Arcimowicz Adam (1829–1893), kurator okręgu naukowego odeskiego. Ur. 28 XII 1829 przypuszczalnie w Białymstoku, tam bowiem ojciec jego Antoni był asesorem izby kryminalnej, a potem rządu gubernjalnego. Drobnoszlachecka rodzina A., herbu Prawdzic, pochodziła z powiatu brasławskiego. Ojciec ur. w r. 1789, wychowanek uniwersytetu wileńskiego, pod koniec życia zajął wybitne stanowisko w ministerstwie dóbr państwowych, jako rewizor czynny w gubernjach mińskiej, grodzieńskiej, permskiej, i pskowskiej, za co otrzymał w r. 1852 majątek niezagospodarowany obszaru 2000 dziesięcin. Wychowanie domowe pod okiem matki Eufrozyny z Wróblów ugruntowało w rodzeństwie przywiązanie do katolicyzmu, zato polskość dzieci narażona została na szwank, odkąd Antoni A., pociągnięty swą pomyślną karjerą urzędniczą, pooddawał synów, Wiktora i Adama do nowozałożonej w Petersburgu (w r. 1835) szkoły prawoznawstwa (»prawowiedienja«) a najmłodszego Antoniego do liceum carsko-sielskiego. Adam wytrwał w polskości nawet wówczas, gdy został gubernatorem samarskim (1860), a potem kuratorem okręgu naukowego odeskiego (1862). Jako gubernator pracował głównie nad uwłaszczeniem włościan; wykonanie tej reformy, mimo oporu czynników zachowawczych, w swoim zarządzie przeprowadził. W r. 1861 powołano go do Petersburga na członka komisji opracowującej tzw. »ustawne gramoty«. W kołach petersburskich, w których się A. obracał, zbliżonych do W. ks. Heleny Pawłówny, powstała myśl założenia uniwersytetu specjalnego dla młodzieży z ziem słowiańskich i wogóle chrześcijańskich półwyspu bałkańskiego, dla przeciwdziałania uniwersytetowi w Zagrzebiu. Na realizatora tego planu powołano A., który też 12 IV 1862 objął stanowisko kuratora okręgu naukowego odeskiego. Dawne liceum odeskie przekształcił w uniwersytet, brał udział w założeniu gimnazjum mikołajewskiego i szkoły handlowej w Odessie. Czy działalność ta harmonizowała zupełnie z polskiemi i katolickiemi przekonaniami A., niewiadomo. Pewnem jest to, że rok 1863/4 naraził rodzinę A-czów na ciężkie przejścia moralne. Adam 17 VI 1866 pożegnał się z kuratorstwem i odtąd, o ile wiadomo, poświęcił się tylko pracy gospodarczej i wychowaniu dzieci, któremi go obdarzyła żona Emilja z domu Kożuchowska. Był jakiś czas plenipotentem Branickich w Białej Cerkwi. Starość spędzał w majątku Adamówce niedaleko Rybnicy nad Dniestrem, gdzie prowadził ogrody przemysłowe (winnice). Że do ostatka był Polakiem, okazał to dobitnie, gdy jedna z jego córek, ku strapieniu całej rodziny, wyszła za Rosjanina. Umarł 15 I 1893, przypuszczalnie w Adamówce.
Spasowicz Wł., Dwa lata z życia Wiktora Arcimowicza, Pisma, Petersburg 1893, VIII 149–257; Markiewicz, Dwadcatipiatilietje Imper. Noworossijskago Uniwiersitieta, Odessa 1890; »Kraj« 1893, nr 5 z 10 II.
Red.