Stadnicki Jan (1841–1919), inżynier, ziemianin, poseł do Sejmu Krajowego galicyjskiego i do austriackiej Rady Państwa, członek dożywotni Izby Panów. Ur. 31 I w Tarnowie.
Ojcem S-ego był Bronisław (22 V 1812 – 1 VI 1874), wnuk Franciszka (zob.), w l. 1827–8 przywódca tajnego związku uczniowskiego w Gimnazjum św. Anny w Krakowie (tzw. Związku Bezimiennego), podczas powstania listopadowego oficer kolejno w 1. i 5. p. ułanów, odznaczony Orderem Virtuti Militari (9 VI 1831), po potyczce pod Młynarzami (16 VII) awansowany na porucznika, właściciel Olszanicy w Sanockiem. Matką S-ego była Krystyna ze Stadnickich (zm. 31 XII 1881), córka Antoniego i Konstancji Moszczeńskiej 1.v. Sołtykowej.
W l. 1853–8 uczęszczał S. do Gimnazjum św. Anny w Krakowie i tam zdał egzamin maturalny. W r. 1859 podjął studia w École des Ponts et Chaussées w Paryżu. Kontakty w środowisku paryskim ułatwiał mu Andrzej Edward Koźmian, z którego synem, Stanisławem, się zaprzyjaźnił. Po ukończeniu studiów, ok. r. 1863, odbył paromiesięczną praktykę inżynierską przy linii kolejowej Paryż–Bordeaux. W Galicji pracował S. przy budowie kolei Lwów–Kołomyja, regulacji rzek, oraz gospodarował we własnych majątkach: Wielka Wieś i Milówka (pow. brzeski), oraz Rożnów (z Bujnem, Łaziskami, Radajowicami, Wiesiołką i Zagórzem w pow. sądeckim, nabyte w r. 1875).
Od r. 1866 działał S. w Tow. Gospodarczo-Rolniczym (TGR) w Krakowie. W r. 1868 został członkiem Rady Powiatowej w Brzesku z grupy większych posiadłości (zasiadał w niej nieprzerwanie aż do śmierci). W r. 1871 wszedł do pow. komisji szacunkowej (najpierw jako członek, od r. 1881 – zastępca członka), a w l. 1872–3 był też zastępcą członka analogicznej komisji w Ropczycach. Od r. 1872 był detaksatorem w Galicyjskim Tow. Kredytowym Ziemskim (GTKZ), zaś od r. 1874 – prezesem Wydz. Okręgowego GTKZ w Brzesku. Równolegle (od r. 1873) był członkiem Rady Nadzorczej Galicyjskiego Zakładu Kredytowego Ziemskiego (GZKZ) w Krakowie. Zasiadał też w Radach Zawiadowczych Galicyjskiego Tow. Parcelacji i Budowy w Krakowie (1873) i Galicyjskiego Ogólnego Tow. Ubezpieczeń we Lwowie (1873–7). W r. 1874 został członkiem Galicyjskiego Ogólnego Tow. Ubezpieczeń we Lwowie i Rady Nadzorczej Banku Galicyjskiego dla Handlu i Przemysłu w Krakowie.
W r. 1877 został S. obrany posłem do Sejmu Krajowego z kurii wielkiej posiadłości ziemskiej z okręgu tarnowskiego. W tej kadencji sejmowej, trwającej od sierpnia t.r. do października 1882, był sekretarzem sejmowym oraz pracował w komisji drogowej (jako sekretarz do r. 1880), komisji kultury krajowej (1878–80) i komisji budżetowej (od r. 1880 był jej sprawozdawcą na obradach plenarnych). W sejmie popierał sprawy: melioracji gruntowych, budowy kolei i regulacji rzek (m.in. Dniestru i Wisłoki), tworzenia Izb Rolniczych (1878), oraz zmiany ustawy drogowej, interesował się szkolnictwem rolniczym, domagał się konsekwentnego wykonania ustawy z r. 1869 o używaniu języka polskiego w urzędach (1881). Równolegle działał poza sejmem. W r. 1880 został powołany przez Ludwika Wodzickiego w skład Rady Nadzorczej powstałego właśnie Austriackiego Banku dla Krajów Koronnych w Wiedniu (Österreichische Länderbank) i z tej racji w lipcu 1882 uczestniczył w pertraktacjach z rządem Czarnogóry w sprawie udzielenia jej pożyczki. Opis podróży, w czasie której został przyjęty przez w. ks. Mikołaja I, pt. Pięć dni w Czarnogórze, zamieścił w „Przeglądzie Polskim” (R. 16: 1882 t. 62 s. 31–64, 184–6). Nadal interesował się też sprawami lokalnymi, od r. 1881 pełnił funkcje: wiceprezesa Wydz. Powiatowego w Brzesku, członka Podkomisji Krajowej Podatku Gruntowego w Krakowie, wiceprezesa oddziału TGR w Tarnowie (do r. 1884). Dn. 20 I 1882 objął mandat zwolniony po śmierci Jana Kazimierza Martusiewicza (kuria gmin wiejskich, okręg Tarnów–Pilica–Dąbrowa) w Izbie Poselskiej Rady Państwa w Wiedniu, w kadencji trwającej do kwietnia 1885.
