Szlifersztejn (Szlifersztein) z Edelsztejnów Salomea (wcześniej Szajndla), nazwisko okupacyjne Marta Janiszewska (1912–1994), językoznawca, historyk języka, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Ur. 6 I w Warszawie, była córką Józefa Edelsztejna, architekta, artysty malarza, oraz Adeli z Helferów.
Po ukończeniu w r. 1929 warszawskiego Gimnazjum Żeńskiego Frydy Mirlasowej podjęła studia polonistyczne na Wydz. Humanistycznym Uniw. Warsz.; ukończyła je w r. 1934 ze stopniem magistra filozofii w zakresie filologii polskiej na podstawie pracy Przejście znaczeniowe imiesłowów zaprzeczonych na -ony do przymiotników zaprzeczonych na -alny (niewyd.) napisanej pod kierunkiem Witolda Doroszewskiego. W r. 1935 ukończyła Studium Pedagogiczne Uniw. Warsz., a pracę dyplomową Wychowanie moralne (niewyd.) przygotowała pod kierunkiem Bogdana Suchodolskiego. Od r. 1935 należała do ZNP. Od lutego 1936 do września 1938 pracowała jako nauczycielka w szkole powszechnej w Międzyrzecu Podlaskim, a w r. szk. 1938/9 kierowała szkołą powszechną w Kolnie koło Łomży. W czasie okupacji niemieckiej znalazła się w listopadzie 1940 w warszawskim getcie; uczestniczyła tam w tajnym nauczaniu zorganizowanym przez Centralne Tow. Opieki nad Sierotami. Dzięki pomocy swej uczennicy Wandy Tazbir i jej ojca Stanisława, działającego w Radzie Głównej Opiekuńczej, wydostała się z getta w maju 1943, w końcowej fazie powstania. Otrzymała od ks. Mariana Pirożyńskiego fałszywe dokumenty na nazwisko Marta Janiszewska i znalazła schronienie wraz z innymi uciekinierami u stolarza Stanisława Różalskiego. Po powstaniu warszawskim 1944 r. ukrywała się w piwnicach i ruinach miasta do stycznia r.n.
Od lutego 1945 do grudnia 1947 pracowała S. jako urzędniczka w Tow. Ochrony Zdrowia w Warszawie. Od r. 1946 była przez wiele lat członkiem Komisji Programowej dla Szkół Ogólnokształcących oraz Komisji Humanistycznej ds. Pomocy Naukowych Min. Oświaty, a od r. 1947 należała do Polskiego Tow. Językoznawczego. W l. 1947–9 pełniła funkcję dyrektora Gimnazjum przy Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Potem od lutego 1949 do lipca 1951 była zatrudniona w Min. Oświaty, gdzie prowadziła Wydz. Programów Ogólnokształcących dla Szkolnictwa Zawodowego. Równocześnie w l. 1950–1 wykładała historię języka polskiego w Państw. Wyższej Szkole Pedagogicznej w Warszawie. Wspólnie z Bronisławem Wieczorkiewiczem i Marią Froelichową publikowała podręczniki szkolne, m.in. Gramatykę polską na klasę VIII. Fonetyka (W. 1951, wyd. 6, W. 1956).
Od r. 1951 pracowała S. jako asystent, a następnie adiunkt w kierowanym przez Doroszewskiego Zakł. Języka Polskiego Wydz. Polonistyki Uniw. Warsz. Prowadziła wykłady, ćwiczenia, konwersatoria i seminaria z zakresu m.in. gramatyki historycznej języka polskiego, historii języka polskiego i historii językoznawstwa. Z Karolem Lauszem i Tadeuszem Parnowskim opublikowała Wybór tekstów do nauki historii literatury polskiej (W. 1952). W l. 1951–5 była członkiem i przewodniczącym Rady Wydziałowej ZNP Uniw. Warsz. W r. 1953 wstąpiła do PZPR i została członkiem Egzekutywy Oddziałowej Organizacji Partyjnej Wydz. Filologicznego Uniw. Warsz. Z Haliną Koneczną zorganizowała Pracownię Historii Języka Polskiego w Zakł. Językoznawstwa PAN i od grudnia 1954 pełniła funkcję zastępcy jej kierownika. Opublikowała Nowy materiał na lekcjach gramatyki języka polskiego (W. 1955) dla klas V–VII. Od r. 1955 była przez wiele lat sekretarzem Komitetu Redakcyjnego „Dzieł wybranych” Jana Baudouina de Courtenay (W. 1974–83 I–VI). W r. 1957 brała udział w zjeździe leksykografów w Moskwie. Dla czasopisma „Voprosy jazykoznanija” ( T. 7: 1958 z. 4) przygotowała z Mieczysławem Karasiem artykuł O rabotie nad slovariami pol’skogo jazyka XVI–XVII vv. We współpracy z Lauszem i Parnowskim opracowała podręcznik Zarys literatury polskiej. Wybór tekstów (Średniowiecze, Odrodzenie, literatura drugiej połowy XVII wieku) (W. 1956). Publikowała przede wszystkim w redagowanym przez Doroszewskiego „Poradniku Językowym”; ogłosiła tu w r. 1957 m.in. rozprawy: O językowej stronie dotychczasowych wydań „Pamiętników” Jana Chryzostoma Paska (z. 6) oraz O slawizmach we współczesnym języku hebrajskim i organizacji pracy nad tym językiem (z. 9).
