Od t.r. był członkiem honorowym Naczelnej Rady Harcerskiej. Dążąc do utworzenia wspólnego komitetu polskich organizacji kombatanckich, reprezentującego polskie interesy wobec władz brytyjskich, przyczynił się do powstania w r. 1969 Rady Organizacji Kombatanckich Polskich Sił Zbrojnych. W powołanym t.r. nowym składzie Rady Jedności Narodowej, objął stanowisko zastępcy przewodniczącego; był autorem pierwszej uchwały, apelu do emigracji o zjednoczenie. Zasiadał w Komitecie dla Uczczenia 500-lecia Urodzin Mikołaja Kopernika, utworzonym w r. 1972 przy Zjednoczeniu Polskim w Wielkiej Brytanii. Po śmierci prezydenta Zaleskiego (7 IV t.r.) i podpisaniu tzw. aktu scalenia emigracji został 18 V członkiem Komisji Porozumiewawczej. W sierpniu nowy prezydent RP na uchodźstwie Stanisław Ostrowski powołał go do osiemnastoosobowej Komisji Tymczasowej Okresu Przejściowego. Po rozwiązaniu Rady Jedności Narodowej został S. wybrany do nowo powołanej Rady Narodowej RP. Na XXIV Zjeździe Stow. Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii w r. 1973 wypowiedział się o sytuacji w Polsce po dojściu do władzy Edwarda Gierka: «zmieniają się mandatariusze Moskwy, obserwujemy pewne zmiany, przynoszące polepszenie bytu materialnego, ale niewola pozostaje». W l. 1971–83 był ponownie prezesem Stow. Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii; w l. 1973–4 oraz w r. 1984 zasiadał w jury przyznającej nagrodę pisarską Stowarzyszenia.
W grudniu 1973 był S. jednym z inicjatorów rozłamu w Niezależnej Grupie Społecznej i powołania w Radzie Narodowej RP nowego Klubu Kombatancko-Społecznego, którego został przewodniczącym. Dn. 17 I 1974 otrzymał tekę ministra spraw społecznych w rządzie Alfreda Urbańskiego. Podał się do dymisji w grudniu 1975 w związku z kryzysem rządowym, związanym z kontrowersjami wokół upamiętnienia śmierci Stanisława Kota i wyjściem z rządu Stronnictwa Ludowego; dymisja została przyjęta 21 IV 1976. W powołanym 5 VIII t.r. rządzie Sabbata, objął dwie teki: skarbu i spraw społecznych (do 12 VI 1978). Wchodził w skład Komitetu Budowy Pomnika Katyńskiego, odsłoniętego 18 IX 1976 w Londynie; należał do powstałego wtedy The Katyn Association. Jako minister spraw społecznych podpisał 9 V 1977 dekret prezydenta RP o ordynacji wyborczej do Rady Narodowej RP na obszarze Wielkiej Brytanii. Dn. 17 VI 1978 objął stanowisko przewodniczącego Rady Narodowej RP. Uczestniczył 9 XII t.r. w Kolonii w posiedzeniu inauguracyjnym Oddz. Rady Narodowej RP w RFN. W maju 1979 współorganizował pielgrzymkę polskich kombatantów do Watykanu, gdzie został przyjęty na audiencji przez Jana Pawła II, i na Monte Cassino, co uznano za wyraz jedności środowiska kombatanckiego na uchodźstwie. W Londynie 1–2 IX t.r. uczestniczył w Światowym Zjeździe Jedności z Walczącym Krajem. W l. 1979–91 należał do Funduszu Pomocy Krajowi. Po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego 13 XII 1981 brał udział w akcji pomocy dla Kraju. W l. 1982–3 był prezesem Związku Polskich Klubów Sportowych w Wielkiej Brytanii; w l.n. był członkiem jego Zarządu. Doprowadziwszy do otwarcia w Nowym Jorku Oddz. Rady Narodowej RP w USA, uczestniczył w r. 1983 w jego inauguracyjnym zebraniu. W l. osiemdziesiątych należał do komitetu wydawniczego londyńskiego „Orła Białego”; opublikował tu Dokumenty, które krzyczą (1980 nr 186, przedr. w: „Zbrodnia katyńska. Dokumenty i publicystyka”, W. 