INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Alfons Franciszek Schletz      Ks. Alfons SCHLETZ, pokolorowana fotografia portretowa. .

Alfons Franciszek Schletz  

 
 
1911-03-29 - 1981-03-27
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Schletz Alfons Franciszek (1911–1981), ksiądz, misjonarz, historyk, założyciel i redaktor półrocznika „Nasza Przeszłość”. Ur. 29 III w Ostrowitem pod Chojnicami, był synem Józefa (zm. 1941), urzędnika, i Anny z domu Berndt (zm. 1955).
S. w l. 1923–7 uczył się w Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Chojnicach; równocześnie uczęszczał na lekcje muzyki w klasie skrzypiec. W r. szk. 1927/28 kontynuował naukę w Małym Seminarium Księży Misjonarzy w Wilnie. Dn. 30 VIII 1928 wstąpił do Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. Uczył się aż do matury w maju 1932 w gimnazjum tegoż Zgromadzenia na Kleparzu. Śluby wieczyste złożył 27 XI 1930. W l. 1932–7 studiował filozofię i teologię w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy w Krakowie na Stradomiu. W okresie studiów opublikował dwadzieścia artykułów, głównie w wydawanych przez Zgromadzenie czasopismach (m.in. w „Meteorze” i „Rocznikach obydwóch Zgromadzeń”). W r. 1933 wraz z księdzem Wacławem Jęczmionką wydał jeden numer kwartalnika „Przyjaciel Polskiej Misji w Chinach”. Dn. 20 XII 1936 S. przyjął święcenia kapłańskie. Wkrótce ukończył ostatni semestr studiów teologicznych. Dn. 24 III 1937 został mianowany wikariuszem paraf. św. Wincentego przy kościele św. Zofii we Lwowie (był nim z krótkimi przerwami do r. 1943). We wrześniu t.r. podjął studia specjalistyczne z historii Kościoła na Wydz. Teologicznym oraz historii i historii kultury polskiej na Wydz. Humanistycznym Uniw. Jana Kazimierza pod kierunkiem Józefa Umińskiego, Kazimierza Hartleba i Stanisława Łempickiego. W lipcu 1938 otrzymał magisterium z teologii na podstawie pracy pt. Działalność wizytatorska ks. Józefa Jakubowskiego w latach 1796–1814. W r. szk. 1937/38 był nauczycielem religii w publicznej szkole specjalnej nr 39 we Lwowie, a w r. 1938 kapelanem w Państwowym Szpitalu Powszechnym oraz w klinikach uniwersyteckich.
W czasie drugiej wojny światowej S. brał udział w l. 1941–4 w tajnym nauczaniu młodzieży we Lwowie, prowadzonym pod kierunkiem Bronisława Włodarskiego. W l. 1940–2 był kapelanem ordynariusza pińskiego bpa Kazimierza Bukraby, który przebywał wówczas we Lwowie. W r. 1942 S. założył tajną Sodalicję Mariańską Żeńską i był do r. 1945 jej moderatorem. Działalność tej organizacji obejmowała również redagowanie i kolportaż miesięcznika „Królowej Swej” i drugiego konspiracyjnego pisma „Wytrwamy”. S. kierował też tajnym teatrem młodzieżowym; współpracował wówczas ściśle i przyjaźnił się z dramatopisarzem Andrzejem Rybickim. We wrześniu 1945 odbyła się promocja doktorska S-a na tajnym Wydz. Humanistycznym Uniw. Jana Kazimierza na podstawie wcześniej, także tajnie obronionej pracy pt. Józef Jakubowski, żołnierz i kapłan (1743–1814) (Kr. 1945).
Jeszcze we wrześniu t.r. S. przyjechał do Krakowa i zamieszkał w domu Zgromadzenia na Stradomiu. W następnym miesiącu rozpoczął wykłady historii Kościoła w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy i prowadził je z dwiema przerwami do r. 1977. W czerwcu 1946 habilitował się na Wydz. Teologicznym Uniw. Warsz. na podstawie rozprawy Współpraca misjonarzy z Komisją Edukacji Narodowej (1773–1794) (Kr. 1946) i uzyskał veniam legendi z historii Kościoła; rozprawa S-a została krytycznie oceniona przez Jerzego Michalskiego („Przegl. Hist.” T. 38: 1948). W l. 1946–8 S. wykładał historię Kościoła w Studium Teologicznym Ojców Paulinów w Krakowie, w l. 1947–50 dojeżdżał z wykładami do seminarium duchownego w Kielcach. Dn. 22 V 1947 został członkiem Komisji Oświaty i Szkolnictwa PAU.
