Radziwiłłowa z Zawiszów 1. v. Krasińska Maria Magdalena (1861–1945), filantropka i białoruska działaczka narodowa. Ur. 8 VII w Warszawie, była córką Jana Kieżgajły-Zawiszy oraz Marii z Kwileckich, młodszą siostrą Marii Ewy Radziwiłłowej (zob.).
Magdalena odebrała staranne wykształcenie domowe w kulturze francuskiej. Dn. 27 IV 1882 w Warszawie poślubiła 49-letniego wdowca Ludwika Krasińskiego (zob.). Po śmierci ojca w r. 1887 przypadła jej część majątków w Wielkopolsce i dobra białoruskie Kuchcice oraz Żarnówki (w pow. ihumeńskim), a także posesje w Warszawie. Zawsze bardzo religijna, po owdowieniu w r. 1895 zajęła się działalnością filantropijną. Wspierała budowę kościoła przy ul. Moniuszki w Warszawie, ochronkę Maurycji Czarnockiej w Mińsku i budowę szpitala Tow. Dobroczynności tamże.
Dn. 30 IV 1906 w Londynie wyszła za mąż po raz drugi za młodszego o 19 lat Mikołaja Radziwiłła, wnuka Wilhelma (zob.), syna Wilhelma Adama i Katarzyny z Rzewuskich. Małżeństwo to stało się przyczyną odseparowania od społeczeństwa polskiego, gdyż Mikołaj, obnoszący się ze swym rusofilstwem i chłopomaństwem, był bojkotowany towarzysko. Odziedziczone po ojcu zainteresowania kulturą ludu białoruskiego ułatwiło R-ej zdeklarowanie się: «uważam siebie za Białorusinkę pochodzenia litewskiego, tak jak mój mąż, za Polkę zaś nie mam siebie zupełnie» („Minskoe Russkoe Slovo” 1912 nr 117). R. sympatyzowała z chadecją, ale popierała białoruskie poczynania polityczne różnej barwy, także socjalistyczne. Finansowała w swych doskonale gospodarowanych dobrach zakładanie szkół białoruskich, sklepów włościańskich i towarzystw trzeźwości; ufundowała stypendia uniwersyteckie dla młodzieży białoruskiej, wspomagała kleryków tej narodowości, bibliotekę Koła Białoruskiego przy Akademii Duchownej w Petersburgu oraz zamierzała poprzeć finansowo starania ks. F. Abrantowicza przy zakładaniu białoruskiego kolegium unickiego w Rzymie, co uniemożliwił wybuch wojny światowej, popierała pierwszą białoruską oficynę wydawniczą: «Zahlanie sonca i u naša vakonca», Białoruskie Tow. Wydawnicze w Wilnie, katolickie pismo „Biełarus”, aż do jego zamknięcia w r. 1915. Dom R-ej w Mińsku i pałac w Kuchcicach do r. 1918 były miejscem spotkań białoruskich polityków: Romana Skirmunta, Wacława Iwanowskiego, Aleksandra Własowa, Iwana i Antona Łuckiewiczów.
R. była też mecenasem katolickich organizacji lit. W r. 1912 wybudowała w Londynie kościół lit., z zastrzeżeniem, że nie będą z niego korzystać Polacy. W r. 1914 dopomagała lit. gimnazjum w Mariampolu oraz finansowała budowę gmachu Ateitininków w Kownie. W r. 1915 została członkiem honorowym Centralnego Komitetu Lit. do Spraw Pomocy Poszkodowanym przez Wojnę. W r. 1917 przebywała w Moskwie i Mińsku, gdzie w r. 1918 zdeklarowała się jako gorliwa rzeczniczka Białoruskiej Republiki Ludowej. Pod koniec t.r., po zajęciu Mińska przez wojska bolszewickie, wyjechała do Warszawy i tu prowadziła salon polityczny, w którym obok osobistości białoruskich bywali także bp Edward O’Rourke, delegat lit. w Warszawie J. Šaulis i grupa ziemian polskich z Edwardem Woyniłłowiczem i R. Skirmuntem na czele. R. bez większych rezultatów usiłowała pozyskać dla koncepcji unii ziem białoruskich z Polską arystokrację polską z tych obszarów; ta jej działalność została nieżyczliwie przyjęta przez opinię polską. W r. 1919 usiłowała powrócić do Mińska, ale Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich odmówił jej przyznania paszportu. Atakowana przez prasę za sprzedaż nieruchomości w Warszawie gminie żydowskiej i próbę usunięcia Głównego Urzędu Likwidacyjnego z pałacyku przy ul. Foksal, uważana za ekscentryczkę i nazywana «Magdaleną Iwanowną», zdecydowała się w r. 1922 przenieść do Kowna, gdzie została odznaczona wielkim krzyżem Orderu Giedymina. Pod koniec lat 20-tych przebywała w Królewcu, a następnie w Bodesbergu nad Renem. W r. 1932 R. zamieszkała we Fryburgu w Szwajcarii. Nadal udzielała pomocy finansowej białoruskim organizacjom w Polsce, a w r. 1935 ufundowała dwie szkoły początkowe dla dzieci żydowskich w Warszawie, co spotkało się z krytyką w prasie. Zmarła 6 I 1945 we Fryburgu, w klasztorze sióstr dominikanek.
