INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Herman Sternbach  

 
 
1880-05-20 - 1942
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sternbach Herman, pierwotnie Hersch, krypt. hs. (1880–1942), niemieckojęzyczny pisarz, poeta, krytyk literacki i tłumacz, tworzący również w języku polskim.

Ur. 20 V w Drohobyczu w rodzinie żydowskiej, był synem Mordechaja i Etie Udel Bleiberg.

W l. 1892–1900 uczył się S. w Gimnazjum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu, następnie studiował filozofię i literaturę na uniwersytetach we Lwowie, Wiedniu i Berlinie. Zapewne w r. 1903 wrócił do Galicji i od r. szk. 1904/5 był ponad dwadzieścia lat nauczycielem języka niemieckiego w Gimnazjum im. Arcyksiężniczki Elżbiety (od r. 1919 Gimnazjum im. Adama Mickiewicza) w Samborze. W r. 1904 zadebiutował jako poeta tomikiem Dunkle Stunden (Dresden); następny zbiór wierszy pt. Ein Erntelied der Liebe und des Lebens opublikował w r. 1906 (Leipzig). T.r. ogłosił rozprawę O istocie tragedii greckiej („Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum im. Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze za r. szk. 1906”, Sambor), traktującą o powstaniu tetralogii dramatycznej na przykładzie „Orestei” Ajschylosa. W r. 1913 wydał we Lwowie „Sappho. Trauerspiel in fünf Aufzügen von Franz Grillparzer” z własnym wstępem i przypisami w języku niemieckim. (Lw.). Losom ludności Drohobycza pod okupacją rosyjską w l. 1914–15 poświęcił tom opowiadań Wenn die Schakale feiern. Skizzen aus der Russenzeit in Galizien (Weimar 1917), przedstawiający galicyjskich Żydów jako bezbronne ofiary ludności ukraińskiej, oczekujące nadejścia Niemców – spadkobierców ideałów humanistycznych. Twórczość poetycką kontynuował w zbiorze Sommerfeier (Weimar 1918) oraz cyklu sonetów, odwołującym się do „Księgi Eklezjasty” Adam der Mensch (Weimar 1925). Filozoficzne i miłosne wiersze S-a utrzymane były w poetyce neoromantycznej, obrazowanie wykazywało niekiedy cechy impresjonizmu; nastrój tęsknoty i przemijania łączył się w nich z tematem śmierci. Wierny swym zainteresowaniom literaturą klasyczną, przetłumaczył S. z łaciny na język niemiecki elegie Tibullusa („Die Elegien des Tibull”, Berlin 1920) oraz wydane w Monachium (1927) pieśni Katullusa. Natomiast literaturę niemieckojęzyczną omawiał w l. 1927–30 i 1932 na łamach lwowskiego „Ruchu Literackiego” (R. 2–5, 7). W miesięczniku mniejszości niemieckiej w Polsce „Ostdeutsche Monatshefte für Kunst und Geistesleben” (1927, nr z marca) ogłosił szkic popularyzatorski o niemieckojęzycznej twórczości mieszkańców Galicji pt. Galizien und Galizier in der deutschen Literatur. W r. szk. 1928/9 przeniósł się S. z Sambora do Lwowa, gdzie nadal uczył języka niemieckiego w V Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Wydał w tym czasie antywojenny tryptyk dramatyczny pt. Tag der Mütter (Leipzig 1929). U schyłku l. dwudziestych publikował artykuły krytycznoliterackie w lwowskim dzienniku syjonistycznym „Chwila”. W r. 1930 w lwowskim „Przeglądzie Humanistycznym” ogłosił szkic metodyczny na temat nauki języka niemieckiego O lekturze niemieckiej słów kilka i artykuł Józef Ponten (oba w z. 1) oraz recenzje niemieckojęzycznych nowości literackich (z. 2, 3). Od r. 1931 wykładał jako docent na UJK. T.r. wydał „Egmont. Ein Trauerspiel in fünf Aufzügen” J. W. Goethego (W.), z własnymi przypisami, a w r. 1932 opublikował w „Filomacie” (nr 42) artykuł Goethe a Polska. W l. trzydziestych współpracował z ukazującym się w Warszawie syjonistycznym „Miesięcznikiem Żydowskim”, w którym publikował artykuły m.in. O antysemityzmie (R. 2: 1932) i recenzje z literatury niemieckojęzycznej. W r. 1933 wydał nowelę „Der Meister” (Lw.–W.) J. Pontena, opatrzoną wstępem i przypisami, a przełożone przez Adama Szczerbowskiego „Pieśni duchowne” Novalisa (Lw.) opatrzył wstępem pt. Rzecz o Novalisie. Dla „Miesięcznika Żydowskiego” napisał artykuł o twórczyni romantycznego salonu literackiego Rachel [Varnhagen von Ense] (R. 3: 1933), recenzję Sklepy cynamonowe (R. 4: 1934), przyznającą Brunonowi Schulzowi pierwsze miejsce wśród polskich pisarzy o żydowskim rodowodzie, oraz szkic Duchowe oblicze współczesnych Niemiec intra et extra muros (tamże), o rasowej ideologii Trzeciej Rzeszy. W dziale „Wieczór liryczny” lwowskiego tygodnika „Nasza Opinia” ogłaszał od r. 1935 recenzje poezji. W r. 1937 w czasopiśmie „Neofilolog” ukazał się jego artykuł informacyjny pt. Stefan George. Ein Versuch, a w „Germanoslavica” (nr 2) artykuł Goethes Faust im polnischen Gewande. Współpracował z „Wiadomościami Literackimi”, a także z pismami ukazującymi się w Niemczech: berlińskimi „Das literarische Echo” i „Deutsche Literaturzeitung” oraz lipskimi „Die Literatur” i „Literarisches Zentralblatt für Deutschland”. S. był członkiem honorowym Internationale Akademiker-Union w Monachium. Należał do Związku Żydowskich Stowarzyszeń Humanitarnych B’nei B’rith.

