INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Józef Wincenty Plater (Broel-Plater)  

 
 
1745-07-11 - 1806
Biogram został opublikowany w 1981 r. w XXVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Plater (Broel-Plater) Józef Wincenty h. własnego (1745–1806), pisarz polny litewski, kasztelan trocki. Ur. w Krasławiu 11 VII, był najstarszym synem Konstantego Ludwika (zob.) i Augusty z Ogińskich, bratem Kazimierza Konstantego (zob.) i Augusta Hiacynta (zob.). Dzięki zezwoleniu Augusta III na cesję (27 XI 1761) został po ojcu starostą grodowym inflanckim (dyneburskim). Inflantczycy obrali go posłem na konwokację 1764 r., z nimi podpisywał 21 V t. r. konfederację Czartoryskich i 6 IX głosował na Stanisława Augusta Poniatowskiego. Podczas sejmu koronacyjnego wyznaczono go do sądów asesorskich. W lutym 1770 P., wraz z bratem Kazimierzem, przybył do Warszawy. T. r. ożenił się z Katarzyną, córką hetmana polnego lit. Józefa Sosnowskiego; dn. 25 V t. r. odstąpił bratu Kazimierzowi starostwo inflanckie, sam dzięki cesji teścia otrzymał grodowe starostwo brzeskie litewskie, które urzędowo objął wiosną t. r. Musiał potem znów wrócić do Warszawy, gdyż wyjeżdżał z niej na Litwę w lipcu t. r. W lutym 1771 (Stanisław Lubomirski notuje to pod 16 II, Józef Wolff podaje datę 25 II) P. dostał pisarstwo polne litewskie. W listopadzie t. r. gratulował królowi ocalenia z rąk porywaczy, więc z konfederacją barską, podobnie jak cała rodzina, nic wspólnego nie miał. Wyróżniony w listopadzie 1773 Orderem Św. Stanisława, 9 V 1774 został za aprobatą króla marszałkiem Trybunału Lit. (był deputatem z Brasławia). Zabiegał wówczas, by sejm wyznaczył Trybunałowi stałe miejsce działania, przeciwny przenoszeniu się sądu do Mińska, Nowogródka czy (od r. 1775) do Grodna. Na podstawie aktu zgody na cesję wystawionego przed odebraniem królowi szafunku starostw, a także jako nagrodę za zasługi, sejm rozbiorowy przyznał P-owi i małżonce prawo do dziedziczenia po Sosnowskich starostwa ratneńskiego w ziemi chełmskiej. Drugą nagrodą (za marszałkostwo trybunalskie) było przyznanie Platerom przez tenże sejm dożywotniej posesji starostwa wołpieńskiego z kluczami: Dubno, Stary Dworzec i Kołodzieżno (pow. grodzieński i wołkowyski) po śmierci lub zbyciu tegoż starostwa przez aktualnego posesora, eks-wojewodę nowogródzkiego Józefa Aleksandra Jabłonowskiego. Uzyskawszy pozwolenie sejmu, dn. 24 VI 1775 P. fundował na dobrach Tołoczyn (pow. orszański) komandorię maltańską pod patronatem swego rodu; dzięki temu zaliczony został w poczet kawalerów-fundatorów Zakonu św. Jana. Sejm 1776 r. na instancję posłów litewskich zezwolił na wydanie P-owi dokumentu cesji starostwa brzeskiego. Pisarz polny skorzystał z tego w r. n., sprzedając starostwo Antoniemu Tyzenhauzowi. W r. 1779 P. dziękował królowi za Order Orła Białego (starał się oń jeszcze jako marszałek Trybunału). Dn. 1 XI 1781 wraz z żoną uczestniczył w podejmowaniu rosyjskiej pary wielkoksiążęcej na zamku w Wiśniowcu, gdzie obecny był także król. Dn. 16 IX 1784 witał Stanisława Augusta na czele zbrojnej asysty o pół mili przed Nieświeżem.