We wrześniu 1946 S. założył półrocznik „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce”. Redakcja mieściła się w Krakowie w mieszkaniu S-a przy ul. Stradomskiej 4. Pierwszy tom czasopisma ukazał się na początku grudnia t.r., a do końca r. 1948 trzy dalsze; potem nastąpiła dziewięcioletnia przerwa.
W czasie nasilenia polityki represyjnej państwa wobec Kościoła, S. zmuszony do porzucenia działalności dydaktycznej i wydawniczej, opuścił w r. 1950 Kraków i pod przybranym nazwiskiem Adama Sosnowskiego prowadził dorywczo pracę duszpasterską w Chylicach pod Warszawą, w Niewodnicy Kościelnej koło Białegostoku, w Zielonce pod Warszawą, wreszcie od stycznia do maja 1956 przy kościele św. Krzyża w Warszawie.
W czerwcu 1956 S. przyjechał do Krakowa, powrócił do swego nazwiska i działalności. W r. 1957 po wznowieniu „Naszej Przeszłości” ukazały się dwa następne tomy (5 i 6) i ten rytm publikacji pisma utrzymał się aż do śmierci jego założyciela i redaktora. W r. akad. 1957/58 S. prowadził wykłady z historii Kościoła w Wyższym Instytucie Katechetycznym Sióstr Urszulanek w Krakowie. Od czerwca 1957 do maja 1972 (z przerwą w okresie pobytu poza krajem) pełnił funkcję kapelana sióstr augustianek w Krakowie. Dn. 20 VI 1959 został członkiem korespondentem Wydz. Historyczno-Filozoficzno-Teologicznego Tow. Naukowego KUL. W l. 1959–65 brał udział w konferencjach naukowych poświęconych przygotowaniu do obchodów Millennium w Polsce; wygłaszał również referaty podczas sympozjów ogólnopolskich i diecezjalnych (w Gnieźnie, Wrocławiu, Krakowie). W lutym 1961 zorganizował pierwsze seminarium historii zakonów u prezentek w Krakowie.
Od 25 II 1968 do 20 VI 1969 S. przebywał za granicą: do września 1968 we wschodnich stanach USA, a od września do kwietnia 1969 w stanie Parana w Brazylii. Odwiedził tam placówki księży misjonarzy i, co było głównym celem jego wyjazdu, zgromadził materiały archiwalne dotyczące polskich misjonarzy i zarazem do dziejów polskiej emigracji w USA i Ameryce Południowej. Rezultatem tej ogromnej kwerendy było wiele tomów archiwaliów. Starał się też o znalezienie funduszy na budowę planowanego od dawna Instytutu Badań Historii Kościoła w Polsce, połączonego z wydawnictwem. Wygłosił wówczas w różnych środowiskach ok. pięćdziesięciu odczytów. W drodze powrotnej został przyjęty na audiencji prywatnej przez papieża Pawła VI, zatrzymał się potem w Niemczech Zachodnich, gdzie odwiedził kilku historyków Kościoła oraz rodzinę, i 20 VI t.r. wrócił do Krakowa. W l. 1969–72 wygłaszał w seminariach duchownych kilku diecezji oraz w Klubach Inteligencji Katolickiej odczyty o życiu Kościoła w zwiedzanych przez siebie krajach. W dalszym ciągu prowadził pracę rekolekcyjną dla sióstr zakonnych (albertynki, sercanki, szarytki). Od października 1971 wykładał przez 1 semestr historię Kościoła w Instytucie Liturgicznym im. ks. Kordela w Krakowie.
Dn. 18 X 1969 położony został kamień węgielny pod dom Instytutu Badań Historii Kultury Kościoła w Polsce i Redakcji „Naszej Przeszłości” przy ul. Strzelnica w Krakowie. Środki na jego budowę pochodziły z różnych źródeł m.in. z kasy Polskiej Prowincji Zgromadzenia Misji, od prymasa Stefana Wyszyńskiego, od kard. Karola Wojtyły i od innych biskupów, a także od osób świeckich. W czasie budowy S. musiał pokonywać liczne trudności ze strony lokalnych władz partyjnych i miejskich (dłuższy czas budowa była wstrzymana). Ostatecznie w maju 1972 stanął gotowy budynek Instytutu Wydawniczego «Nasza Przeszłość» (jako własność Zgromadzenia Księży Misjonarzy). Dn. 6 V t.r. S. tam się przeprowadził. W tydzień później prymas Wyszyński dokonał poświęcenia domu Instytutu. Mieściły się w nim bogate zbiory archiwalne, które S. przez wiele lat kompletował i biblioteka. Od kwietnia 1972 do listopada 1976 