Po wkroczeniu Niemców do Lwowa, w r. 1941, znalazł się S. wraz z żoną w getcie; oboje zostali tam zamordowani, prawdopodobnie 16 VIII 1942. Informacja Adama Kleczkowskiego, że S. popełnił w getcie samobójstwo, powstała w wyniku pomylenia go z jego synem.

W małżeństwie z Anną Netty (Neche) z Seifów (1882–1942) miał S. troje dzieci: syna Ludwika oraz córki Elle i Miriam. Ludwik (1905 – 18 VIII 1942), matematyk, nauczyciel II Gimnazjum Państw. im. Karola Szajnochy we Lwowie, w l. 1940–1 asystent na Uniw. Lwow., żonaty z Józefą z Wiezenbergów, zamknięty w getcie i zagrożony wywiezieniem do obozu zagłady w Bełżcu, popełnił wraz z żoną samobójstwo. Ella (Elizabeth) (24 IV 1910 – 14 I 1971), stenotypistka, do 1 VIII 1942 mieszkała w Warszawie jako Mieczysława Kleban, od 6 IX 1944 była więziona w obozach kolejno w Pruszkowie, Breslau-Burgweide i Piotrkowie Trybunalskim, skąd uciekła do Krakowa; od czerwca 1946 mieszkała w Monachium, gdzie wyszła za mąż za Eliasa Glassberga, a od maja 1949 w Nowym Jorku. Miriam (9 X 1912 – 30 III 2005), lekarka, absolwentka UJK (1936), była od r. 1936 żoną Bronisława Zduńczyka, pseud. Strata (1907–1942), obrońcy Lwowa w r. 1918, lwowskiego dziennikarza i poety, działacza Młodzieży Wszechpolskiej, aresztowanego przez NKWD we Lwowie 6 XI 1939 i zesłanego do Komi, zmarłego podczas pieszej wędrówki do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa. Miriam, wywieziona 13 IV 1941 ze Lwowa do Kazachstanu, pracowała tam w kołchozie koło Semipałatyńska, a po «amnestii» dotarła t.r. do armii Andersa w Jangijul, gdzie służyła w 5. Komp. Pomocniczej Służby Kobiet 5. Dyw. Kresowej, a następnie w 1. Szpitalu Wojennym; została zdemobilizowana w randze kapitana. W r. 1946 wyszła powtórnie za mąż za Juliana Reisa (29 XII 1910 – 29 IV 2002), syna Karoliny z Heschelesów (zob. Reisowa Karolina) i Wiktora Feliksa Reisa (zob.), absolwenta medycyny na UJK (1934) i doktora tamże, następnie okulisty w Paryżu, służącego w armii polskiej we Francji, a potem pracującego w 1. Szpitalu Wojennym. Od r. 1947 Reisowie pracowali jako lekarze w Londynie.

