Masini (Massini, Massinus, Mazyni) Krzysztof (1619–1677), sekretarz i doradca królewski, dyplomata. Pochodził z rodziny, wywodzącej się z Piemontu, szlachectwo swe przedstawił przy otrzymywaniu polskiego indygenatu. Ur. 8 IX w Modenie. Posiadał wykształcenie prawnicze. Zapewne niedługo przed «potopem» wszedł na służbę dworu polskiego, z tego bowiem czasu datują się pierwsze wiadomości o jego działalności. Towarzyszył parze królewskiej w ucieczce na Śląsk i w dalszych wojennych wędrówkach. Późną jesienią 1657 wysłany został z misją do Leopolda Habsburga, króla Czech i Węgier, do Pragi (gdzie stanął 7 XII), w celu uzgodnienia kwater zimowych dla wojsk austriackich w Polsce (dopuszczających się tu znacznych nadużyć) oraz przedłożenia propozycji wojny ofensywnej, wraz z Brandenburgią i Danią, przeciwko Szwecji. W wyniku jego przedstawień dwór cesarski przystąpił do rokowań z Brandenburgią w początkach 1658 r. M. używany był nadal przez króla jako jego rzecznik w pertraktacjach z obecnymi posłami, np. F. Lisolą czy nuncjuszem P. Vidonim. Po zakończeniu wojny polsko-szwedzkiej uzyskał indygenat na sejmie 1662 r., polecony specjalnym listem do stanów kor. przez papieża Aleksandra VII.
Charakter misji dyplomatycznej miała z kolei wyprawa M-ego do Włoch w r. 1663 (w czasie której wpisał się 13 X do Metryki nacji polskiej w Padwie), której ostatecznym celem był Rzym. Z podróży tej, może częściowo również o charakterze prywatnym, którą odbywał wraz z żoną, powrócił do Warszawy dopiero w lecie r. n. W maju 1666 wysłany został z ramienia Ludwiki Marii jako komisarz (obok bpa kamienieckiego Wojciecha Korycińskiego) do Opola dla załatwienia ostatecznej cesji księstwa opolsko-raciborskiego na rzecz cesarza. W r. 1667 zabiegał listownie w Kurii Rzymskiej o kapelusz kardynalski dla ambasadora francuskiego w Polsce P. de Bonzy. W tym czasie poważnie chorował na oczy i nosił się nawet z zamiarem opuszczenia służby dworskiej. Po abdykacji Jana Kazimierza zdecydował się na wyjazd z nim razem do Francji. Do Polski powrócił jednak w charakterze plenipotenta ex-monarchy latem 1671. Dobrze przyjęty przez Michała Wiśniowieckiego, wszedł na jego służbę. Mimo pewnych nieporozumień z królem, wyznaczony został tuż po upadku Kamieńca na posła do Rzymu i Wenecji z prośbą o pomoc przeciw Turkom. Misję tę sprawował dalej (ze znikomymi rezultatami) z ramienia Sobieskiego. Wpisał się wówczas po raz drugi do Metryki w Padwie 26 IV 1674. Do Polski wrócił dopiero w pierwszej połowie 1675 r. Działał do końca życia na dworze królewskim, posiadając względy Sobieskiego, którymi się początkowo cieszył, a które jednak utracił w r. 1676.
Jako jeden z sekretarzy królewskich do spraw włoskich (obok L. Fantoniego, P. Doniego, H. Pinocciego) pełnił M. m. in. funkcje informatora politycznego z terenu polskiego, np. wobec V. Orsiniego, kardynała protektora Polski. Listy jego stanowiły obszerne nieraz komentarze do nadsyłanych łącznie pisanych gazet (zachowało się 27 listów z r. 1662, 20 z 1663, 50 z 1667). Przejmując korespondencję włoską pośredniczył w komunikowaniu nowin z Italii królowi i królowej (zachowało się ok. 130 listów Orsiniego do M-ego). Zdaniem P. Des Noyers, sekretarza Ludwiki Marii, M. znał świetnie sprawy i stosunki polskie – w r. 1664 opracował jakieś osobne pismo dotyczące zamętu wewnętrznego w Polsce, zaś w r. n. napisał na prośbę Des Noyersa instrukcję, obrazującą stan państwa polskiego, dla przybywającego z Francji posła de Bonzy. Pisma te zaginęły, znane są natomiast adnotacje M-ego do „Relacji o stanie politycznym i wojskowym Polski” z r. 1665 pióra jego przyjaciela, Sebastiana Cefali, sekretarza Jerzego Lubomirskiego. Uwagi M-ego, będące uzupełnieniami i sprostowaniami, świadczą o jego szerokiej znajomości ustroju i prawa polskiego. Z opinii, jaką wystawił w swej korespondencji zdolnościom dyplomatycznym Lisoli, daje się poznać jego świetne rozeznanie w walorach dyplomaty, arkanach wiedzy o państwie i sztuce rządzenia. Wzmianki o jego znajomości historii Polski utrwalił inny przyjaciel M-ego, Hieronim Pinocci, którego katalog biblioteczny przynosi wiadomość o memoriale M-ego z czasów misji włoskiej w r. 1673 („Conseguenze dannose e utili dal non dare o dare soccorso alla Polonia …”).