1990). W paryskiej „Kulturze” (1984 nr 3) ogłosił list do redakcji w związku z wystawą w Rzymie o dziejach II Korpusu. W l. 1984–94 pełnił funkcję prezesa Zarządu Federacji Światowej Stow. Polskich Kombatantów. Był też członkiem Komitetu Obrony Imienia Polskiego oraz Rady Inst. Polskiego Akcji Katolickiej. Brał udział w organizowaniu Inst. Badania Zagadnień Krajowych. Działał w Funduszu Społecznym Żołnierza, Fundacji Domu Pisarza, Polskim Tow. Mieszkaniowym, Polskim Tow. Niepodległościowym oraz Komitecie Opieki nad Cmentarzami Wojennymi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Był delegatem na Kongres Kultury Polskiej na Obczyźnie w Londynie (14–20 IX 1985). Jako przewodniczący Rady Narodowej RP wizytował środowiska polskie w Australii (1987) i Kanadzie (1990). Pełnił funkcję powiernika Polish Aid Foundation Trust w Londynie – fundacji wspierającej badania nad emigracją i Polonią oraz działalność wydawniczą. Przewodniczył w Wielkiej Brytanii Komitetowi Budowy Domu Jana Pawła II w Rzymie. Przygotował materiały dla komisji ds. wewnętrznych emigracji III Światowego Zjazdu Wolnych Polaków, obradującego 14–18 IX 1989 w Londynie. Dn. 10 XI 1990 awansowany został do stopnia podpułkownika.
S. przewodniczył powołanej 3 XII 1990 delegacji w składzie: Ryszard Zakrzewski, Jerzy Morawicz i Jerzy Zaleski, która 17–21 XII t.r. uczestniczyła w przygotowaniu przekazania insygniów władzy przez prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego w ręce nowo wybranego prezydenta RP Lecha Wałęsy. Po raz pierwszy od zakończenia drugiej wojny światowej przyjechał wtedy do kraju i 22 XII uczestniczył w uroczystości w Sali Balowej Zamku Królewskiego w Warszawie. Po powrocie do Londynu opisał te wydarzenia w artykule Wrażenia z pobytu w Warszawie („Rzplta Pol.” 1990/1 nr 12/1, przedr. w: „Zakończenie działalności władz RP na uchodźstwie 1990”, Londyn 1995), a na posiedzeniu Rady Narodowej RP 9 III 1991 przedstawił stosowne sprawozdanie. Po przeprowadzeniu w Polsce wolnych wyborów (27 X 1991) przewodniczył 8 XII t.r. uroczystemu posiedzeniu rozwiązującemu Radę Narodową RP.
S. nadal uczestniczył w życiu emigracji. Na zjeździe Niezależnej Grupy Społecznej, 25 IV 1992 w Londynie, został wybrany do komitetu opracowującego broszurę o historii tej organizacji. Ponownie przyjechał do kraju i 29–30 V t.r. uczestniczył w Rogach koło Gorzowa Wpol. w konferencji „Dzieje harcerstwa na obczyźnie w latach 1912–1992”. W dn. 26–30 X brał udział w Rzymie w konferencji organizacji polskich i polonijnych „Kraj–Emigracja”. Od t.r. był członkiem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Zmarł 5 IX 1995 w Londynie. Po uroczystościach żałobnych 20 IX w londyńskim kościele św. Andrzeja Boboli odbyły się podobne uroczystości 25 X w Katedrze Polowej WP w Warszawie, pod przewodnictwem bp. Sławoja Leszka Głodzia; urnę z prochami S-ego złożono w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Żbikowskim w Pruszkowie. S. był odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżami Oficerskim i Komandorskim oraz Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem AK, trzykrotnie Medalem Wojska, Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, a także odznaczeniami zagranicznymi: brytyjskimi (War Medal 1939–1945, Gwiazda za Wojnę 1939–1949, Gwiazda Afryki, Gwiazda Italii), francuskim (La Croix du Combattant de l’ Europe) i jugosłowiańskimi.