S. zabiegał o utworzenie Instytutu Badań Historii Kościoła w Polsce jako placówki naukowo-dydaktycznej, która miałaby szczególne uprawnienia ze strony Stolicy Apostolskiej i była powiązana z Papieskim Wydz. Teologicznym w Krakowie. Zamierzenia tego nie udało się jednak S-owi zrealizować. Wrzesień 1976 spędził S. w NRF, gdzie m.in. kontaktował się z tamtejszymi historykami Kościoła. W l.n. dolegliwości zdrowotne (nadciśnienie, zespół choroby wieńcowej i miażdżycy) utrudniały mu działalność. Mimo to kolejne tomy „Naszej Przeszłości” ukazywały się ze zwykłą regularnością. W grudniu 1976 S. obchodził uroczyście czterdziestolecie kapłaństwa w Katowicach (w kościele Opatrzności Bożej na Zawodziu) i w Krakowie (w domu Instytutu Wydawniczego «Nasza Przeszłość» i u sióstr albertynek). W ostatnich latach życia S-a wyłoniły się konflikty między nim a Zarządem Polskiej Prowincji Zgromadzenia Misjonarzy. Myślał nawet o wystąpieniu ze Zgromadzenia, o czym pisał w liście do prymasa S. Wyszyńskiego w 1. poł. 1977 r., przedstawiając zarazem plan przekazania pod jego opiekę Instytutu Wydawniczego «Nasza Przeszłość», co spotkało się z jednoznaczną odmową prymasa.
W r. 1979 Rada do Spraw Kultury Stowarzyszenia PAX przyznała S-owi nagrodę im. W. Pietrzaka «za prace badawcze w dziedzinie historii Kościoła i kultury katolickiej w Polsce».
Opublikowany dorobek pisarski S-a liczy 162 pozycje. Poza dysertacjami doktorską i habilitacyjną wymienić należy przede wszystkim prace: Działalność kulturalna misjonarzy polskich w latach 1651–1864 („Polonia Sacra” 1957 nr 2–3, odb. W. 1957), Działalność Zgromadzenia Misji w Tykocinie na polu oświaty (1769–1864) („Nasza Przeszłość” T. 11: 1960, odb. Kr. 1960), Zarys historyczny Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w Polsce (tamże T. 12: 1960 i odb. Kr. 1960), Wybitniejsi misjonarze Ślązacy w Polsce pierwszej połowy XX wieku (tamże T. 44: 1975, nadb. Kr. 1975). Dużą wagę przywiązywał do współpracy z Polskim Słownikiem Biograficznym (datującej się od r. 1946), w którym zamieścił ogółem 51 życiorysów polskich misjonarzy. Rezultatem wieloletnich badań S-a nad dziejami Zgromadzenia Misji w Polsce był dwutomowy maszynopis Słownika biograficznego Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Polsce za lata 1651–1951 (Kr. 1952, złożony w Archiwum „Naszej Przeszłości”).
Szczególne miejsce w całokształcie działalności naukowej S-a zajmowała „Nasza Przeszłość”, którą redagował z wielką energią i talentem organizacyjnym. Pismo było otwarte zarówno dla badaczy duchownych, jak i świeckich. Przeważały prace z historii średniowiecznej; wiele też miejsca poświęcono historii zakonów, zwłaszcza tych, które przestały istnieć na ziemiach polskich, oraz różnym kwestiom z historii kultury i oświaty. Czasopismo zawierało też wiele materiałów odnoszących się do historii parafii. Ukazywały się również zeszyty specjalne poświęcone, m.in. dziejom pijarów (T. 15), jezuitów (T. 20) i poszczególnych archidiecezji Ziem Zachodnich (T. 22), O. Honoratowi Koźmińskiemu (T. 28), bpowi Józefowi S. Pelczarowi (T. 29). Jest „Nasza Przeszłość” – jak napisał Karol Górski – «jednym z czołowych osiągnięć katolicyzmu polskiego w minionym ćwierćwieczu, osiągnięciem rzetelnym i twórczym. Jest dziełem jednego człowieka, który umie w całej pełni redagować czasopismo naukowe». Począwszy od r. 1956 aż do ostatnich miesięcy życia S. prowadził szczegółowy diariusz zajęć, wizyt i refleksji po spotkaniach z ludźmi, zastrzegł się jednak, że przed upływem 35 lat od jego śmierci nie będzie wolno z zapisek tych korzystać. Nie jest nam znane miejsce przechowywania dziennika. S. zmarł 27 III 1981 w Krakowie. Uroczystości żałobne odbyły się w kościele Księży Misjonarzy na Stradomiu, pochowany został w grobowcu na cmentarzu Salwatorskim.

