Steczkowski Jan Kanty (1800–1881), matematyk, astronom, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ur. 20 X w Liszkach pod Krakowem w wielodzietnej rodzinie bezrolnego robotnika folwarcznego, był synem Błażeja (Blatiusa) i Konstancji z Kowalikowskich.
S. uczył się początkowo w szkole parafialnej w Liszkach i podwydziałowej szkole Benedyktynów w Tyńcu, a od r. 1815 w Krakowskiej Szkole Departamentowej (od r. 1818 Liceum św. Anny), gdzie zdał egzamin dojrzałości w r. 1821. Od t.r. studiował na UJ, głównie matematykę pod kierunkiem Karola Hubego, ale także fizykę, chemię, mineralogię, biologię, astronomię i mechanikę wyższą. Kształcił się też w językach łacińskim, greckim, francuskim i niemieckim (prywatnie). W Krakowie utrzymywał się m.in. z udzielania korepetycji. Po ukończeniu studiów w r. 1826 pracował w kierowanym przez Maksymiliana Weissego Obserwatorium Astronomicznym UJ kolejno jako pomocnik (od 15 IV t.r.), zastępca adiunkta (od 16 VI 1828) i adiunkt, po otrzymaniu 18 IX t.r. stopnia doktora filozofii na podstawie rozprawy De longitudine geographica (Kr. 1828). Włączył się w prowadzone od r. 1825 przez Weissego obserwacje, które doprowadziły do opracowania katalogu położeń 31085 gwiazd o deklinacji od –15° do +15° pt. Positiones mediae stellarum fixarum in zonis Regiomontanis a Besselio inter –15° do +15° declinationis observatorum, ad annum 1825 reductae et in catalogum ordinatae (Pet. 1846). Drugi tom, wydany w Petersburgu w r. 1863, zawierał pozycje 31445 gwiazd w pasie deklinacyjnym od +15° do +45°. Ponadto wspólnie z Weissem opublikował w r. 1829 Coordinatae Mercurii, Veneris, Martis, Jovis, Saturni et Urani (Kr.) oraz Correctiones temporis et altitudinibus correspondentibus (Kr.). W r. 1830 wszedł w skład Tow. Naukowego Krakowskiego (TNK). Po reorganizacji UJ w r. 1833 i włączeniu Katedry Matematyki Wyższej do Katedry Astronomii został także jej adiunktem i wykładał rachunek różniczkowy. Nadal prowadził obserwacje astronomiczne oraz meteorologiczne i magnetyczne. Wyniki opublikował m.in. w rozprawach De longitudine geographica Cracoviae („Roczn. TNK z Uniw. Krak. Połączonego” T. 15: 1833), O kometach w ogólności, a w szczególności o komecie Halleja (tamże, T. 16: 1834) i Resultate der an der Cracauer Sternwarte gemachten meteorologischen und astronomischen Beobachtungen (Kr. 1839, wspólnie z Weissem), gdzie zawarł obliczenia zmian średnich barometrycznych, położenia Krakowa nad poziomem morza oraz jego długości i szerokości geograficznej.