W zawartym 9 VI 1936 w Wilnie małżeństwie z Wandą z Malinowskich (1912–1999) miał S. syna Andrzeja Zygmunta (ur. 1940), podharcmistrza, prezesa Zrzeszenia Studentów i Absolwentów Polskich na Uchodźstwie, członka Rady POSK, pracownika ubezpieczeniowego, w l. 1991–2 doradcę ministra finansów w rządzie RP i prezesa Rady Nadzorczej Tow. Ubezpieczeń i Reasekuracji «Warta», w l. 1999–2005 prezesa i współudziałowca Heath Lambert Polska, wiceprezesa Fundacji Sue Ryder, oraz córkę Teresę Marię (ur. 1949), zamężną z Witoldem Konstantym Łakomym, matematyczkę, nauczycielkę, członka Zarządu Zjednoczenia Polskiego w Wielkiej Brytanii (1971–3), Skarbu Narodowego, POSK i Rady Narodowej RP (1974–5) oraz prezesa Zrzeszenia Studentów i Absolwentów Polskich na Uchodźstwie, od 11 XI 1981 harcmistrzynię, od r. 1994 przewodniczącą komisji rewizyjnej Zjednoczenia Polek na Emigracji, od r. 2000 prezesa koła nr 114 «Harcerz» i członka Zarządu Głównego Oddz. Stow. Kombatantów Polskich w Wielkiej Brytanii, odznaczoną m.in. Medalem KEN (2003).
S-emu dedykowano studia „Z dziejów prasy harcerskiej w Kraju i na Obczyźnie” (Gorzów Wpol. 2003) pod redakcją Wiesława Kukli i Marka Szczerbińskiego. Jego postać została upamiętniona w stałej ekspozycji „Pokój Władz Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie” na Zamku Królewskim w Warszawie.
Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, Tor. 2005 V (fot.); Harcerski słownik biograficzny, W. 2006 I 187; Jarzembowski K., Kuprianowicz L., Harcmistrzynie i harcmistrze Związku Harcerstwa Polskiego mianowani w latach 1920–1949, Kr. 2006; tenże, Materiały do słownika biograficznego Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju (1946–1996), „Harcerstwo” 1995 nr 9 s. 141, 1996 nr 4–5 s. 19; Judyccy A. i Z., Poles in Great Britain, London–Paris 1997 (fot.); Kowalik J., Bibliografia czasopism polskich wydanych poza granicami Kraju od września 1939 roku, L. 1976 III; Kukla W., Miszczuk M., Bibliografia harcerskich emigracyjnych i polonijnych druków zwartych, jednodniówek, kalendarzy i miscellaneów wydanych w latach 1912–2004, W. 2006; Miszczuk M., Bibliografia emigracyjnej i polonijnej pracy harcerskiej 1914–2001, W. 2002; [Picheta Z.], Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich 2 IV 1940 – 2 V 1942. Spisy żołnierzy, [Londyn 1998]; – Akcja niepodległościowa na terenie międzynarodowym 1945–1990, Londyn 1999 s. 561, 621, 675; Cud nad Tamizą. 25 lat Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego w Wielkiej Brytanii, Londyn 1989; Czaykowski B., Sulik B., Polacy w Wielkiej Brytanii, Paryż 1961; Danel J. K., Kazimierz Sabbat. Rys biograficzny, Mielec 2000 s. 60–2, 71; Dubicki T., Konspiracja polska w Rumunii 1939–1945, W. 2002 I; Dubicki T., Rostworowski S. J., Sanatorzy kontra Sikorszczycy czyli walka o władzę na uchodźstwie w Rumunii 1939–1940, W. 1993; Dzieje harcerstwa na obczyźnie w latach 1912–1992. Materiały z konferencji naukowej odbytej w dniach 29–30 maja 1992 r. w Rogach koło Gorzowa Wpol., Gorzów Wpol. 1992; Englert J. L., Barbarski K., Generał Maczek i żołnierze 1 Dywizji Pancernej, Londyn 1992 (fot.); Englert