Sekuła Michał (1884–1972), działacz polonijny w Brazylii. Ur. 10 IX w Garwolinie w rodzinie chłopskiej, był synem Jana, który dorywczo trudnił się szewstwem, i Pauliny z Węgrodzkich.
Początkowo S. uczył się w rodzinnym mieście, a następnie w seminarium nauczycielskim w Siennicy (koło Mińska), skąd przeniósł się do Łęczycy, gdzie kierował pracą samokształceniową. Już przed r. 1905 uczestniczył w konspiracyjnym ruchu oświatowym nauczycieli ludowych. W l. 1905–6 działał na terenie ziemi płockiej jako członek Polskiego Związku Ludowego (PZL) i współpracował z organem tego stronnictwa „Głosem Gromadzkim”. Zajmował się kolportażem «bibuły» i agitacją na wsi. Jako jeden z pierwszych przystąpił do organizowanych przez PZL bojówek, szczególnie wyróżnił się w pow. garwolińskim.
W r. 1906 w obawie przed aresztowaniem S. wyjechał z kraju do USA. Początkowo przebywał w Pittsburgu, gdzie podjął pracę nauczycielską w szkolnictwie polonijnym. W końcu r. 1908 wyjechał do Brazylii. Na miejscu aktywnie włączył się w życie tamtejszej Polonii. W municypium Araucaria w stanie Parana był nauczycielem, m.in. w szkółce polonijnej w miejscowości Campina (Kampina). Po założeniu w r. 1911 rodziny próbował zająć się handlem produktami rolnymi na terenie Ponta Grossa i Palmeiras. Jednak najważniejszym polem jego działania pozostawało szkolnictwo polonijne. Pomagał wydatnie przy zorganizowaniu kilku szkół i towarzystw polonijnych w osadach Santa Barbara, Canta Gallo, Municipal i Papagaios Novos. Współpracował wówczas blisko z ks. Józefem Anuszem oraz wydawcą pisma „Polak w Brazylii” i ówczesnym prezesem Tow. Szkoły Ludowej w Paranie Kazimierzem Warchałowskim. Drogi ich rozeszły się w okresie pierwszej wojny światowej, na tle politycznym. Jako zwolennik Józefa Piłsudskiego i Legionów S. podobno w l. 1916–1917 brał udział w pracach brazylijskiej organizacji paramilitarnej «Strzelec» (Tiros), m.in. organizując jego oddział w miejscowości Palmeira, w której wraz z innymi polskimi imigrantami chciał zdobyć umiejętności wojskowe.
W r. 1920 S. wrócił do kraju. Ukończył kurs metodyczno-pedagogiczny w Nieświeżu i podjął pracę w szkole w Chlewiszczach koło Czeremchy (pow. Brześć nad Bugiem). Wskutek złego stanu zdrowia żony, nie mogącej zaaklimatyzować się w Polsce, w r. 1926 zdecydował się na ponowny wyjazd do Brazylii. Został zatrudniony przez Min. WRiOP jako instruktor kulturalno-oświatowy.
S. osiadł w Kurytybie, gdzie w tym czasie koncentrowało się życie organizacyjne Polonii brazylijskiej. Objął obowiązki wizytatora polonijnych szkół świeckich w okręgu Araucaria i Lapa, a następnie w okręgu Ponta Grossa. Podobno uczył m.in. w kolegium im. Mikołaja Kopernika w Marechal Mallet, którego też miał być współzałożycielem. Jako instruktor pracował od r. 1926 w kilku miejscowościach stanu Parana, m.in. Porto União, Ponta Grossa i Guarapuava, a w okresie późniejszym także w dolinie rzeki Ivai (m.in. w miejscowości Castro, Santa Leopoldina, Ribeira das Pombas). Zwolniony w r. 1928 z posady instruktora, zmuszony był podjąć pracę komiwojażera. Nadal jednak działał społecznie, należał do współorganizatorów Centralnego Związku Polaków w Brazylii powołanego do życia w trakcie zjazdu Delegatów Polskich Stowarzyszeń w Kurytybie w dn. 22–23 III 1930.
