Linowski Zygmunt h. Pomian (1739–1808), pijar, kaznodzieja, pisarz. Ur. 14 III zapewne w majątku Gębice (parafia Pępowo w pow. pyzdrskim). Był synem Stanisława, skarbnika poznańskiego i podstolego wschowskiego, dziedzica Gębic z folwarkiem Bugaj (zm. 1761). Matką jego była Zofia z Mieruckich vel Miruckich (zm. 1783), siostrzeńcem – Wojciech Bogusławski (zob.); stryjecznym bratankiem – Aleksander Linowski (zob.). W l. 1748–55 kształcił się L. wraz z bratem Janem w pijarskim Collegium Nobilium w Warszawie (zapewne na koszt bogatego, a bezdzietnego stryja Zygmunta, kasztelana łęczyckiego). Ukończywszy naukę już 29 IX 1755 przywdział habit pijarski; nowicjat rozpoczął w Podolińcu 26 X. Zakończył go złożeniem profesji 7 VIII 1757, po czym studiował humaniora i logikę w seminariach zakonnych w Rzeszowie (1757/8) i Międzyrzeczu Koreckim (1758/9). Z dalszych studiów filozoficznych został zwolniony z powodu ciężkiej choroby. W l. 1759/60–1761/2 uczył w infimie kolegiów w Wieluniu (2 lata) i Krakowie (1 rok), tu 29 VI 1762 otrzymał też święcenia kapłańskie. W r. 1762/3 słuchał teologii moralnej w seminarium chełmskim. W r. n. podjął obowiązki kaznodziei, które wykonywał przez wiele lat: w Warężu (1763/4), Chełmie (1764/5), Łowiczu (1765/6 – przy kolegiacie), Piotrkowie Trybunalskim (1766/7–1768/9), Warszawie (1769/70–1771/2 i 1774/5–1779/80) i Krakowie (1772/3–1773/4 – przy katedrze).
Od r. szk. 1768/9 z zajęciami kaznodziei łączył obowiązki (kolejno): prefekta szkół w Piotrkowie, wiceprefekta warszawskiego Collegium Nobilium, wicerektora kolegium krakowskiego oraz prefekta i regensa (od r. 1777) Collegium Minus (dla młodzieży mieszczańskiej) w Warszawie. Działalność L-ego w tej uczelni zyskała pochwalną ocenę Ignacego Potockiego, wyrażoną podczas popisu uczniów w lipcu 1778. W l. 1776–80 sprawował L. nadto urząd konsultora polskiej prowincji pijarskiej. Od jesieni 1780 był przez lat dziewięć rektorem kolegium w Wieluniu, po czym powrócił do Warszawy (w 1790), powołany na pierwszego asystenta prowincji. W l. 1793/4–1796/7 był rektorem w Krakowie. Po rozbiorach został pierwszym prowincjałem nowo utworzonej pijarskiej prowincji Obojga Galicji (od sierpnia 1797), na tym stanowisku zasłużył się założeniem seminarium zakonnego (1798) i szkół publicznych (1799) w Opolu Lubelskim. W l. 1800–6 był ponownie rektorem w Krakowie, po czym – też powtórnie prowincjałem. Zmarł w Krakowie 26 VI 1808; pochowany na cmentarzu Rakowickim.
Jako pisarz debiutował L. drukiem Kazania w dzień św. Iwona mianego (Łowicz 1767). Jego ogłoszony dorobek pisarski liczy kilkanaście tytułów: kazań, przekładów, pism pedagogicznych, a nawet wierszy (Ode z okazji uroczystości imienin… Kajetana Ignacego Sołtyka biskupa krakowskiego…, b. m. 1773). Objętością i wagą wyróżniają się: dwa zbiory kazań (Kazania adwentowe i postne w kościele warszawskim Xży Sch. Piarum miane, W. 1776 I–II oraz dedykowane M. J. Poniatowskiemu Kazania i homilie na niedziele, W. 1779 I–II); zbiór «nauk moralnych i politycznych dla młodych kawalerów po skończonej edukacji wychodzących ułożony», używany też w charakterze podręcznika do nauk moralnych w niektórych szkołach Komisji Edukacji Narodowej (Sposób postępowania sobie cnotliwie i chwalebnie, W. 1770); a nadto powszechnie cenione przekłady z francuskiego, Ch. Bonneta „Badania i myśli wyborne filozoficzne o prawdzie objawienia i świadectwa pisanego” (W. 1772), wybrane do translacji jako głos w aktualnej ówcześnie dyskusji z «mędrkami wieku», i J. B. Bossueta „Uwagi nad historią powszechną” (W. 1772–93 I–IV, wyd. 2., W. 1788–93 I–III cz. 1). Interesująca jest zwłaszcza pozycja ostatnia, będąca najobszerniejszą aż do końca w. XVIII historią powszechną wydaną w Polsce i po polsku (2 919 stron w 6 woluminach). Obok przekładu tekstu J. B. Bossueta (w tomie I) zawarł tam L. także ciąg dalszy jego ,,l’Histoire universelle” (aż do r. 1735), dopisany po śmierci autora przez A. Labarre’a, P. Massueta i in., a nadto własne obszerne uzupełnienia z zakresu historii Polski, o której tylko «gdzieniegdzie w francuskim dziele jest wzmianka» (Przestroga do tomu II).
Portret nieznanego malarza (olej.) w Muz. Świętokrzyskim w Kielcach; – Estreicher; Enc. Kośc.; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; W. Enc. Ilustr.; Bielski, Vita et scripta; Horánỹi A., Scriptores Piarum Scholarum, Budae 1809 II; Marylski E., Wspomnienia zgonu zasłużonych w narodzie Polaków, W. 1829; Boniecki; Uruski; Włodarski A., Rodzina, herbarz szlachty polskiej, Uzupełnienia i sprostowania, Cz. 2., W. 1933 s. 39; Cyrankiewicz S., Przewodnik rzeczowo spisany po cmentarzach krakowskich, Kr. 1908; Dobrzański J., Szkoły lubelskie 1795–1809, L. 1949; Łukaszewicz J., Historia szkół w Koronie i w Wielkim Księstwie Litewskim…, P. 1850–1 II 470, IV 219; Pachoński J., Zmierzch sławetnych, Kr. 1956; Pelczar J. S., Zarys dziejów kaznodziejstwa w Polsce, Kr. 1917; Tync S., Nauka moralna w szkołach Komisji Edukacji Narodowej, Kr. 1922; – Historia domus Varsaviensis Scholarum Piarum (1729–1788), Wyd. i oprac L. Chmaj, Wr. 1959, Arch. Oświaty, I; Kossakowski J. N., Pamiętnik, Wyd. J. Weyssenhoff, „Bibl. Warsz.” 1895 t. 2; – Arch. klaszt. Pijarów w Kr.: Matricula, nr 360 (odpis J. Buby); Arch. PAN w W.: Arch. Collegium Nobilium Schol. Piar.; Arch. Państw. w Kr.: Arch. M. Kr. – Ziemia Krak. 88 nr 561 s. 729–30 (oświadczenia L-ego o pokrewieństwie z W. Bogusławskim); B. Ossol.: rkp. nr akc. 80/64 (S. Linowski, Silva rerum, s. 5, 6); B. PAN w Kr.: rkp. 2339 k. 119–23 (listy prowincjalskie L-ego); Zbiory rodzinne S. Linowskiego w Wr.: Zapiski rodzinne z l. 1705 i 1808 w modlitewniku ,,Officiosa pietatis exercitia…”, Wr. 1740.
Elżbieta Aleksandrowska