 

Brümmer F., Lexikon der deutschen Dichter und Prosaisten vom Beginn des 19. Jahrhunderts bis zur Gegenwart, Leipzig [b.r.w.] VII 68; Castle E., Nagl J. W., Zeidler J., Geschichte der deutschen Literatur in Österreich-Ungarn im Zeitalter Franz Joseph I, Wien 1938 II 1392; Hist. Nauki Pol., IV cz. 3; Olszewicz, Lista strat kultury pol. (dot. syna Ludwika); Słownik biograficzny matematyków polskich, Tarnobrzeg 2003 (dot. syna, Ludwika); – Kleczkowski A., Germanistyka, anglistyka i skandynawistyka w Polsce, Kr. 1948; Kłańska M., Daleko od Wiednia. Galicja w oczach pisarzy niemieckojęzycznych 1772–1918, Kr. 1991; taż, Die deutschsprachige Literatur Galiziens und der Bukowina von 1772 bis 1945, w: Deutsche Geschichte im Osten Europas. Galizien, Bukowina, Moldau, Hrsg. I. Röskau-Rydel, Berlin 1999; Kultys Z., Historia gimnazjum drohobyckiego, Drohobycz 1908; Prokop-Janiec E., Międzywojenna literatura polsko-żydowska, Kr. 1992; taż, Schulz a galicyjski tygiel kultur, w: Czytanie Schulza, Red. J. Jarzębski, Kr. 1994; Zieliński J., Zimny realista, „Rzeczpospolita” 2005 nr 230 (dot. Juliana Reisa); – Kürschners deutscher Literatur-Kalender auf das Jahr 1932, Berlin; Sprawozdanie dyrekcji Gimnazjum im. Arcyksiężniczki Elżbiety za r. szk. 1905, Sambor 1905; Sprawozdanie dyrekcji Gimnazjum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu za l. szk. 1897–8, Drohobycz 1897–8; Sprawozdanie dyrekcji Państwowego Gimnazjum V im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie za r. szk. 1928/9, Lw. 1929; – „Dzien. Pol.”: 1938 nr 332; – B. Pol. POSK w Londynie: „Dzien. Pol.” 2002 nr z 3 V, 14 V (nekrologi J. Reisa), 2005 nr z 5 IV, 9 IV (nekrologi M. Reis); – Informacje córki S-a, Miriam Reis z Londynu oraz uzupełnienia Niny Karsov z Londynu na podstawie mater. M. i J. Reisów.

Maria Kłańska

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Wiktor Feliks Reis

1875-05-25 - 1943 okulista
 

Karolina Reisowa

brak danych - 1943 zoolog
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Jerzy Duszyński

1917-05-15 - 1978-07-23
aktor filmowy
 

Adolf Ludwik Szyszko-Bohusz

1883-09-01 - 1948-10-01
architekt
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Kazimierz Panek

1873-02-15 - 1935-11-13
bakteriolog
 

Stanisław Smolka

1854-06-29 - 1924-08-27
historyk
 

Jan Radtke

1872-02-10 - 1958-12-22
wójt Gdyni
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.