Prusiewicz Aleksander (1878–1941), etnograf, historyk, bibliofil. Ur. 21 II w Okopach Św. Trójcy na Podolu, był synem Mikołaja.
Rodzice wcześnie zmarli, wychowaniem P-a zajęła się babka, która zabrała go z Galicji do Kamieńca Podolskiego. Tam ukończył gimnazjum, w l. 1900–5 jako wolny słuchacz studiował przyrodę na uniwersytecie w Moskwie, specjalizując się w geologii, petrografii i paleontologii; następnie przeniósł się na wydział historyczno-filologiczny i uczęszczał na wykłady historii starożytnej. Przez krótki okres studiował historię południowo-zachodniej Rusi w Kijowie, w r. 1907 ukończył kurs muzealnictwa etnograficznego w Petersburgu, w czasie pobytu w Krakowie słuchał wykładów Mariana Sokołowskiego z historii sztuki. Od r. 1905 był kustoszem muzeum historycznego w Kamieńcu Podolskim i odbywał liczne wędrówki po Podolu, w czasie których zgromadził bogate zbiory etnograficzne i archeologiczne. Był członkiem kilku rosyjskich towarzystw archeologicznych i publikował drobne rozprawy z zakresu etnografii i historii, m. in. w wydawanych w języku rosyjskim: zapiskach podolskiego tow. przyrodoznawczego, pracach podolskiego cerkiewnego tow. historyczno-archeologicznego. Wydał w języku rosyjskim Materialy po bibliografii Podolii. Vypusk 1 (Kamieniec Podolski 1913). Publikował w tym czasie także w czasopismach polskich, takich jak „Dziennik Kijowski” (1908–11), „Scena i Sztuka” (1909), „Ruś” (1911), „Litwa i Ruś” (1912), „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” (1913), „Filatelista” (1914). Pierwszą większą pracą P-a była monografia Kamieniec Podolski. Szkic historyczny (Kijów–W. 1915). W r. 1917 uczestniczył w próbie utworzenia uniwersytetu ukraińskiego w Kamieńcu Podolskim, a następnie kierował miejskim archiwum, skąd wywiózł w r. 1920 do Polski cenne dokumenty organizacji socjaldemokratów podolskich i carskiej policji.
Po krótkim pobycie we Lwowie i nieudanych zabiegach o pracę w Muzeum Przemysłowym przeniósł się do Łucka, gdzie w l. 1921–2 był instruktorem Stowarzyszeń Przemysłowo-Rzemieślniczych oraz inspektorem przemysłu chałupniczego, a w r. 1922 referentem ochrony zabytków Urzędu Wojewódzkiego w Łucku; uczył także historii i geografii w szkołach ludowych, a następnie w gimnazjum klasycznym. Od stycznia 1922 był członkiem Zarządu Oddziału Wołyńskiego Tow. Opieki nad Zabytkami i przewodniczył komisji archiwalno-bibliotecznej. Na wystawie w Muzeum Lubomirskich we Lwowie w r. 1922 prezentował wykonane przez siebie fotografie zabytków miast Wołynia. Jego zbiory stały się podstawą założenia w r. 1929 Muzeum Wołyńskiego w Łucku, któremu przekazał jako depozyt m. in. kolekcje strojów ludowych, haftów, kilimów i ceramiki. Przez kilka lat pełnił zastępczo obowiązki kustosza tegoż muzeum. Wydał w tym czasie kilka drobnych prac: Klasztory katolickie w diecezji łuckiej (Łuck 1922), Zamki i fortece na Wołyniu (Łuck 1922), Chronologia dziejów Wołynia (Łuck b. r.), Przemysł ludowy na Wołyniu (Łuck 1929). W miejscowych czasopismach drukował cykle artykułów: o kościołach i klasztorach na Wołyniu oraz o archiwach wołyńskich („Głos Wołyński” 1922), o kościołach, bożnicach i cerkwiach wołyńskich („Przegl. Wołyński” 1925), o pradziejach Wołynia (tamże, 1926), o pałacach i dworach szlacheckich („Życie Wołynia” 1925). Ogłosił także prace: O dzwonach na Podolu („Nowa Polska” 1920 nr 27, 28), Biblioteki na Podolu i ich ekslibrisy („Exlibris” 1922 z. 4), Wołyńskie hafciarstwo ludowe („Dzien. Urzęd. Kuratorium Okręgu Szkolnego Wołyńskiego”, Równe 1929 nr 11/12), obszerną recenzję „Bibliografii pamiętników polskich i Polski dotyczących” E. Maliszewskiego („Kwart. Hist.” 1929 t. 1).