J. L., Witting J., W harcerskiej służbie. ZHP na obczyźnie 1946–1996, Londyn 1997 (fot.); Friszke A., Życie polityczne emigracji, W. 1999; Górecki D., Polskie naczelne władze państwowe na uchodźstwie w latach 1939–1990, W. 2002; Habielski R., Życie społeczne i kulturalne emigracji, W. 1999 (fot.); Hładkiewicz W., Polska elita polityczna w Londynie 1945–1972, Zielona Góra 1995 s. 199; Isfahan. Miasto polskich dzieci, Londyn 1988 (fot.); Junackie Szkoły Mechaniczne [1942–1947]. Wydawnictwo pamiątkowe, [Londyn] 1983 s. 250 (fot.); Kierownictwo obozu niepodległościowego na obczyźnie 1945–1990, Londyn 1996; Kilian S., Myśl społeczno-polityczna Tadeusza Bieleckiego, Kr. 2000; Kliszewicz L., Związek Harcerstwa Polskiego na Wschodzie 1940–1948, Londyn 1992 s. 1–2, 6, 8–9, 16, 21–2, 25, 28, 31, 34, 37–43, 52–3, 58, 63, 72, 94, 96, 99–102, 104; Kondracki T., Historia Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii 1946–1996, Londyn 1996 (fot.); Kukla W., Miszczuk M., Dzieje harcerstwa na obczyźnie 1912–2006. Zarys problematyki, W. 2006; Literatura pol. na obczyźnie, III; Mobilizacja uchodźstwa do walki politycznej 1945–1990, Londyn 1995; N i r R., Materiały do historii harcerstwa polskiego na wschodzie na łamach czasopisma „Skaut” (1942–1944), w: Z dziejów prasy harcerskiej w Kraju i na Obczyźnie, Gorzów Wpol. 2003 s. 209, 211, 213, 220–2, 227–9; O prawdę i sprawiedliwość. Pomnik katyński w Londynie, Londyn 1977 s. 4, 46, 48 (fot.), s. 82; Ojczyzna w sercach. Pokłosie kongresowe, Londyn 1986 s. 141; Polska służba zagraniczna po 1 września 1939 r., Londyn 1954; Pomoc krajowi przez niepodległościowe uchodźstwo 1945–1990, Londyn 1995; Popiel M., Hm. ppłk Zygmunt Lechosław Szadkowski (1912–1995), „Gaz. Wyborcza” 2005 nr z 17 X (wyd. krak.); Puchalski Z., Dzieje polskich znaków zaszczytnych, W. 2000; R a dzik T., Polska Macierz Szkolna Zagranicą 1953–1993, L. 1995; tenże, Zjednoczenie Polskie w Wielkiej Brytanii 1947–1997, Londyn 1997; Razem z narodem. Światowy Zjazd Jedności z Walczącym Krajem w Londynie w dniach 1–2 września 1979, Londyn [1979] s. 100; Siwik A., Polskie uchodźstwo polityczne. Socjaliści na emigracji w latach 1956–1990, Kr. 2002; Tarka K., Emigracyjna dyplomacja. Polityka zagraniczna rządu RP na uchodźstwie 1945–1990, W. 2003; tenże, Mackiewicz i inni. Wywiad PRL wobec emigrantów, Łomianki 2007; Tochman K. A., Władze komunistyczne wobec powracających do kraju żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, „Nasz Dzien.” 2008 nr 256; Truchanowicz T., Od Brygady Karpackiej do Tangeru. Z dziejów harcerstwa polskiego na Wschodzie 1940–1948, W. 1991 s. 11, 33, 48, 132, 184–5, 192; Turkowski R., Parlamentaryzm polski na uchodźstwie 1945–1972 w okresie rozbicia emigracji polskiej w Londynie, W. 2001; tenże, Parlamentaryzm polski na uchodźstwie 1973–1991 po zjednoczeniu emigracji polskiej w Londynie, W. 2002 (fot.); Urban A., Emigracyjny dramat, W. 1998 (fot.); Wanke B., Władze legalne R.P. na Uchodźstwie (1940–1970), „Zesz. Hist.” (Paryż) 1979 z. 47 s. 99, 101; Węgrzecki K., Czarne plamy historii. Kronikarskie odnotowania 1.9.1939 – 17.5.1989, Londyn 1990 s. 