Najpóźniej od września 1785, a co najmniej do stycznia r. n. P. wraz z żoną i córką bawił we Włoszech, potem był może w Paryżu. W t. r. i w r. 1786 notowano go jako członka dubieńskich lóż masońskich «Doskonała Tajemnica» i «Polak Dobroczynny». Gdy Stanisław August w drodze do Kaniowa odwiedził Wiśniowiec (9 III 1787), P. był wśród gości. Jego żona i córka Cecylia występowały w wystawianej tam sztuce, on zaś grał na klarnecie. Dn. 14 III podejmował monarchę śniadaniem w swym miasteczku Katerynburg (Katerburg), które w r. 1780 założył na gruntach wsi Wierzbicy w swych dobrach Horynka. U schyłku kwietnia 1787 przyjechał do Kaniowa, następnie do Kijowa, gdzie został przyjęty przez Katarzynę II. W marcu 1788 P. prosił Stanisława Augusta o województwo mścisławskie i przypominał, że na jego prośbę zrezygnował na rzecz Jerzego Wielhorskiego z pisarstwa polnego litewskiego (nominacja Wielhorskiego 4 IX 1783). Ani te starania, ani zabiegi brata Kazimierza o kasztelanię trocką dla P-a (sierpień 1788) nie dały rezultatu. O P-rze pisano nadal pisarz lub eks-pisarz polny, choć w l. 1775–91 miał on też szarżę generał-lejtnanta. W konserwatywnym memoriale z początków 1791 r. Leonard Wołczkiewicz Olizar wysuwał m. in. kandydaturę P-a do deputacji do spraw przemysłu i handlu. Mianowany 16 VII 1793 kasztelanem trockim po bracie Kazimierzu Konstantym, w listopadzie t. r. P. wszedł do Rady Nieustającej jako przedstawiciel senatu litewskiego.

Żona wniosła P-owi w posagu: Pulmę, Sosnowicę i dobra podbereskie na Wołyniu. Po ojcu P. wziął Horynkę na Wołyniu, Kalnik i Daszów na Ukrainie, pałac w Warszawie przy ul. Świętojerskiej. Na Wołyniu posiadał też Beresteczko, a w woj. brzeskim Wólkę, Przegaliny i Komarówkę (dwa ostatnie majątki miał na pewno w l. 1770–86). W r. 1796 starał się o klucz czerniowski na Podolu po teściowej Tekli Sosnowskiej, zasekwestrowany po jej wyjeździe za granicę. Dobra daszowskie rozwinął gospodarczo, sam Daszów próbował przekształcić w miasteczko, wybudował w nim pałac i kaplicę. Zmarł między 1 a 6 I 1806 w Beresteczku i tam został pochowany.

Z małżeństwa z Katarzyną z Sosnowskich (zm. 10 III 1832) pozostawił trzy córki: Cecylię (1772–1858), która poślubiła Kajetana Ożarowskiego (zob.), Henrykę Zofię Józefę (ur. 1780), żonę Michała Świeykowskiego, Adelajdę, 1. v. zamężną za Janem Tarnowskim, 2. v. za Bartholdym, doktorem medycyny. Synowie Ferdynand (ur. 1774) i Stanisław (ur. 1775) zmarli jako dzieci; Adam Edward (1787–1807) był oficerem gwardii rosyjskiej.

