Romankówna (Romanek) Mieczysława Elżbieta (1910–1980), historyk literatury, pedagog. Ur. 18 VIII w Krakowie była jednym z kilkorga dzieci Franciszka Romanka, oficera armii austriackiej, a od r. 1918 WP, i Felicji z Kosów.
W r. 1920 rodzina przeniosła się do Łodzi, gdzie R. ukończyła w r. 1929 Gimnazjum Żeńskie Humanistyczne im. Emilii Sczanieckiej. W l. 1929–35 studiowała polonistykę na Wydziale Filozoficznym UJ i uzyskała 30 VI 1935 magisterium filozofii na podstawie napisanej pod kierunkiem Stanisława Pigonia rozprawy o czasopiśmie „Pszczółka Krakowska” (1819–22, druk. Kr. 1939 w serii „Biblioteka Krakowska”). W czasie studiów, zmuszona ciężkimi warunkami materialnymi wynikłymi z powodu śmierci ojca, pracowała jako referentka w krakowskiej Izbie Skarbowej. Od 1 IX 1935 do r. 1939 była zatrudniona w Szkole Powszechnej, Gimnazjum i Liceum Żeńskim Janiny Czapczyńskiej w Łodzi, najpierw w charakterze bezpłatnej praktykantki oraz sekretarki, a od września 1937 nauczycielki języka polskiego i historii. Dn. 4 X 1937 uzyskała, po odpowiednim egzaminie, dyplom nauczyciela szkół średnich. Jeszcze jako uczennica i studentka publikowała pierwsze prace na łamach „Młodych Iskier” (1928) i „Młodzieńczego Lotu” (1930). Jej właściwy debiut naukowy stanowiła rozprawa „Ziemia obiecana” Reymonta a rzeczywistość łódzka drukowana w łódzkich „Pracach Polonistycznych” (1937). Brała również żywy udział w życiu kulturalnym i oświatowym w Łodzi. W r. 1938 weszła w skład Komisji Wydawniczej Łódzkiego Oddziału Tow. Polonistów Rzeczypospolitej Polskiej oraz została członkiem redakcji „Dodatku Literackiego” (później „Kolumny Literackiej”) „Kuriera Łódzkiego”. W r. 1939 weszła do komitetu redakcyjnego „Prac Polonistycznych” oraz została członkiem zwycz. Tow. Przyjaciół Natuk w Łodzi. W łódzkiej prasie literackiej i w „Pracach Polonistycznych” drukowała artykuły m. in. o Gabrieli Zapolskiej i Adolfie Dygasińskim. Wygłaszała też felietony przez radio. W końcu r. 1938 złożyła podanie o otwarcie na UJ przewodu doktorskiego na podstawie pracy Julian Bartoszewicz, człowiek i pisarz, napisanej pod kierunkiem S. Pigonia, doktorat nie doszedł do skutku z powodu wybuchu wojny.
W czerwcu 1940 R. została zmuszona do opuszczenia Łodzi i osiadła w Krakowie, gdzie pracowała najpierw (czerwiec–październik 1941) jako robotnica w Szpitalu im. Gabriela Narutowicza, a potem (listopad 1941 – wrzesień 1944) jako urzędniczka w sortowni listów w Urzędzie Pocztowym nr 2, brała jednocześnie udział w tajnym nauczaniu i organizowaniu tajnej Komisji Historii Literatury PAU. Przygotowała w tych latach zbiór rozpraw o twórczości Orzeszkowej, który stał się podstawą przyznania jej 30 VII 1945 stopnia doktora filozofii UJ (promotorem był S. Pigoń), a opublikowany został pt. Na nowych drogach. Studia o Elizie Orzeszkowej (Kr. 1948). R. badała w nich wpływ H. T. Buckle’a i H. Spencera na rozwój świadomości filozoficznej i społecznej pisarki: obszernie potraktowała także sprawę emancypacji kobiet w jej życiu i twórczości. Po wojnie (od 10 II 1945) do r. 1962 R. uczyła w szkołach średnich Krakowa: w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Żeńskim im. Heleny Kaplińskiej (do 31 VIII 1949), od 1 IX 1945 do 30 VII 1947 w Gimnazjum i Liceum im. Adama Mickiewicza i od 1 I 1946 do 31 XII 1954 w Liceum Sztuk Plastycznych. Od 1 I 1955 była przez kilka lat kierownikiem Sekcji Przedmiotów Ogólnokształcących w Zespole Okręgowym Metodyczno-Programowym Szkolnictwa Artystycznego przy Centralnym Ośrodku Pedagogicznym Szkolnictwa Artystycznego w Warszawie.