W końcu lat dwudziestych P. sprzedał Bibliotece Uniwersyteckiej we Lwowie liczący ponad 1 800 tomów zbiór książek, broszur, czasopism i druków rosyjskich z lat rewolucji 1905 i 1917. Po przeniesieniu się do Lwowa podjął pracę w organizującym się muzeum etnograficznym, którego otwarcie było przewidziane na l. 1939– 40, a któremu ofiarował część swoich zbiorów. Opracował w tym czasie rozprawy o hafciarstwie ludowym i garncarstwie ludowym na Wołyniu (pozostały w rękopisach) oraz mapę zasięgu technik hafciarstwa ludowego od Dniepru po San, wydał „Katalog wystawy ludowego zdobnictwa odzieżowego we Lwowie” (Lw. 1936). W l. 1939–40 pracował w Muzeum Historycznym we Lwowie. Podejmował wtedy bezskuteczne starania o przyznanie mu tytułu doktora za całokształt pracy naukowej. Popełnił samobójstwo w r. 1941, przedtem zapisał Ossolineum resztę swoich zbiorów, która jednak uległa rozproszeniu.
Fot. w Materiałach Red. PSB; – Bibliografia ludoznawcza za rok 1929, Zestawił A. Bachmann, „Lud” S. 2 t. 11: 1932; Hahn W., Bibliografia bibliografii polskich do 1950 r., Wyd. 3., Wr. 1966; Pol. Bibliogr. Sztuki; Chwalewik, Zbiory pol.; – Bujak J., Muzealnictwo etnograficzne w Polsce (do r. 1939), Zesz. Nauk. UJ CCCCXIII, Prace Etnogr., Z. 8, Kr. 1975 s. 138; Nałęcz-Dobrowolski M., Z wycieczki po Podolu, Lw. 1907 s. 11; Przemyski K., Muzeum Wołyńskie w Łucku, „Ziemia” T. 15: 1930 nr 5 s. 97; Sawicki Z., Muzeum Wołyńskie w Łucku, tamże nr 15–18 s. 342–5; – Biblioteka Uniwersytecka we Lwowie. Sprawozdanie ze stanu i działalności Biblioteki za okres od 1 X 1934 do 31 VIII 1935, s. 16; toż, za okres od 1 X 1936 do 31 VIII 1937, s. 8 i 10; Kalendarzyk Odeski na rok przestępny 1912, Odessa 1912; Sprawozdanie Dyrekcji Archiwum Miejskiego, Biblioteki Archiwalnej, Muzeum Historycznego Miasta Lwowa, Muzeum Narodowego im. Króla Jana III, Zbiorów Bolesława Orzechowicza, Galerii Narodowej Miasta Lwowa i Muzeum Etnograficznego z działalności w l. 1933 i 1934, Lw. 1935 s. 19–20; – „Głos Wołyński” 1922 nr 2, 46; – Życiorys A. Prusiewicza (w języku rosyjskim, mszp. w posiadaniu E. Różyckiego); – Informacje Włodzimierza Borysa i Mieczysława Gębarowicza ze Lwowa oraz Edwarda Różyckiego z Katowic.
Ryszard Terlecki