INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Szymon Franciszek Pułaski h. Ślepowron  

 
 
lata 60. XVII w. - 1738
Biogram został opublikowany w 1986 r. w XXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pułaski Szymon Franciszek h. Ślepowron (zm. 1738), podczaszy podlaski, pisarz wojskowy. Niewiele wiadomo o kolejach jego życia ponad to, co przekazał czytelnikom w swym dziełku, Krótka annotacja sejmów warszawskich.

Ur. zapewne w latach sześćdziesiątych XVII w., P. od około piętnastego roku życia służył w wojsku «poczet swój mając pod znakami husarskimi hetmańskimi [zapewne Stanisława Jabłonowskiego], … żadnej kampanii i sejmu nie opuściwszy». Od około 1700 r. porucznikował pod znakami pancernymi Jana Sobieskiego, cześnika kor., i strażnika wojskowego, kanclerza lit. Karola Stanisława Radziwiłła, woj. kijowskiego Józefa Potockiego i jego syna Stanisława. Jednakże dość rychło zamienił szablę na pióro, wchodząc do kancelarii hetmana Jabłonowskiego. Pisarzem wojskowym Jabłonowskiego został około r. 1698. Wg Żychlińskiego w r. 1702 wszedł do kancelarii kor. jako ekspedytor. Po śmierci Jabłonowskiego w r. 1702 P. służył nadal kolejnym hetmanom kor.: Feliksowi Potockiemu (rychło zmarłemu), Hieronimowi A. Lubomirskiemu (1702–6) i od r. 1706 Adamowi Mikołajowi Sieniawskiemu «… dzierżąc [u ostatniego chlebodawcy – A. L.] … pióro do wojskowych ekspedycji» z pensją 1 500 złp. rocznie. Jak sam twierdził, «… służył wiernie i życzliwie… w tak ciężkich kampaniach, obozach, na sejmach, komisjach i różnych zjazdach podczas tak wielkiego zamieszania w ojczyźnie, trzymając własnym kosztem ustawicznie kilku scribentów». W służbie Sieniawskiego pozostawał niewątpliwie przez sześć lat, tj. do r. 1712. W lutym 1709 był podczaszym podlaskim i tytułował się tak do końca życia. W r. 1711 jako pułkownik pancernego znaku J. Sobieskiego, cześnika kor., był sekretarzem podczas toczonych w Jazłowcu przez hetmana lit. Ludwika Pocieja, woj. podolskiego Stefana Humieckiego i woj. mazowieckiego Stanisława Chomentowskiego konferencji z posłannikami tureckim i tatarskim. P. uczestniczył w życiu sejmikowym woj. ruskiego i ziemi halickiej. W r. 1713 sejmik wiszeński deklarował wypłacenie P-emu 3 500 złp. «in vim gaży rotmistrzowskiej».

P. był konsyliarzem konfederacji tarnogrodzkiej z woj. ruskiego. Podczas reorganizacji armii kor. w r. 1717 wydawał wojsku asygnacje i listy przypowiednie, będąc «od Rzpltej i od wojska destynowany… do formowania tych… konsystencji i do onych expedycji wojskowych». W marcu 1719 deklarowano mu 1 000 złp. «za pióro podczas konfederacji» tarnogrodzkiej. W sierpniu 1720 w instrukcji przedsejmowej wiszeńskiej zalecano posłom podjęcie starań o aprobowanie komisji mającej ocenić inwestycje w dzierżonym przez P-ego star. radenickim (Radenice, Radynice) w ziemi przemyskiej, a posłowie ruscy na sejm 1730 r. mieli starać się o wypłacenie mu przyznanej już na ten cel sumy 27 000 złp. We wrześniu 1722 sejmik wiszeński powołał go do grona komisarzy do rozliczenia egzaktorów podatków z ziemi przemyskiej. W październiku 1725 mocą postanowienia sądu boni ordinis ziemi przemyskiej miał uzyskać 3 000 złp. «pro functione secretariali». Latem 1726 P., podkreślając swe oddanie właśnie zmarłemu Sieniawskiemu, dla którego «bezsennemi nocami niewymowne ponosił prace z niemałym uszczerbkiem zdrowia i fortunki», oceniał swe pretensje wobec skarbu hetmańskiego na 7 500 złp., z czego otrzymał jedynie 360 złp. Upominał się również wówczas o wypożyczone Sieniawskiemu cztery wpisowe księgi wojskowe z komputami, dyspozycjami i ordynansami oraz o dzieło Stanisława Sarnickiego (zapewne „Księgi hetmańskie”), pochodzące najprawdopodobniej z kancelarii Jabłonowskiego, które Sieniawski zatrzymał w bibliotece brzeżańskiej. Przechowywana obecnie w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie księga ordynansów hetmańskich Jabłonowskiego z l. 1692–5 (sygn. 2699) nosi na karcie tytułowej zapiskę wskazującą, iż znajdowała się w ręku P-ego. W sierpniu 1727 P. prezentował się z chorągwią pancerną star. halickiego Stanisława Potockiego na przeglądzie oddziałów uświetniających uroczystość koronacji obrazu Matki Boskiej Podkamienieckiej. Z końcem lipca 1728 na przedsejmowym kole wojskowym odprawionym u bernardynów lwowskich, w obecności hetmanów kor. Stanisława M. Rzewuskiego i S. Chomentowskiego, P. «punkta interesów wojskowych formował … jako weteran i dobrze świadomy zasług i pretensji wojska», wygłaszając mowę, w której podkreślał konieczność energicznego promowania interesów armii kor. na nadchodzącym sejmie przez wzgląd na «wielkie i dawne zasługi całego rycerstwa… od lat trzydziestu kilku zaległe».

