Szczygieł Bogdan Stanisław (1928–1986), lekarz, podróżnik, pisarz, działacz społeczny.
Ur. 12 VI w Olkuszu, był synem Franciszka, właściciela miejscowej wytwórni młynków do kawy, i Stanisławy z domu Piątek.
Do szkół uczęszczał S. w Olkuszu; działał w ZHP i w r. 1947 uzyskał stopień podharcmistrza. Po zdaniu t.r. matury studiował na Wydz. Stomatologicznym Uniw. Łódz. (od r. 1949 Akad. Lek., od r. 1950 Akad. Med.) i otrzymał w r. 1953 dyplom lekarza dentysty. Następnie do r. 1959 pracował w Ośrodku Zdrowia przy Zakładach Górniczych w Bolesławiu (pow. olkuski) oraz Sanatorium Przeciwgruźliczym w Rabsztynie (pow. olkuski), gdzie leczył m.in. Nikifora. Równocześnie od r. 1955 kontynuował studia lekarskie w Śląskiej Akad. Med. i uzyskał w r. 1960 dyplom lekarza medycyny. W l. 1960–2 był asystentem w Oddz. Chirurgii Szpitala Powiatowego w Olkuszu, a w l. 1962–4 radiologiem w tamtejszej Przychodni Obwodowej. Współorganizował szkoły zdrowia oraz badania lekarskie we wsiach pow. olkuskiego, a także uczestniczył w zakładaniu klubów kultury, m.in. bezalkoholowego klubu «Bezaldar» w Olkuszu. Po powstaniu Związku Młodzieży Wiejskiej (ZMW) był tamże jednym z jego założycieli; współtworzył też tamtejsze Koło Lekarzy ZMW oraz był inicjatorem rad lekarskich przy zarządach wojewódzkich i Zarządzie Głównym Związku. Do r. 1966 działał we władzach wojewódzkich ZMW w Krakowie. W r. 1964 został członkiem PZPR.
Od września 1964 do czerwca 1965 przebywał S. w Algierii, gdzie w Tlemcen był zatrudniony jako kierownik ekipy medycznej Międzynarodowej Służby Cywilnej (Service Civil International). Po powrocie do kraju ponownie pracował od października 1965 jako radiolog w Przychodni Obwodowej w Olkuszu, uzyskując przy tym specjalizację z radiologii. Był współzałożycielem powstałego w r. 1965 Tow. Przyjaciół Ziemi Olkuskiej. Wrażenia z Algierii zawarł w reportażu Tubib wśród nomadów (W. 1966). W kwietniu 1966 wyjechał ponownie do Afryki, tym razem do Republiki Niger, gdzie w jej stolicy Niamey podjął pracę w Szpitalu Państw. jako kierownik oddz. radiologicznego. Został też doradcą ds. służby zdrowia prezydenta Nigru, H. Dioriego oraz członkiem ruchomej ekipy medycznej. Wrażenia z Nigru przedstawił w kolejnym reportażu Maska z niamaniama (W. 1970, przekłady niemiecki 1973–4, węgierski 1977). Równocześnie kontynuował działalność naukową w kraju i 13 XI 1968 uzyskał na Wydz. Lekarskim Akad. Med. w Lublinie stopień doktora nauk medycznych na podstawie rozprawy Radiodiagnostyka krwiaków wewnątrzczaszkowych zewnątrzmózgowych, napisanej pod kierunkiem Stanisława Bryca. Publikował artykuły z zakresu radiologii, medycyny tropikalnej i organizacji ochrony zdrowia, m.in. Obrazy radiologiczne zmian kostnych w przebiegu wrzodów tropikalnych („Przegl. Lek.” T. 29: 1972 nr 4), Organizacja medycznych ekip ruchomych w Afryce Zachodniej (tamże), Zakażenie narządu rodnego przywrą z schistosoma haematobium we własnym materiale rentgenowskim (tamże T. 30: 1973 nr 9), Przypadek zrośnięcia się warg sromowych większych jako powikłanie po rytualnym wycięciu łechtaczki („Przegl. Ginekologiczno-Położniczy” T. 2: 1974 nr 2, wspólnie z Witoldem Serwatko i in.) oraz Obrazy radiologiczne zmian kostnych nosa i szczęk u chorych na trąd we własnym materiale rentgenowskim („Przegl. Lek.” T. 34: 1977 nr 10, wspólnie z żoną Bożeną Gierdziejewską-Szczygieł i in.). Od r. 1974 jako docent wykładał radiologię i biofizykę na wydz. medycznym uniw. w Niamey. W r. 1975 w Krakowie ukazała się jego książka Znaczenie badań radiologicznych w przebiegu bilharcjozy pęcherzowej.