W r. 1842 zakończył S. pracę w Obserwatorium Astronomicznym i 21 XI t.r. jako profesor matematyki objął Katedrę Matematyki Elementarnej UJ. Publikował odtąd prace o zastosowaniu matematyki w przeszłości i o wybitnych matematykach, m.in. O astrologii w ogólności, w szczególności zaś jakim sposobem układali astrologowie horoskopy i jak z nich zrobili przepowiednie („Roczn. TNK z Uniw. Krak. Połączonego” T. 18: 1847, odb. Kr. 1847) oraz Rys życia Karola Hubego profesora matematyki w Uniwersytecie Jagiellońskim (tamże, T. 22: 1852, odb. Kr. 1852). W l. 1851–9 wydawał w Krakowie najważniejsze swoje dzieło matematyczne Elementarny wykład matematyki w pięciu częściach: Arytmetyka (1851, wyd. 2, 1861), Algebra (1852), Geometria, planimetria i stereometria (1858), Geometria, trygonometria prostokreślna i sferyczna (1859) oraz Geometria. Geometria analityczna wraz z liniami i powierzchniami krzywymi drugiego rzędu (1859). Podręcznik ten przeznaczony dla uczniów starszych klas gimnazjów oraz studentów matematyki i fizyki, w opinii Zdzisława Opiala «został starannie opracowany na podstawie cenionych dzieł niemieckich i francuskich i napisany został czystym językiem polskim z trafną terminologią matematyczną». W Bibliotece Jagiellońskiej zachowały się rękopisy dwóch dodatków do algebraicznej części podręcznika: Dopełnienie Algebry, mianowicie rozwiązanie zrównań drugiego stopnia z dwiema nieznanymi, wypadających z zadań nieoznaczonych (sygn. 4190) oraz Elementarne sposoby rozwiązania zrównań liczbowych, dotąd znane i więcej rozgłosu mające (sygn. 4191). W r. 1861 jako pierwszy podał S. dowód jednego ze sposobów prowadzenia stycznych do krzywych stożkowych z punktu zewnętrznego krzywej w pracy Przyczynek do prowadzenia stycznych do krzywych drugiego stopnia czyli przecięć ostrokręgowych („Roczn. TNK” T. 28: 1861, odb. Kr. 1861), a także ogłosił zawierające 80 drzeworytów dzieło Astronomia sposobem dla każdego dostępnym wyłożona (Kr.). Publikował też wyniki prac w czasopismach niemieckich „Astronomische Nachrichten” i „Archiv der Mathematik und Physik”, a także artykuły na łamach „Czasu” i „Dziennika Poznańskiego”. Uczniami S-ego byli m.in. profesorowie astronomii Franciszek Karliński i Jan Kowalczyk oraz matematyki Władysław Zajączkowski. W historii Zakopanego zapisał się S. jako pierwszy znany «letnik», regularnie od r. 1854 przyjeżdżający tam na wypoczynek.
W r. 1863 przeszedł S. na emeryturę. Dn. 23 XII 1872 został członkiem nadzwycz. AU. Nadal publikował prace, głównie popularyzujące astronomię, m.in. Pogadanki nauczyciela wiejskiej szkółki z gospodarzami tejże wsi o kulistości ziemi, oraz jej dziennym i rocznym ruchu (Cieszyn 1872), Gwiazdy spadające, kule ogniste, aerolity i komety („Bibl. Warsz.” 1874, odb. W. 1874) i Fizyczny skład słońca według wypadków ostatnich badań astronomów, fizyków i chemików (Kr. 1877). W rękopisie zachował się Słowniczek astronomiczny (B. Jag., sygn. 4182) – wynik prac S-ego nad ustaleniem polskiej terminologii astronomicznej. Pod koniec życia spisywał S. wspomnienia z czasów szkolnych; publikował je m.in. w artykułach Wspomnienie majówek młodzieży szkolnej za czasów Rzeczypospolitej Krakowskiej („Kalendarz Wolnego M. Krakowa” 1878, odb. Kr. 1878) oraz Krótkie wspomnienia dawnego bursiackiego życia (tamże 1881, odb. Kr. 1881). Zmarł 16 X 1881 w Krakowie, został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kw. Ta).