244; Wolański M. S., Federalizm w myśli politycznej polskich ugrupowań emigracyjnych po II wojnie światowej, w: Federalizm. Teorie i koncepcje, Wr. 1998; Wolsza T., „Katyń to już na zawsze katy i katowani”. W „polskim Londynie” o sowieckiej zbrodni w Katyniu (1944–1956), W. 2008; Zaćmiński A., Emigracja polska w Wielkiej Brytanii wobec wydarzeń poznańskich 1956 roku, „Przegl. Zachodni” 2002 nr 3 s. 136; Ziętara P., Misja ostatniej szansy. Próba zjednoczenia polskiej emigracji politycznej przez gen. Kazimierza Sosnkowskiego w latach 1952–1956, W. 1995; – Ain-Karem. Ośrodek polskich dziewcząt. Palestyna 1942–1947, Londyn 1988; Broniewski S., To nie takie proste. Moje życie, W. 2001; Ciołkoszowa L., Spojrzenie wstecz, Paris 1995; Giedroyc J., Mieroszewski J., Listy 1949–1956, W. 1999 II; Głuchowski K., W polskim Londynie 1947–1970, Londyn 1999 s. XIV (fot.); Jurkszus-Tomaszewska J., Wczoraj i dziś, Toronto 1985; Kiersnowski R., Młodość sercem pisana, Londyn 1963 s. 94; Kukla W., Miszczuk M., Emigracyjna i polonijna prasa harcerska 1914–2003. Materiały i źródła, W. 2003; Najder Z., Jaka Polska. Co i komu doradzałem, W. [1993]; Nanke E., Cena bycia innym, Kr. 2000; Nowak-Jeziorański J., Wojna w eterze, Kr. 2000; Polacy w Iranie 1942–1945, W. 2002 I 259, 340, 344; Przed wrześniem i po wrześniu. Ze wspomnień młodych dyplomatów II Rzeczypospolitej, W. 1998 (fot.); Rocznik Polonii za l. 1950, 1952, 1958–9, Londyn; Szare Szeregi. Związek Harcerstwa Polskiego w czasie II wojny światowej. Główna Kwatera Harcerzy «Pasieka». Ocalałe dokumenty, Londyn 1982; Szatsznajder J., Drogi do Polski, Wr. 1991; Szujecki A., Do rozstajnych dróg czyli rozliczenie z dzieciństwem, W. 1999 s. 134 (fot.), s. 154; Walka trwa. Światowy Zjazd Polski Walczącej w Londynie w dniach 9–21 maja 1966 r. Sprawozdanie, Londyn 1966 s. 4, 32; Wybór dokumentów do dziejów polskiego uchodźstwa niepodległościowego 1939–1991, Londyn 1997; Zaleski J. J., W piątą rocznicę. Przyczynki do rozmów delegacji prezydenckiej w Warszawie w roku 1990, w: Materiały do dziejów polskiego uchodźstwa niepodległościowego 1939–1990. Uzupełnienia do tomów I, II, V, VI, Londyn 1996; – „Pam. Liter.” (Londyn) T. 1: 1976 s. 156, T. 4: 1981, T. 8: 1984; „Roczn. Hist. Prasy Pol.” (rec. J. Jarowieckiego); „Szczerbiec” R. 7: 1996 nr 8 s. 247; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1995 nr z 12, 13, 16, 20, 30 IX, 1999 nr z 1 XII (dot. Wandy Szadkowskiej), „Gaz. Wyborcza” 1995 nr 244, „Głos Katol.” (Paryż) 1995 nr 38, „Kombatant” 1995 nr 9, „Kultura” (Paryż) 1995 nr 10, „Przekrój” 1995 nr 39, „Więź” 1995 nr 12, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1996 nr 1, „Życie Warszawy” 1995 nr 243, 259; – B. Jag.: sygn. Przyb. 492/05 (koresp. Beaty Obertyńskiej); – Mater. Red. PSB: Kukla W., Skaut. Czasopismo Związku Harcerstwa Polskiego na Wschodzie 1942–1946 (Jerozolima-Palestyna), „Skaut” 2007 nr 3, Popiel M., Hm. ppłk Zygmunt Lechosław Szadkowski (1912–1995), tamże 2005 nr 3; – Mater. i informacje córki, Teresy Marii Szadkowskiej-Łakomy z Londynu i syna, Andrzeja Szadkowskiego z W. oraz Andrzeja Suchcitza z Londynu.
Marek Kornat