W r. 1977 wrócił S. do kraju i został adiunktem Zakł. Organizacji Ochrony Zdrowia w Inst. Medycyny Społecznej Akad. Med. w Krakowie. T.r. uzyskał specjalizację w zakresie medycyny społecznej. Od listopada 1979 do marca 1980 przebywał po raz kolejny w Afryce, kierując delegowaną przez Min. Kultury i Sztuki ekipą dokumentacyjną «Afryka 79», podróżującą od Angoli przez Zair, Kongo, Gabon, Kamerun i Nigerię do Beninu; w Lambaréné w Gabonie uczestniczył w filmowaniu szpitala dla trędowatych, założonego przez Alberta Schweitzera. Po obaleniu w Kampuczy (obecnie Kambodża) reżimu Pol Pota pracował tam z ramienia Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, od sierpnia 1980 przez trzy miesiące, jako szef medyczny jednej z ekip PCK w szpitalu w Kompong Cham nad Mekongiem. Po powrocie do Polski, pod koniec t.r., przedłożył Radzie Wydz. Lekarskiego Akad. Med. w Krakowie swą książkę z r. 1975 jako rozprawę habilitacyjną, jednak przewodu habilitacyjnego nie sfinalizował. Opublikował natomiast następne książki podróżnicze: Rubikon czarnych dziewcząt (W. 1980, przekłady: niemiecki 1984, czeski 1989) oraz Nieprzespany sen Afryki (Kr. 1982, wyd. 2, Kr. 1985), a także zbiór reportaży z Kambodży Mnisi w szafranowych szatach (Kr. 1983).
Po zawale serca przeszedł S. w r. 1983 na rentę inwalidzką i poświęcił się działalności literackiej. Dzieje stron rodzinnych przedstawił w opowiadaniach Z całego świata – tamta strona (Kr. 1984). Był twórcą koncepcji książki zbiorowej poświęconej zbrodni niemieckiej w Olkuszu „1940 – krwawa środa” (Olkusz 1984). Wspólnie z Grzegorzem Lubczykiem ogłosił relację z ostatniej afrykańskiej podróży pt. Plątaniną afrykańskich dróg (Kr. 1984), a samodzielnie kolejne książki podróżnicze, m.in. Tajemnicze oblicze Afryki (Kr. 1984), Maski, bogowie, firmament (Kr. 1985) oraz Reportaże afrykańskie – wybór (Kr. 1986). Popularyzatorskie artykuły podróżnicze publikował w różnych okresach w czasopismach: „Dookoła Świata”, „Kontynenty”, „Motor”, „Przekrój”, „Tygodnik Kulturalny” i „Zarzewie”.
S. był kolekcjonerem sztuki afrykańskiej i swoje zbiory podarował rodzinnemu Olkuszowi (pierwsze eksponaty już w r. 1971); zapoczątkowało to utworzenie Muz. Afrykanistycznego, mieszczącego się najpierw w byłej fabryczce ojca S-a, a od r. 1984 w zaadaptowanym na ten cel dawnym Szpitalu św. Błażeja. S. kierował Muzeum społecznie; zbiory stale uzupełniał, organizował wystawy i odczyty, a działalność placówki propagował w radiu i telewizji. Był członkiem krakowskiego oddz. Związku Literatów Polskich i Unii Polskich Pisarzy Lekarzy. Należał do Sekcji Schweitzerowskiej Polskiego Tow. Szpitalnictwa i był współzałożycielem powstałego w r. 1975 Polskiego Tow. Schweitzerowskiego. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego Tow. Przyjaźni Polsko-Afrykańskiej i przewodniczącego Zarządu jego oddziału w Olkuszu. Jako wiceprzewodniczący Tow. Przyjaciół Ziemi Olkuskiej (1977–84) wchodził w skład Rady Doradczej Min. Kultury i Sztuki ds. Towarzystw Regionalnych. Był współzałożycielem powstałego w r. 1981 Stow. Autorów Polskich i członkiem Rady Głównej Stowarzyszenia. Po powstaniu w r. 1982 Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego wszedł do Prezydium jego Rady Miejsko-Gminnej w Olkuszu; należał też do założonej t.r. Narodowej Rady Kultury.