P. jest autorem dość interesującego dziełka noszącego w wersji drukowanej tytuł Krótka annotacja sejmów warszawskich, grodzieńskich także elekcji i koronacji Najjaśniejszych królów… Jana Kazimierza, Michała, Jana III i Augusta II; tudzież za panowania ich kampanii corocznie odprawionych, publiczniejszych dziejów i rewolucji ab anno 1648 ad annum 1733…, które ukazało się już po jego śmierci w r. 1740 w Lublinie ze zmianami i uzupełnieniami poczynionymi przez syna Baltazara. Ostateczna redakcja pracy powstawała pod koniec życia P-ego i w wersji drukowanej obejmowała wydarzenia od r. 1648 do śmierci Augusta II (1 II 1733) wraz z kilkoma dość ogólnymi wzmiankami biograficznymi oraz zamykającym tekst Synopsisem królów y książąt polskich. Dwie wersje rękopiśmienne ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej oraz Ossolineum są nieco lakoniczniejsze, kończąc opis wydarzeń u schyłku lat dwudziestych. Uzupełnia je nadto rodzaj formularza kancelarii hetmańskiej Jabłonowskiego zebrany przez P-ego w r. 1729. P. podawał wydarzenia (poczynając od r. 1685 coraz bardziej szczegółowo) w formie zapisek rocznych. Był niezłym stylistą. Z opisu kampanii na pograniczu południowo-wschodnim w l. 1685–95 sądzić można, że był naocznym świadkiem tych wydarzeń. P. admirował hetmanów (zwłaszcza Jabłonowskiego), krytykując wszelkie próby ograniczenia ich prerogatyw. Obserwując narastanie kryzysu w wojsku od schyłkowych lat Jana III, jako jego podstawową przyczynę widział «brak zgody i jedności, któraby nachylonej ojczyźnie była skutecznym filarem i ochroną». Dostrzegał dysproporcję sił zbrojnych Rzpltej w porównaniu z sąsiadami, starając się jednocześnie tuszować podziały wewnętrzne w społeczeństwie, wojsku i jego konflikty z hetmanami. O konfederacji tarnogrodzkiej pisał z dużą wstrzemięźliwością, jakkolwiek z opisu działań zbrojnych konfederatów przebija chwilami nuta satysfakcji. Wskazywał na konieczność zachowania pokoju po wojnach tureckich, dostrzegał pogłębienie się chaosu w następstwie wojny północnej i pierwszej elekcji Leszczyńskiego. Wyjścia upatrywał w trwałym uspokojeniu Rzpltej, a podkreślając konieczność zapewnienia punktualnej płacy wojsku i dokonania pewnych zmian w jego strukturze i organizacji, wyrażał ostatecznie wiarę w jego wartość bojową i zdolność przezwyciężania kryzysu organizacyjnego.

P. obok wspomnianego star. radenickiego (wraz z Jatwięgami i Kornicami) w ziemi przemyskiej miał wg Żychlińskiego w ziemi lwowskiej Porsznę i Podsadki (w r. 1729 Porsznę dzierżawili Potoccy). W Radenicach ufundował kaplicę. P. zmarł w r. 1738.

Z małżeństwa z Rozalią z Winklerów P. miał synów: Karola, jezuitę, Baltazara (zm. 1755), star. radenickiego z cesji ojca 1723 r., oraz córkę Elżbietę (zm. 1743), żonę podczaszego wieluńskiego Wawrzyńca Świderskiego.

 

Estreicher; Słown. Geogr. (Radenice); Niesiecki; Uruski; Żychliński; Spis rycerstwa polskiego walczącego z Janem III pod Wiedniem, P. 1883 s. 18; – Akta grodz. i ziem., XXII, XXV; – B. Czart.: rkp. 2589 k. 17, rkp. 2699, 5926 (listy) nr 32765–32768; B. Jag.: rkp. 6306; B. Ossol.: rkp. 296.

Andrzej Link-Lenczowski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.