Z pierwszego małżeństwa z Ludwikiem Krasińskim miała R. córkę Ludwikę (1883–1958), żonę Adama Ludwika Czartoryskiego (zob.).
Drugi mąż R-ej Rafał Mikołaj Wacław (1880–1914), był kapitanem rezerwy w 52 p. dragonów wojsk rosyjskich. «Awanturnik w wielkim stylu» (M. Pawlikowski) i białoruski folklorysta, był uczestnikiem wojen: burskiej, bałkańskiej i japońskiej (tu odznaczył się szczególnie). Zginął w pierwszej wojnie światowej w czasie kampanii gen. P. Rennenkampfa w Prusach Wschodnich.
Lietuvių Enc., I 342–3, XXIV 389; Słown. geogr. (Kuchcice, Żarnówki); Boniecki, XII 189; Borkowski, Almanach, s. 105–6, 498; Gothaischer Hofkalendar. Genealogisches Taschenbuch der Fürstlichen Häuser, 1933 s. 409, 1937 s. 425; Uruski, VIII 27, XV 148; Żychliński, VII 92, X 197, XII 184, XXVII 132; Spisok zemlevladel’cov minskoj gubernii, Mińsk 1889 s. 184; „Woreyd”. Almanach, W. 1926, 1928 s. 135; – Giełżyński W., Prasa warszawska 1661–1914, W. 1962 s. 353 (o Mikołaju Radziwille); Jurkiewicz J., Rozwój polskiej myśli politycznej na Litwie i Białorusi w latach 1905–1922, P. 1983 s. 100; Lipinskij L. P., Razvitie kapitalizma v lesnom chozjajstve Belorusii v načale XX v., „Voprosy Istorii” T. 4: 1977 s. 130; Matulaitis K., Londono Letuvini, Mariampole 1939 s. 73–4; [Muraška J.] M. J., Kniahinia Mahdalena Radziwił – Uspaminy, „Studencki Klič” 1947 nr 1/15; [Picarda G. de] Pichura H., Kniahinia Mahdalena Radzivił, „Božym Šlacham” 1965 nr 2 (89), (fot.); Siemaškievič P., Biełaruski litaraturna-hramadski ruch u Pieciarburzie, Minsk 1971 s. 119; Sipovič Č., Ajciec Archimandryt Abrantovič, „Božym Šlacham” 1957 nr 78, 81; Stankievič A., Biełaruski chryścijanski ruch, Vil. 1939 s. 66, 70; Tomaszewski J., Bellorusians in the Eyes of the Poles 1918–1939, „Acta Poloniae Historica” T. 51: 1985; Życka L., Łęska M., Działalność popowstaniowa Polaków na ziemi mińskiej, W. 1939; – Czapska M., Europa w rodzinie, Paryż 1970 s. 307; Da ūspaminaū ab kniahini Mahdalenie Radzivił (z listu dra St. H.), „Božym Šlacham” 1965 nr 6 (93); Dokumenty i materialy do istorii Belorussii (1900–1917), Mińsk 1953 III 741, 744–5; Glinka W., Pamiętnik wielkiej wojny, W. 1927 II 172, 245; Łastoūski V., Maje ūspaminy ab M. Bahdanoviču, „Kryvič” T. 1 (2): 1926; Miadziołka P., Sciežkami žyccia, Minsk 1974 s. 93–112; Milewski-Korwin H., Siedemdziesiąt lat wspomnień, P. 1930 s. 374; Pawlikowski M., Dzieciństwo i młodość Tadeusza Irteńskiego, Londyn 1959; Potocka z Radziwiłłów M. M., Z moich wspomnień, London 1983 s. 264 (dot. Mikołaja Radziwiłła); Rzewuski A. C., A travers l’invisible cristal. Confessions d’un dominicain, [b. m. w.] 1979 s. 121; Urbański A., Memento kresowe, W. 1929 s. 93–6; Woyniłłowicz E., Wspomnienia 1874–1928, Wil. 1927 I 212, 247, 252; – „Gaz. Podhalańska” 1913 nr 50; „Gaz. Świąteczna” 1898 nr 933; „Gaz. Warsz.” 1919 nr 166; „Kur. Warsz.” 1912 nr 329; „Myśl Niepodległa” 1919 s. 464; „Posiew” 1935 nr 15; – Arch. PAN w W.: Kossakowski M. St., Diariusz, IV k. 159; B. Czart.: rkp. ew. 98, 103, 2038, 2996; B. Jag.: rkp. 9817 III k. 208, 9818 k. 490–493; B. KUL: Zbiór ks. Ussasa, rkp. 910 k. 21–63; B. Narod.: rkp. 5904 k. 63–64; B. Ossol.: rkp. 15084 II k. 28–33; – Materiały Red. PSB: Czernecki J., Radziwiłłowie, (mszp.) s. 129; – Informacje Jerzego Turonka z W. i Jana Potockiego z Sułkowic.
Oleg Łatyszonek i Andrzej A. Zięba