W l. osiemdziesiątych napisał S. kolejną książkę podróżniczą W służbie czarnych ekscelencji (wyd. pośmiertne Kr. 1989). Pracował nad powieścią sensacyjną o kolekcjonerach znaczków pocztowych i sztuki afrykańskiej pt. Błąd na epoletach (fragmenty ogłoszone pośmiertnie w „Gaz. Krak.” 1987 nr 155–217) oraz powieścią historyczną Wyrośnie z naszej krwi, poświęconą działalności Józefa Piłsudskiego (fragmenty w „Gaz. Krak.”: Bitwa pod Krzywopłotami, 1986 nr 268 i Akcja pod Bezdanami, 1986 nr 290). S. zmarł nagle 1 XII 1986 w Olkuszu, został pochowany na miejscowym cmentarzu (kw. II LB/17/161). Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Odznaką «Zasłużony Działacz Kultury», a także Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej Republiki Nigru.
W zawartym w r. 1952 małżeństwie z Bożeną Gierdziejewską, lekarką dentystką, miał S. córkę Ewę Szczygieł-Michalską, zamieszkałą w USA, autorkę książki „Baśnie spod baobabu” (Olkusz 2006).
Imieniem S-a nazwano Muz. Afrykanistyczne w Olkuszu. W r. 1987 odbyła się tam sesja poświęcona życiu i twórczości S-a oraz otwarto wystawę fotografii dokumentującą jego działalność. W r. 1988 ukazała się książka S-a Reportaże afrykańskie. Wybór (Kr.). W Olkuszu w r. 2003 wydano album zebranych przez S-a masek afrykańskich pt. Tajemnicze oblicze Afryki (Red. J. Roś).
Fot. w Mater. Red. PSB; – In memoriam. Biografie lekarzy, lekarzy dentystów pracujących na terenie powiatu olkuskiego zmarłych w latach 1918–2006, Red. L. Kluczewski, M. Kundera-Leśniak, Olkusz [b.r.w.] (fot.); Katalog autorów krakowskich, Oprac. S. Dziedzic, T. Skoczek, Kr. 1988 (częściowa bibliogr., fot.); Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1968, W.–P. 1969 s. 834; Pisarze i badacze literatury w Zagłębiu Dąbrowskim. Słownik biobibliograficzny, Sosnowiec 2002 I; Polski almanach medyczny na rok 1956, W. 1957 s. 543; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 341, 538; – Barczyk A., Doktor Bogdan Szczygieł – twórca Muzeum Afrykanistycznego w Olkuszu, „Pro Medico” 1999 nr 49 s. 12–13 (fot.); Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, Red. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk, W. 1978 II 432; Hlond J., Pasja: pisanie, działanie, „Rzeczywistość” 1984 nr 31 s. 10; Strońska A., Prowincja Bogdana Szczygła, „Polityka” 1964 nr 47 s. 1, 6 (fot.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Lud.” 1986 nr 285 (R. Wysocki), „Dzien. Pol.” 1986 nr 283, „Dzien. Zachodni” 1986 nr 282, 283, „Gaz. Krak.” 1986 nr 281 (fot.), nr 282, 284, „Kontynenty” 1987 nr 5 s. 29 (J. Markiewicz), „Literatura” 1988 nr 6 s. 76–7 (K. Goldbergowa), „Odrodzenie” 1987 nr 2 (A. Strońska, fot.), „Przegl. Lek.” R. 44: 1987 nr 12 s. 859–60 (H. Gaertner, fot.), „Przekrój” 1986 nr 2165, „Rzeczpospolita” 1986 nr 286, „Służba Zdrowia” 1986 nr 50, „Trybuna Ludu” 1986 nr 284, 286, 287, „Trybuna Robotn.” 1986 nr 282, 293, 285, „Wiad. Zagłębia” R. 31: 1986 nr 50 (fot.), „Zarzewie” 1987 nr 3 s. 12 (A. Sowa, fot.), „Życie Liter.” R. 36: 1986 nr 50 s. 15, „Życie Warszawy” 1986 nr 285; – Arch. UJ: sygn. AM DSP 13 (teczka personalna S-y), sygn. WL III (teczka dot. habilitacji S-y, m.in. bibliogr. dorobku nauk.).
Krzysztof Brożek