Pracując w szkolnictwie średnim, nie rezygnowała R. z realizacji ambicji naukowych. W r. 1946 została członkiem nadzwycz., a w r. 1950 członkiem korespondentem Łódzkiego Tow. Naukowego oraz (1948) członkiem Komisji Historii Literatury Polskiej PAU. W r. 1956 była członkiem-założycielem Komisji Historyczno-Literackiej Oddziału PAN w Krakowie, a w l. 1959–60 jej sekretarzem. Od r. 1962 uczestniczyła w pracach Komisji Nauk Pedagogicznych tegoż Oddziału. W pracy naukowej przez pierwsze lata powojenne pozostawała wierna pisarzom pozytywistycznym, później jej zainteresowania przesunęły się w kierunku badania twórczości i biografii Narcyzy Żmichowskiej i kręgu Entuzjastek. W r. 1955 otwarła na UJ przewód kandydacki, którego podstawą miała być przygotowywana edycja t. 1 „Listów” Narcyzy Żmichowskiej, zrezygnowała z niego z końcem r. 1956. Podstawą kolokwium habilitacyjnego, przeprowadzonego na UJ 29 III 1960, stała się wysoko oceniona przez historyków literatury edycja „Listów” Żmichowskiej opatrzona bogatymi komentarzami i słownikiem biograficznym; z jej pięciu zaplanowanych tomów ukazały się trzy: W kręgu najbliższych (Wr. 1957), Rozdroża (Wr. 1960), Miodogórze (Wr. 1967). Opublikowała także pamiętniki i wspomnienia Żmichowskiej i Julii Baranowskiej pt. Ścieżki przez życie (Wr. 1961) oraz, m. in. rozprawę Mickiewicz w życiu i twórczości Narcyzy Żmichowskiej (Ł. 1962). Historycznoliterackie prace R-y wzbogacone elementami biograficznymi i socjologicznymi cechuje dbałość o bogaty fundament źródłowy. Prócz prac z zakresu historii literatury w dorobku R-y pozostały także pozycje z pogranicza stylistyki, z dydaktyki szkoły średniej oraz wiele prac popularyzatorskich. W serii „Biblioteka Arcydzieł Poezji i Prozy” wydała i opracowała utwory Juliusza Słowackiego, Kazimierza Brodzińskiego, Aleksandra Fredry, Władysława Syrokomli i Wincentego Pola. Dla potrzeb szkół średnich przygotowała interpretację „Lalki” Bolesława Prusa (W. 1960), w serii „Nauka dla Wszystkich” wydała popularne szkice o Żmichowskiej (Kr. 1970), Orzeszkowej (Kr. 1971), Marii Konopnickiej jako krytyku (Kr. 1972) i Syrokomli (Kr. 1975). Napisała także kilka życiorysów dla „Polskiego Słownika Biograficznego”. W lipcu 1962 R. otrzymała etat docenta, a w grudniu 1971 została mianowana profesorem nadzwycz. Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, gdzie pełniła m. in. w l. 1965–8 funkcję prodziekana Wydz. Filologiczno-Historycznego i opiekuna Studium Podyplomowego. Zmarła 21 IV 1980 w Krakowie i pochowana została na cmentarzu Salwatorskim.
Nowy Korbut (Słownik Pisarzy), III (bibliogr., wykaz pseudo- i kryptonimów); Bibliografia publikacji pracowników Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie (1946–1967), Kr. 1970; toż za l. 1958–70, Kr. 1972; toż za l. 1971–5, Kr. 1930; toż za l. 1976–80, Kr. 1984; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1946 i n.; – Faron B., Mieczysława Romankówna: rzetelność i prawość, „Życie Liter.” 1980 nr 24 s. 12 (fot.); Jopek A., Mieczysława Romankówna, „Biul. Polon.” 1981 z. 1–2 s. 169–72; tenże, Mieczysława Romankówna, „Pam. Liter.” 1981 z. 1 s. 385–91 (fot.), tenże, Pamięci Mieczysławy Romankówny, „Polonistyka” 1981 z. 3 s. 238–40; tenże, Pamięci Mieczysławy Romankówny, „Ruch Liter.” 1980 z. 6 s. 497–8, 498; Mieczysława Romankówna, Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń 1957–1962. Łódzkie Tow. Nauk., Ł. 1965 s. 81–2; – Romankówna M., Wspomnienia z okresu studiów i lat wojny, w: Stanisław Pigoń, człowiek i dzieło, Praca zbior. pod red. H. Markiewicza, M. Rydlowej, T. Ulewicza, Kr. 1972 s. 340–77; – „Dzien. Pol.” 1980 nr 92, 93, 97; –Arch. UJ: WF II 478 (m. in. autobiografia z r. 1945), WFlg 153 (autobiografia z r. 1955).
Józef Wróbel