W małżeństwie zawartym w r. 1830 z Florentyną z Jastrzębskich (1812–1872) miał S. troje dzieci, syna i dwie córki. Córka, Maria Steczkowska była jedną z pierwszych taterniczek; przyjeżdżając z rodzicami do Zakopanego w l. 1854–64 odbyła wiele wycieczek w Tatry, zwykle w towarzystwie przewodnika lub samodzielnie, m.in. na Czerwone Wierchy i Krywań. Opublikowała anonimowo Obrazki z podróży do Tatrów i Pienin (Kr. 1858, wyd. 2 rozszerzone, Kr. 1872), rodzaj napisanego w literackiej formie pierwszego przewodnika po Tatrach i Pieninach, który zyskał dużą popularność; ogłosiła też pod krypt. M.S. opis wycieczki z r. 1855 pt. Wycieczka na Babią Górę („Tyg. Ilustr.” T. 3: 1869, S. 2, nr 75, 76, 78). Prace te, zawierające opisy krajobrazów, obserwacje przyrodnicze i zapisy etnograficzne stanowiły bogate źródło różnorodnych wiadomości o zwiedzanych przez nią okolicach. W r. 1884 została nauczycielką w nowo otwartej szkole powszechnej w Zakrzowie koło Kalwarii Zebrzydowskiej.
Cyrankiewicz, Przewodnik po cmentarzach Krakowa; Enc. Org.; Estreicher w. XIX; Grodziska-Ożóg, Rakowice, s. 140; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; Słownik biograficzny matematyków polskich, Red. S. Domaradzki, Z. Pawlikowska-Brożek, D. Węglowska, Tarnobrzeg 2003 s. 229; – Bąk J., Semper in altum. Z dziejów Szkół Nowodworskich, Kr. 1976; Dianni J., Studium matematyki na Uniwersytecie Jagiellońskim do połowy XIX wieku, Kr. 1963 (fot.); Gołąb S., Matematyka w pracach Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności, w: Polska Akademia Umiejętności 1872–1952. Nauki lekarskie, ścisłe, przyrodnicze i o Ziemi, Wr. 1974; Grodziska K., Scientiarum Decor. Cmentarz Rakowicki w tradycji Polskiej Akademii Umiejętności, Kr. 2002; Hanik J., Dzieje meteorologii i obserwacji meteorologicznych w Galicji od XVIII do XX wieku, Wr. 1972; Kolbuszewski J., Tatry w literaturze polskiej, Kr. 1982; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny; Opial Z., Zarys dziejów matematyki w Uniwersytecie Jagiellońskim w drugiej połowie XIX wieku, w: Studia z dziejów Katedr Wydziału Matematyki, Fizyki, Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kr. 1964; Rybka E., Zarys historii astronomii w Uniwersytecie Jagiellońskim, tamże; Uniwersytet Jagielloński. Złota księga, Wydział Matematyki i Fizyki, Red. B. Szafirski, Kr. 2000; – „Roczn. TNK z Uniw. Krak. połączonego” T. 18: 1847 s. 14, 327; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Czas” 1881 nr 239, 241, Kalendarz Czecha 1882 s. 49–53 (D. Wierzbicki), odb. Kr. 1882; „Kłosy” T. 33: 1881 s. 289 (portret litogr.), s. 295, „Roczn. Zarządu AU w Kr.” 1881 s. 36, „Tyg. Ilustr.” T. 13: 1882 nr 339 s. 398–9, „Tyg. Powsz.” 1881 nr 45 s. 705 (fot.), s. 706; – Arch. UJ: sygn. WF I 26, WF I 21, sygn. W II 50 (Album doctorum philosophie, 1835), sygn. S I 417 (Księga immatrykulacyjna); Arch. PAN i PAU w Kr.: sygn. TNK 44, 4, 39 1849/50–2, 8, 1851/52–4, Dzien. Podawczy, 1858–118, 1859–179, 1860–27, 1861–190, 1864–47, 1868–16, sygn. TNK 67; B. Jag.: rkp. 4183–4189; Paraf. rzymskokatol. p. wezw. św. Mikołaja w Liszkach: Księga ur.
Bibliogr. dot. Marii Steczkowskiej: Długołęcka L., Pinkwart M., Zakopane. Przewodnik historyczny, W. 1988; Enc. tatrzańska (1995); – Ptakowska-Wyżanowicz H., Od krynoliny do liny, W. 1960; taż, Pierwsza turystka w Tatrach, „Turysta” 1958 nr 6.
Zofia Pawlikowska-Brożek