W r. 1958 uzyskała S. stopień kandydata nauk filologicznych (doktora) na podstawie pracy Tak zwane przymiotniki dzierżawcze w języku polskim (wyd. Przymiotniki dzierżawcze w języku polskim, Wr. 1960). W l. sześćdziesiątych uczestniczyła w zjazdach leksykograficznych w Berlinie Wschodnim i Belgradzie. Wraz z Doroszewskim doprowadziła w r. 1963 do wznowienia przerwanych w r. 1937 „Prac Filologicznych” i wydała ich tom osiemnasty. Od r. 1965 była, obok Stanisława Skorupki, zastępcą redaktorów naczelnych (czyli Doroszewskiego i Konecznej) Słownika języka Jana Chryzostoma Paska (Wr. 1965–73 I–II); za pracę nad Słownikiem otrzymała w r. 1974 zespołową nagrodę ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki. Wykorzystała mikrofilm piętnastotomowego słownika „Bogactwa mowy polskiej” Alojzego Osińskiego, przywieziony z Biblioteki Akad. Nauk Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i opublikowała rozprawę Z prac nad polskim słownikiem narodowym w wieku Oświecenia (zbiory leksykograficzne X. Alojzego Osińskiego) („Prace Filol.” T. 18: 1965). Należała do reaktywowanego w r. 1966 Tow. Kultury Języka (do r. 1977 była członkiem jego Komisji Rewizyjnej). Habilitowała się w r. 1968 na podstawie rozprawy Bierne czasowniki zaimkowe (reflexiva) w języku polskim (Wr.), po czym w Zakł. Języka Polskiego Uniw. Warsz. przeszła w r. 1969 na stanowisko docenta. Zrezygnowała wtedy z pracy w PAN.
W r. 1969 opublikowała S. monografię Kategoria strony. (Z historii myśli lingwistycznej) (Wr.). W r. 1974 została profesorem nadzwycz. Uniw. Warsz. Pod kierunkiem S. i Skorupki Anna Pasoń i Kazimierz Żelazko opracowali „Indeks a tergo” do Słownika języka Jana Chryzostoma Paska (Wr. 1976). W l. 1979–82 kierowała na Uniw. Warsz. Zakł. Historii Języka Polskiego, a w r. 1981 zainicjowała powstanie tam Zespołu Badań Języka Środowisk Polonijnych. Pod jej redakcją ukazała się książka zbiorowa „Z badań nad językiem polskim środowisk emigracyjnych” (Wr. 1981). W r. 1982 przeszła na emeryturę, ale jeszcze do r. 1985 kierowała Zespołem Badań Języka Środowisk Polonijnych. W marcu 1985 wyjechała z mężem do córki do Sztokholmu; zamieszkała w pobliskim Kungsängen. Po długotrwałej chorobie zmarła tam 26 IV 1994, została pochowana na miejscowym cmentarzu. Była odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1973) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1978).
W zawartym w r. 1945 małżeństwie z Jakubem Szlifersztejnem (1912–2006), biologiem, pułkownikiem WP, zatrudnionym w Akad. Sztabu Generalnego, miała S. córkę Ewelinę (Ewę) (ur. 1948), zamężną Theander, chemika i informatyka, zamieszkałą w Sztokholmie.
Fot. w Arch. Uniw. Warsz. oraz zbiorach prywatnych córki, Eweliny Theander; – Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1951 i n.; – Pasoń A., Działalność naukowa i pedagogiczna Salomei Szlifersztejnowej, „Prace Filol.” T. 35: 1991 (bibliogr., fot.); Skorupka S., Trzydzieści lat pracy naukowej i dydaktycznej profesor Salomei Szlifersztejnowej, „Poradnik Językowy” 1982 z. 8 (bibliogr., fot.); – „Gaz. Wyborcza” 2004 nr 98; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1994: „Poradnik Językowy” z. 4 (A. Pasoń), „Przekrój” nr 22, „Więź” T. 37 nr 8; – Arch. Uniw. Warsz.: Wydz. Polonistyki, teczka osobowa; – Informacje córki Eweliny Theander ze Sztokholmu i Stanisława Dubisza z W.
Emilia Kolinko