Jakubowicz Józef (ok. 1820–1883), uczestnik walk 1848 r. i 1863 r., ziemianin. Ojciec J-a Dominik (1784–1874) był sędzią sądu rzeszowskiego, czerniowieckiego, stanisławowskiego i tarnowskiego, radcą sądu apelacyjnego we Lwowie, tłumaczem kodeksu austriackiego na język polski. J. otrzymał staranne wykształcenie, w młodości był guwernerem, następnie osiadł we własnym majątku w Żochatynie w Sanockiem. Ożeniony z Hortensją Jabłonowską, 1. v. hr. Kalinowską z domu hr. Karśnicką. W okresie powstania chłopskiego 1846 r. wraz z innymi właścicielami ziemskimi z Sanockiego pochwycony przez powstańców, został oswobodzony przez mieszczan z Mrzygłodu. Aresztowany przez władze austriackie, kilka miesięcy przebywał w więzieniu w Sanoku i we Lwowie. W r. 1848 pełnił urząd prezesa Rady Narodowej w Sanoku, organizował w Sanockiem gwardię narodową, a później realizował dekret uwłaszczeniowy. W r. 1855 po sprzedaży Żochatynia przeniósł się J. w Brzeżańskie, gdzie nabył wsie: Kurzany, Podwysokie, Wólka, Huciska i Demna. Zamieszkał w Kurzanach, skąd administrował swymi folwarkami.
Rówieśnik i przyjaciel Karola Szajnochy, Augusta Bielowskiego, Leszka Borkowskiego i Władysława Zawadzkiego, pracował J. również na polu literackim. Ogłaszał w „Dzienniku Literackim”, „Rozmaitościach Lwowskich” i „Nowinach” szereg powiastek, obrazków rodzajowych i wierszyków. Pomimo iż pisane dobrym stylem i pełne humoru, nie przedstawiały one jednak większej wartości literackiej. Gdy w r. 1850 pod inicjałami J-a (J. J.) podjął Szajnocha namiętną polemikę na łamach „Tygodnika Lwowskiego” przeciwko kierownictwu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich i prowadzonej przezeń polityce personalnej i kulturalnej, J. był powszechnie uważany za autora tego artykułu. W r. 1862 ukazała się dedykowana Tow. Gospodarczemu broszura J-a, pt. Rzecz o emeryturze oficyalistów prywatnych (Lw. 1862).
W czasie powstania styczniowego J. był z ramienia «białych» naczelnikiem okręgu brzeżańskiego i na tym stanowisku utrzymywał bliskie kontakty z Florianem Ziemiałkowskim. Żona J-a pracowała również w organizacji jako członkini Stowarzyszenia im. Klaudii Potockiej i była wówczas aresztowana. Następnie w okresie konstytucyjnym J. był członkiem rady powiatowej w Brzeżanach, a potem marszałkiem powiatu brzeżańskiego. Na tych stanowiskach zajmował się reformą szpitala, powiększeniem liczby szkół, ulepszeniem dróg w powiecie oraz akcją charytatywną. Był też członkiem Galicyjskiego Tow. Kred. Ziemskiego, od 1874 r. prezesem tego Towarzystwa w Oddziale brzeżańskim oraz przewodniczącym oddziału Tow. Gospodarczego. W l. 1879–80 opublikował dwie polityczne broszury: Przed wyborami do Rady Państwa (Lw. 1879) oraz Uwagi nad komasacją gruntów włościańskich (Lw. 1880), w których dawał wyraz swym konserwatywnym poglądom.
W r. 1881, zmuszony chorobą żony i własną, sprzedał Kurzany i przeniósł się do Lwowa. Tam wstąpił do Koła Literackiego i zajął się wydawaniem pamiętników swego przyjaciela, gen. Wybranowskiego, dochód z nich przeznaczając na bursę brzeżańską. J. poparł również projekt Tadeusza Żulińskiego sprowadzenia materiałów historycznych i rękopisów Ludwika Nabielaka. Na ten cel zbierał we Lwowie składki. Wówczas też powziął zamiar pisania pamiętnika, ale zdołał wykończyć opis wypadków z 1846 r., który po jego śmierci wydał Józef Żywicki, pt. Szlachetny czyn mieszczan z Mrzygłodu w r. 1846 (P. 1886). Wracając z kuracji w Gasztejnie, zmarł w Krakowie 20 VII 1883 r. Bogaty swój księgozbiór zapisał Bibliotece Gimnazjalnej w Brzeżanach.
Estreicher XIX w. i uzup.; „Przew. Bibliogr.” (Kr.) 1883 s. 186; Słow. Geogr.; Przewodnik po Muzeum im. ks. Lubomirskiego ze Lwowa, Lw. 1909 s. 85, 753; – Bruchnalska M., Ciche bohaterki, Miejsce Piastowe 1934 s. 109; Chołodecki J. Białynia, Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w 40-tą rocznicę powstania w r. 1863/4, Lw. 1904 s. 238; Dembiński S., Rok 1846. Kronika dworów szlacheckich, Jasło 1896 s. 236–7; Giller A., Przedmowa do broszury J-a: Szlachetny czyn mieszczan z Mrzygłodu, P. 1886; Kieniewicz S., Ruch chłopski w Galicji w 1846 r., Wr. 1951 s. 229, 238; Romanowiczówna Z., Klaudynki. Karta z dziejów patriotycznej pracy kobiet w Galicji w drugiej połowie ubiegłego stulecia, Lw. 1913; Zawadzki W., Pamiętniki życia literackiego w Galicji, Kr. 1961 (O Dominiku Jakubowiczu); Żychowski M., Rok 1846 w Rzeczypospolitej Krakowskiej i Galicji, W. 1956; – Galizisches Piovinzial Handbuch für das Jahr 1867, 1868, 1869; Sprawozdanie z czynności Zakładu Narodowego im. Ossolińskich za r. 1884, Lw. 1884 s. 30; Szajnocha K., Korespondencja, Wr. 1959 I; Szematyzmy Król. Galicji, 1871–1882; – „Czas” 1883 nr 165 z 24 VII s. 2; „Kur. Pol.” (Paryż) 1884 nr 19 z 1 X s. 7–8; „Nowa Ref.” 1883 nr 165 z 24 VII s. 3; „Tyg. Lwow.” 1850 nr 11 z 16 III s. 91–2; – B. Jag.: rkp. 6507 k. 314; B. Ossol.: rkp. 5877, 9676.
Irena Homola