W Sejmie Krajowym zasiadał S. także w kolejnych kadencjach, zawsze z kurii gmin wiejskich w okręgu Brzesko–Radłów–Wojnicz, ścierając się w wyborach z kandydatami ludowymi. W kadencji trwającej od września 1883 do stycznia 1889 pracował w komisjach: kultury krajowej (1883), drogowej (1884), kolejowej (1884–6), powodziowej (1884), podatkowej (1887–9) i gorzelnianej (1887–9), oraz przemawiał m.in. w sprawie budowy kolei z Rzeszowa do granicy Król. Pol. (1883), regulacji rzek, zwiększenia liczby urzędników sądowych (1889). W następnej kadencji (październik 1889 – luty 1895) wszedł do komisji bankowej (1889–93) i kolejowej (1893) oraz został zastępcą przewodniczącego komisji budżetowej. Przy tym udzielał się jako członek Rady Szkolnej Okręgowej w Brzesku (1889–98), Rady Zawiadowczej Kolei Kołomyjskich (1889), delegat wydz. okręgowego GTKZ w Brzesku (od r. 1890). W r. 1891 ponownie obrano go posłem do Rady Państwa, tym razem w kurii większej własności z okręgu Rzeszów–Kolbuszowa–Nisko–Łańcut–Tarnobrzeg–Ropczyce. Na tym forum włączył się w r. 1893 do debaty nad reformą ordynacji wyborczej, przeciwstawiając się jej demokratyzacji; oburzenie socjalistów wywołał nazywając w jednej z mów robotników «wałęsającymi się osobnikami» («vagierende Elemente»). Również wśród galicyjskich ludowców postawa S-ego spotkała się z krytyką (m.in. Jakuba Bojki na łamach „Przyjaciela Ludu” nr 14), co zapowiadało większe trudności w uzyskaniu po raz kolejny mandatu do Sejmu Krajowego z kurii gmin wiejskich. Od listopada 1894 prezesował S. Radzie Nadzorczej GZKZ w Krakowie.
Dn. 21 II 1895, tuż po zakończeniu kadencji Sejmu Krajowego, został S. członkiem dożywotnim Izby Panów i w związku z tym złożył mandat do izby niższej Rady Państwa. Krótko (6–10 VI t.r.) wchodził w skład delegacji dla spraw wspólnych obu izb. Przewodniczył w tym okresie Radzie Nadzorczej Österreichische Central-Boden-Credit Bank w Wiedniu. Wiele uwagi poświęcał też sprawom hodowli koni, jako członek komisji centralnej przy Min. Rolnictwa i komitetu galicyjskiego. Był zapalonym myśliwym, należał do Tow. Łowieckiego.
S. miał wielkie ambicje polityczne, wg Kazimierza Chłędowskiego był «wiecznie wymienianym kandydatem na namiestnika Galicji», miano też rozważać jego osobę przy nominacjach na marszałka Sejmu Krajowego. Jednak nie umiał pozyskać sobie ludzi, wielu wręcz zraził swym gwałtownym charakterem i to przeszkodziło mu w odegraniu znaczniejszej roli. Był obiektem licznych ataków prasowych. Szwagierka S-ego, Maria z Łubieńskich Górska, z ubolewaniem zanotowała, że nie było «chyba człowieka tak nie lubianego w Galicji» jak on. Niemniej jednak bywalcami jego domu było wiele wybitnych postaci tej doby, m.in. Julian Klaczko, Stanisław Tarnowski, Lucjan Rydel. S. miał zamiłowanie artystyczne, Tadeuszowi Stryjeńskiemu zlecił przebudowę dworu w Wielkiej Wsi, odnowił kościół w Rożnowie, u Wojciecha Kossaka zamówił kilka obrazów, w tym „Bitwę pod Młynarzami” przedstawiający jego ojca, Bronisława, biorącego do niewoli rosyjskiego dowódcę. W czasie pierwszej wojny światowej uczestniczył S. w działaniach konserwatywnych polityków polskich w Wiedniu aż do r. 1917, kiedy to postanowił wycofać się z życia publicznego, dn. 27 VI t.r. odbył pożegnalną audiencję u cesarza Karola. Zmarł 20 XII 1919 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu parafialnym w Wojniczu, w grobowcu rodzinnym.
Z małżeństwa (ślub 21 XI 1872) z Bogumiłą (Teofilą) z Łubieńskich (1851–1933), córką Seweryna i Amalii z Jezierskich, malarką-amatorką (m.in. autorką obrazów w kościele w Rożnowie), miał S. synów: Antoniego (zob.), Bernarda (1879–1904), oficera armii belgijskiej, zmarłego w Bokola (obecnie Bokala, Demokratyczna Republika Konga), Jana Krzysztofa (ur. 1881, zmarłego w dzieciństwie), oraz córki: Marię Kunegundę (1876–1910), zamężną (1897) za Henrykiem Mańkowskim (zob), i Joannę Krystynę (1884–1958), żonę Jana Stadnickiego (1879–1923), bratową Karola Stadnickiego (zob.), która odziedziczyła Wielką Wieś.