M. zmarł w Warszawie 8 VIII 1677 na «febra maligna». Żona M-ego Cecylia Salomea Piotrkowczykówna, zapewne córka Andrzeja, należała do polskich «uczonych białogłów» z kręgu Ludwiki Marii. Wraz z mężem wpisała się do Metryki nacji polskiej w Padwie 13 X 1663. Po powrocie z Włoch demonstrowała królowej jakieś eksperymenty chemiczne. Nuncjusz Marescotti po przybyciu do Polski w r. 1668 obdarował ją na równi z pierwszymi polskimi damami (samemu M-emu ofiarował wówczas obraz Caraccia). Małżeństwo Masinich, obarczone licznym potomstwem, znajdowało się nieraz w ciężkich kłopotach finansowych.
Imiennik ojca, Krzysztof Masini, był dziedzicem części wsi Głuszec, urzędnikiem solnym, pisarzem dochodów królewskich w r. 1712.
Ciampi S., Bibliografia critica, Firenze 1834 I 326; Daugnon F. F. de, Gli Italiani in Polonia, Crema 1905 I 186–90, II 228–9; Niesiecki; Uruski; – Czermak W., Próba naprawy Rzeczypospolitej za Jana Kazimierza, „Bibl. Warsz.” 1891 t. I s. 532; tenże, Z czasów Jana Kazimierza, Lw. 1893 s. 245–8; Dzięgiel W., Utrata księstw opolskiego i raciborskiego przez Ludwikę Marię w r. 1666, Kr. 1936 s. 100, 112; Kubala L., Wojny duńskie i pokój oliwski 1657–1660, Lw. 1922 s. 27; Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655–1660, W. 1957 I 402; Targosz K., Hieronim Pinocci, W. 1967, Monografie z Dziejów Nauki i Techn., t. 47; – Archiwum nacji polskiej w uniwersytecie padewskim, I; Collectanea e Rebus Polonicis Archivi Orsini in Archivo Capitolino Romae, Pars I, Wyd. W. Wyhowska de Andreis, w: Elementa ad Fontium Editiones, Romae 1965 XIV; Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie, Wyd. J. Gintel, Kr. 1971 I 283; Lisola F. von, Die Berichten (1655–1660), Wyd. Pribram A. F., Archiv f. Österr. Geschichte, Wien 1887 LXX; Pisma do wieku Jana Sobieskiego; Relacje nuncjuszów, Wyd. E. Rykaczewski, P. 1864 II 308–37; Repertorium Rerum Polonicarum ex Archivo Orsini in Archivo Capitolino Romae, Pars I–III, w: Elementa ad Fontium Editiones, Romae 1961–4 III, VII, X; Rudawski W., Historiarum Poloniae… libri IX, W. 1755 s. 388–90; Vet. Mon. Pol., III 630; Vidoni P., Die Nunziaturberichte (1655–1658), Wyd. A. Levinson, Archiv f. Österr. Geschichte, Wien 1906 XCV 76, 119, 120, 123, 126, 133, 138; Vol. leg., Wyd. 2., IV 407–8; – Arch. du Ministère des Affaire Étrangères w Paryżu: rkp. nr 14 k. 203, 284, 383, 390, 420, 426, nr 25 k. 177, 207, 268, 384, Correspondance Politique (Pologne); B. Ossol.: rkp. 3010; B. Pol. w Paryżu: rkp. 86 s. 1185, 1197; Bibliothèque Nationale w Paryżu: rkp. 13028 k. 4 (horoskop urodzinowy).
Karolina Targosz