Portrety: przez F. Guzińskiego (olej, 1961), przez Czesława Skawińskiego (olej, 1971), przez Czesławę Lewandowską-Gorgoń (olej, 1976), przez Stefana Dousę (popiersie spiżowe, ok. 1977) – (wszystkie w Instytucie Wydawniczym «Nasza Przeszłość»); – Szteinke A.. Bibliografia prac Ks. Profesora dra Alfonsa Schletza, „Nasza Przeszłość” T. 36: 1971 s. 29–51; Uzupełnienie i kontynuacja bibliografii prac ks. profesora dra Alfonsa Schletza, tamże T. 50: 1978 s. 40–41; Słown. polskich teologów katol., VII (S. Janaczek); Bańka J., Praca duszpasterska Ks. Alfonsa Schletza, „Nasza Przeszłość” T. 50: 1978 s. 83–93 (fot. wspólne); Bartel W. M., O pracach naukowych Ks. Alfonsa Schletza, tamże s. 27–40; Górski K., Ćwierćwiecze „Naszej Przeszłości”, tamże T. 36: 1971 s. 85–90; Górski T., Społeczne i artystyczne zainteresowania Ks. Alfonsa Schletza, tamże T. 50: 1978 s. 95–107 (fot. wspólne); Jakubowski Z., Ksiądz Alfons Schletz. Szkic biograficzny, tamże T. 36: 1971 s. 21–8 (fot. wspólna); Kopiec J., Kalendarium. Ważniejsze daty z życia Ks. Alfonsa Schletza, tamże T. 50: 1978 s. 7–17 (podob., liczne fot.); tenże, Ks. Alfons Schletz – profesor i wykładowca, tamże, s. 65–82 (fot. wspólna); Kuś J., Ksiądz redaktor Alfons Schletz, „Tyg. Powsz.” 1981 nr 19 s. 2, 6; Niwa P., Śp. ks. Alfons Schletz, „Za i przeciw” 1981 nr 21 s. 9 (fot.); Sczaniecki P., Warsztat pracy Redaktora, „Nasza Przeszłość” T. 50: 1978 s. 57–63 (fot.); Szul D., Tajny teatr młodzieżowy Lwów – Sodaliskowo, tamże T. 36: 1971 s. 53–79 (fot. wspólna); Urban W., Ks. Profesor Alfons Schletz – twórca naukowego organu dla dziejów Kościoła w Polsce, „Prawo Kanoniczne” R. 26: 1982 z. 3–4 s. 214–17; tenże, „Nasza Przeszłość” – dzieło Ks. Alfonsa Schletza, „Nasza Przeszłość” T. 50: 1978 s. 43–56; – Przemówienie żałobne wygłoszone przez ks. biskupa prof. dr Mariana Rechowicza, administratora apostolskiego archidiecezji w Lubaczowie, „Nasza Przeszłość” T. 56: 1981 s. 7–11 (fot. przed s. 1); Wybór listów pisanych do Redakcji i redaktora „Naszej Przeszłości”, Oprac. I. Homola, tamże T. 50: 1978 s. 109–49; – Arch. „Naszej Przeszłości”: sygn. 1 (Zbiór fotografii materiałów do życia i działalności naukowej za l. 1911–61), sygn. 2 (Akta personalne i różne dokumenty z l. 1911–78), sygn. 3 (Recenzje, artykuły i sprawozdania o pracach S-a z l. 1936–78), sygn. 8 (Akta personalne i dokumenty z l. 1945–65), sygn. 29 (Notatnik S-a, zajęcia dzienne 1961), sygn. 46–77 (listy z l. 1933–76), sygn. 103 (Notatki z pobytu w USA w r. 1965, 2 tomy).
Jan Dukała

 

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Tadeusz Jan Buk

1960-12-15 - 2010-04-10
generał dywizji WP
 

Aleksander Jabłoński

1898-02-26 - 1980-09-09
fizyk
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jan Goetz-Okocimski

1864-07-18 - 1931-04-24
przemysłowiec
 

Antoni Leśniowski

1867-01-28 - 1940-04-09
lekarz
 

Feliks Merunowicz

1880-11-20 - 1932-07-10
bankowiec
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.