Portret pędzla Wojciecha Kossaka (dwie wersje), olej., 1905, oraz szkic do portretu przez Henryka Rodakowskiego, 1885, w posiadaniu rodziny; Fot. nekrologowa żony S-ego w B. Jag., sygn. IF 6173; – Borkowski, Alamanach, I; Borkowski, Rocznik szlachty, I 358; Borowski E., Genealogie…, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., III 232; Żychlińsk i, III 283, V 471, VIII 283; – Słown. Geogr. (Milówka, Wielka Wieś); – Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, W. 1996; Grodziski S., Sejm Krajowy galicyjski 1861–1914, W. 1993 II; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny; Stadnicki J., O dworach regionu wojnickiego (2), „Biul. Ziemiański” 2001 nr 3/4/5 (fot. portretu S-ego pędzla Kossaka); Tarnowski S., Julian Klaczko, Kr. 1909 II 289–91; – Bigo J., Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości…, Złoczów 1886 s. 122, 166, 209; toż, Lw. 1897 s. 120, 163, 204; Hof-und Staats-Handbuch…, Wien 1898, 1903; Jahresbericht des k.k. Vollständingen Gymnasiums in Krakau für […] 1859, Krakau; Nowolecki A., Nowy wykaz ulic […] miasta Krakowa…., Kr. 1884 s. 58; – Chłędowski K. Pamiętniki, Wyd. A. Knot, W. 1951 I–II; Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 I; Górska z Łubieńskich M., Gdybym mniej kochała, Red. M. Gamdzyk-Klużniak, W. 1996–7 I 80–1, 109, 140–1, 172, 238, II 33–45, 63–4, 94, 157, 264, 275; Górski K. M., Weyssenhoff J., Z młodych lat. Listy, wspomnienia, Oprac. I. Szypowska, W. 1985; Hupka J., Z czasów wielkiej wojny, Niwiska 1936 s. 178, 190; Jaworski W. L., Diariusz 1914–1918, Oprac. M. Czajka, W. 1997; Jordan Z., Nad Dunajcem i gdzie indziej, W. 1982 s. 29, 33; Kossak W., Listy do żony i przyjaciół, Oprac. K. Olszański, Kr. 1985 I–II; Kościół wojnicki w XIX w. Materiały źródłowe, Wyd. J. Szymański, Wojnicz 2000; Koźmian A.E, Listy…, Lw. 1894–6 III 397, 412, 430, IV 15, 64, 84, 90, 92, 267, 392, 443–4, 448–9; Lubieniecki J. K., Wspomnienia, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., II; Sikoń S., Ciernista droga. Wspomnienia, W. 1975; Spraw. stenogr. Sejmu Krajowego z l. 1877–88; Tarnowski S., Dwa lata na ławie szkolnej z Józefem Szujskim 1852–1854, w: Galicyjskie wspomnienia szkolne, Wyd. A. Knot, Kr. 1955; – „Czas” 1874 nr 124; „Kraj” 1874 nr 124; „Łowiec” R. 15: 1892 dod. do nr 4 s. 7; „Przegl. Sąd. i Admin.”, Dod., 1889; „Przyjaciel Ludu” 1899 nr 36; „Wieniec Pol.” 1889 nr 13; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1919: „Czas” nr 332, „Nowa Reforma” nr 450; – B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1995 k. 136–7, rkp. 7013, 7143, 7205 k. 147, 190, rkp. 8105; B. Czart.: rkp. 5478 t. 1; B. Jag.: sygn. 8077 III k. 349–50, sygn. 8078 III k. 135–6, 391–2, 393–4, sygn. 8079 III k. 5–8, sygn. 8080 III k. 166–7, sygn. 8081 III k. 134–5, sygn. 8090 III k. 484–5, sygn. 8091 III k. 484–5, sygn. 8527 k. 26–7; B. Narod.: sygn. IV 8319 (fot. k. 104), sygn. II 9777 („Dzienniki” M. z Łubieńskich Górskiej).
Bibliogr. dot. Bronisława Stadnickiego: Grodziska-Ożóg, Rakowice; – Kamiński A., Polskie związki młodzieży (1804–1831), W. 1963; Kraushar A., Sprzysiężenia studenckie. Kartki z dziejów Królestwa Kongresowego 1820–1827, Lw. 1905 s. 37, 41–2; Księga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830…, Lw. 1881 s. 125; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny; Ręgorowicz L., Szkolnictwo W.M. Krakowa w dobie kuratorii Józefa hr. Załuskiego, W.–Lw. 1930 s. 178, 180–1; – „Czas” 1874 nr 124 (nekrolog); – B. Czart.: Teki emigrantów; B. Jag.: sygn. 224649 V k. 784 (klepsydra pogrzebowa); – Mater. Red. PSB: Nota życiorysowa Bronisława Stadnickiego w oprac. Henryka Żalińskiego z Kr.
Anna Wiekluk