Przez cztery lata S. był prezesem Rady Naczelnej organizacji sportowej «Junak». W tym też czasie należał do inicjatorów Parańskiej Spółki Kolonizacyjno-Handlowej S.A. (Companhia Colonizadora e Mercantil Paranaense); powstała ona w r. 1931. S. był w niej m.in. w r. 1938 członkiem Komisji Rewizyjnej. W r. 1934 został wybrany na delegata na II Zjazd Polaków z Zagranicy w Warszawie.
Po powrocie S. ponownie objął funkcję instruktora kulturalno-oświatowego na terenie stanu Rio Grande do Sul. Działał tam w Guarani dos Missões, a następnie w Porto Alegre, São Feliciano i in. Publikował też wiele opracowań, przede wszystkim związanych z osadnictwem polskim w Brazylii, w prasie polonijnej, m.in. w „Gazecie Polskiej w Brazylii”, „Ludzie” w Kurytybie, ale także w krajowym „Wychodźcy”, „Morzu”. Pisywał również do organu Zrzeszenia Nauczycielstwa Szkół Polskich w Brazylii „Nasza Szkoła”. Jego aktywność społeczna została przerwana w r. 1938 wskutek tzw. «akcji nacjonalizacyjnej» reżimu prezydenta Getùlio Vargasa, która w celu przyspieszenia asymilacji skrajnie ograniczyła zakres działalności stowarzyszeń imigranckich. Konsul generalny polski w Kurytybie Józef Gieburowski zlecił wówczas m.in. S-le opracowywanie danych statystycznych, tzw. spisu polonijnego, przeprowadzanego nieoficjalnie przez instruktorów oświatowych wśród Polonii brazylijskiej w l. 1934–8. W r. 1938 S. opracował raport dla Min. Spraw Zagranicznych (MSZ) Stan Rio Grande do Sul na tle ruchu nacjonalistycznego w Brazylii (podpisany M.S., znajduje się w archiwum MSZ 10026 k. 100 i n.). Następnie przeniósł się do Guarapuavy, gdzie zajął się działalnością handlową,
Po wybuchu drugiej wojny światowej S. zgłosił się na ochotnika do WP; nie został jednak przyjęty ze względu na wiek. Fragment pamiętników S-y pt. O polską szkołę został ogłoszony w „Pamiętnikach emigrantów” (W. 1965), a praca pt. Fakty i cyfry w książce „Emigracja polska w Brazylii. Sto lat osadnictwa” (W. 1971). W trakcie obchodów Stulecia Imigracji Polskiej w Paranie (1971) został odznaczony Orderem Polski Odrodzonej. Zmarł 13 V 1972 w Guarapuavie. Był też odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami.
Z małżeństwa zawartego w r. 1911 (nie znamy imienia i nazwiska panieńskiego żony), miał S. sześciu synów i dwie córki, w tym Stanisława (ur. 1924), z zawodu stolarza, który w r. 1942 udał się z Brazylii do Wielkiej Brytanii jako ochotnik do WP.
Fot. w: Olcha A., Brazylijskie profile (między s. 171 a 172), Emigracja polska w Brazylii, W. 1971 (fot. nr 84); – Materiały do bibliografii dziejów emigracji oraz skupisk polonijnych w Ameryce Północnej i Południowej w XIX i XX wieku, Oprac. I. Paczyńska i A. Pilch, Zesz. Nauk. UJ [Nr] 511, Prace Polonijne z. 3, W.–Kr. 1971; Szczechura, Zagadnienia kult.-oświat. Bibliogr.; Szczechura, Zagadnienia społ.-polit. Bibliogr.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Kula M., Polonia brazylijska, W. 1981 s. 218, 221; Nycek J. B., Ludzie i książki, Płock 1983; Paradowska M., Polacy w Ameryce Południowej, Wr. 1977; Po zgonie Michała Sekuły, „Lud” (Kurytyba) R. 52: 1972 nr 22 s. 2; Zarys historii polskiego ruchu ludowego, W. 1963; Zmagania polonijne w Brazylii, T. 1 [Oprac. i wyd.] T. Dworecki, W. 1980; – AAN: Akta MSZ t. 10610 k. 139; CAW: Akta personalne S-y (informacje Piotra Staweckiego z W.); Pol. Inst. Nauk. w Nowym Jorku: Arch. Poselstwa RP w Rio de Janeiro, pudło 5 teczka 144, pudło 16 teczka 493.
Krzysztof Smolana