 

Estreicher (ponadto: Mowa… Platera pisarza polnego W. Ks. Lit. … marszałka Trybunału Głównego W. Ks. Lit. … 10 maja roku 1774); Enc. Org.; Konarski Sz., Platerowie, Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., IV; Kossakowski Sz., Monografie historyczno-genealogiczne, W. 1860 II; PSB (Olizar Leonard, Ożarowski Kajetan); Słown. Geogr. (Beresteczko, Daszów, Katrynburg, Wołpa); Uruski; Żychliński, III; Elektorów poczet; Łoza, Kawalerowie; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska, W.1845 II 933; Czerwiński P., Zakon Maltański i jego stosunki z Polską na przestrzeni dziejów, Londyn [b. r.] s. 105–6, 161, 163; [Iwanowski E.] Helleniusz E., Pamiątki polskie z różnych czasów, Kr. 1882 I 461, 482, 484, II 241: Karwicki J. Dunin, Wiśniowiec w listopadzie 1781 r. i podróż Stanisława Augusta do Kamieńca, „Bibl. Warsz.” 1903 t. 1 s. 379; Kosacka D., Północna Warszawa w XVIII wieku, W. 1970; Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz, Londyn 1970 I (w indeksie P. pomylony z Kazimierzem Konstantym i Ferdynandem Platerami); Kraszewski J. I., Polska w czasie trzech rozbiorów, P. 1885 I 200, 313; Kwiatkowski M., Architektura pałacowa i willowa w Warszawie XVIII w., w: Warszawa XVIII w., Z. 3, W. 1975; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Pulvis G., Tablice rodowodowe familii de Broel-Plater, Kr. 1888 II, III; Przezdziecki A., Podole, Wołyń, Ukraina, Wil. 1841 II 135; Stecki T., Wołyń, Lw. 1871 II 422, 424–5; Weyssenhoff J., Kronika rodziny Weyssów-Weyssenhoffów, Wil. 1935; – Herbarz szlachty Inflant polskich z 1778 roku, Wyd. A. Heymowski, Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., II; Listy pani Mniszchowej, żony pana marszałka w. koronnego do matki pani Zamoyskiej z domu Poniatowskiej wojewodziny podolskiej, „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” R. 1866: 1867 s. 191–2, 221–2, 224; Lubomirski S., Pamiętniki, Lw. 1925; Magier, Estetyka Warszawy; Mater. do dziejów Sejmu Czteroletniego, III; Materialy dla istorii podolskoj guberni, Kamenec Podolskij 1885 s. 267–8; Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1876 IV; Mémoires du roi Stanislas-Auguste, II (w indeksie dano P-owi imię brata Kazimierza); Naruszewicz A., Diariusz podróży Najjaśniejszego Stanisława Augusta króla polskiego na sejm grodzieński, W. 1784 (16 IX 1784); tenże, Diariusz podróży Stanisława Augusta króla na Ukrainę w roku 1787, W. 1805 s. 178, 181, 184, 228, 273, 275; [Plater K. K.], Podróż króla Stanisława Augusta do Kaniowa w r. 1787, podług listów Kazimierza Konstantego hrabi de Bröl Platera … opisana przez J. I. Kraszewskiego, Wil. 1860 s. 59, 61, 70–1, 74, 79–80, 226–7, 250, 283; [Śniadecki J.], Korespondencja Jana Śniadeckiego, Wr. 1954 II; Tajna korespondencja z Warszawy do Ignacego Potockiego 1792–1794, W. 1961; Teatr Narodowy 1765–1794, W. 1967 (w indeksie imię błędnie); Vol. leg., VII 215, 298, 342, 497, VIII 227, 241, 684–5, 943, X; – AGAD: Arch. Radziwiłłów dz. V 11832, 11836, Arch. Tyzenhauzów F-19, G-380, Mater. geneal. W. Wielądka 45, tzw. Metryka Lit. VIII/13, Zbiór z Muz. Narod. 660; B. Czart.: 682 (listy P-a, ojca i brata Kazimierza), 723 (listy P-a i brata Kazimierza), 735; B.. Jag.: 6147/10; B. Narod.: 8774; B. Ossol.: 4443/I.

Zofia Zielińska

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Feliks Piwarski

przed 20.11.1794 - 1859-12-17
grafik
 

Franciszek Ksawery Lampi

1782-01-22 - 1852-07-22
malarz
 

Marcin Zaleski

1796 - 1877-09-16
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.