Lesikowski Stanisław, pseud. Las (1906–1944), kapitan, działacz Armii Krajowej, więzień Stutthofu. Ur. 21 I w Tucholi; syn Franciszka i Władysławy z domu Głomskiej. Jako dziecko L. odznaczał się zdolnościami malarskimi i kreślarskimi. Uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Tucholi, jednak nie ukończył go. Ze względu na zdolności malarskie i artystyczne ówczesne władze dopomogły mu w uczęszczaniu na kursy artystyczno-malarskie w Bydgoszczy. W okresie międzywojennym L. odbył także służbę wojskową w 66 p. piechoty w Grudziądzu, z której przeszedł do rezerwy jako podporucznik. Pracował następnie na poczcie i jako konwojent optyczny w Kościerzynie. Dla celów zarobkowych ukończył w r. 1932 trzyletni kurs optyczny w Radogoszczy. Po różnych pracach dorywczych i po ukończeniu kursu optycznego L. otworzył w r. 1938 gabinet optyczny w Gdyni. Nie na długo jednak, gdyż w maju 1939 r. powołano go na ćwiczenia wojskowe. Zmobilizowany został 30 sierpnia t. r. Po kampanii wrześniowej 1939 r., w której wziął udział, L. wrócił do domu. Został wówczas wywieziony do Generalnej Guberni w ramach hitlerowskiej akcji wysiedleńczej. Podczas pobytu w GG L. porozumiał się z organizacjami konspiracyjnymi i otrzymał od nich polecenie powrotu na Kaszuby dla zorganizowania tam komórki konspiracyjnej dla celów wywiadu i dywersji.
W marcu 1940 r. L. wrócił ponownie do Kościerzyny, gdzie pracował najpierw jako malarz, potem w warsztatach kolejowych. Utworzona przez L-ego grupa konspiracyjna p. n. «Rząd Demokratycznej Polski» przekazywała pierwsze materiały wywiadowcze do Warszawy już w lecie 1940 r. Grupa ta na przełomie 1942/3 r. podporządkowała się Armii Krajowej (AK) i została włączona w sieć organizacyjną AK. L. został wówczas mianowany szefem Inspektoratu AK «Hurtownia», obejmującego powiaty Chojnice–Tuchola–Sępolno. Inspektoratowi «Hurtownia» podlegały różne grupy bojowe, m. in. grupa «Szyszek», na czele której stał kpt. Jan Szalewski (pseud. Soból) oraz «Wojskowa Służba Kobiet», na czele której stała żona L-ego Stefania (pseud. Jaskółka). Prawdopodobnie w tym okresie L. został mianowany kapitanem. Grupa L-ego zajmowała się przede wszystkim wywiadem, a także dywersją na liniach kolejowych. Jeszcze w czerwcu 1942 r. L. przygotowywał zamach na linii kolejowej Chojnice–Tczew na pociąg, w którym miał przejeżdżać Hitler z Berlina do Prus Wschodnich. Hitler tym pociągiem jednak nie przejechał, ale zamach się udał, zginęło około 300 hitlerowców oraz zniszczona została poważna ilość sprzętu wojskowego. Z niewyjaśnionych dotąd powodów L. został zadenuncjowany i aresztowany 18 IV 1944 r. przez gestapo w Kościerzynie, razem z kilkoma innymi członkami organizacji konspiracyjnej. Mimo torturowań podczas śledztwa w więzieniu gdańskim L. nikogo nie wydał; przewieziono go potem do obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Tam został zamordowany 15 VII 1944 r. najprawdopodobniej przez powieszenie. Pośmiertnie L. został odznaczony Krzyżem Grunwaldu III kl. i innymi odznaczeniami państwowymi. Należał do wybitniejszych organizatorów konspiracji na Pomorzu. Żonaty był od r. 1932 ze Stefanią Szefler z Tucholi (powtórnie wyszła zamąż w r. 1945 za Jana Szalewskiego), miał z nią córki: Teresę (ur. 1933) i Bernadettę (ur. 1939).
Kapitan S. L., w: Kaszubski Słownik Biograficzny, „Kaszebe” 1960 nr 2 (fot.); – Dunin-Wąsowicz K., Obóz koncentracyjny Stutthof, Gd. 1970; Lubecki L., Ruch oporu na Pomorzu Gdańskim w l. 1939–1945, „Gdań. Zesz. Human.” R. 4: 1961 nr 1–2; – Relacja Stefanii Szalewskiej, 1. v. Lesikowskiej z r. 1963 w zbiorach autora.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz