Jancewicz (Jacewicz) Józef (2. poł. XIX w.), dziennikarz, powstaniec 1863 r. Jako korespondent Gillerowskiego dziennika politycznego „Ojczyzna” (wydawanego w Lipsku i Bendlikonie) w maju 1864 r. przybył do Prus Wschodnich. Tu nawiązał kontakty z przedstawicielami władz powstańczych jak i z sympatyzującą z powstaniem miejscową ludnością w Wystruciu, Gołdapi, Olecku i innych miejscowościach. Istniejąca (do grudnia 1864) organizacja powstańcza w Wystruciu zajmowała się przerzutem członków organizacji augustowskiej do Prus, zbieraniem informacji do prasy emigracyjnej oraz wykonywaniem wyroków powstańczych. Począwszy od maja t. r. J. zamieścił szereg korespondencji z Mazur i Augustowskiego w „Ojczyźnie” podpisując je kryptonimem ∆ (delta). Prawdopodobnie on ogłosił także korespondencje „Z Mazur” w „Dzienniku Poznańskim” i „Przyjacielu Ludu”. W zbieraniu materiałów pomagali mu agenci działający w Prusach Wschodnich, m. in. niejaki Zawierucha. W listopadzie 1864 r. władze pruskie wykryły organizację powstańczą w Wystruciu. Dn. 23 XII poszukiwano także J-a, Stefana Biancewicza (Bondzewicza), Michała Jasionowskiego i Leopolda Mąkiewicza. Wkrótce J. i jego towarzysze zostali aresztowani, a 10 IV 1865 r. władze pruskie wytoczyły im proces. Na ławie oskarżonych zasiedli także: Salinger, bracia Rauschningowie (kupiec i rzemieślnik), oberżysta Liedtke z Wystrucia, farbiarz Wegner, właściciel browaru w Gołdapi Rashe i właściciel ziemski Engel, którym zarzucano współpracę z powstańcami i ukrywanie zbiegów. Czterem głównym oskarżonym, w tym J-owi, zarzucano przynależność do organizacji powstańczej i zabójstwo. Gdy pomimo wyroku uniewinniającego landrat Wystrucia polecił aresztować oskarżonych, by wydać ich władzom carskim, miejscowa ludność pomogła im w ucieczce.

Groniowska B., Rola Prus Wschodnich w powstaniu styczniowym, „Komun. Maz.-Warm.” 1960 nr 1 s. 39–41 i nadb.

Tadeusz Oracki