INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Aleksander Walerian Jabłonowski h. Prus (I)      Aleksander Jabłonowski, frag. obrazu Stanisława Lentza z 1900 r.

Aleksander Walerian Jabłonowski h. Prus (I)  

 
 
1829-04-19 - 1913-08-22
Biogram został opublikowany w latach 1962-1964 w X tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Jabłonowski Aleksander Walerian (1829–1913), historyk, etnograf i podróżnik. Ur. 19 IV w Goźlinie w pow. garwolińskim. Był najstarszym synem Piotra, z linii podlaskiej Prusów Jabłonowskich, i Marianny z Piotrowskich. Dzieciństwo spędził wraz z braćmi: Julianem (lekarzem) i Władysławem (przyrodnikiem-lekarzem i orientalistą), na Podlasiu, tam ukończył szkołę powiatową w Drohiczynie nad Bugiem (1837–42) i gimnazjum w Białymstoku (1843–7). Studia slawistyki rozpoczął na wydziale Filologiczno-Historycznym Uniw. Św. Włodzimierza w Kijowie (1847–9), a następnie studiował filologię klasyczną i germańską oraz historię w Dorpacie (1849–52). W l. 1853–8 pełnił obowiązki nauczyciela domowego w Kijowszczyźnie i Bracławszczyźnie, nie porzucając zainteresowań naukowych (O prowincyonalizmach etnograficzno-historycznych w dawnej Polsce, „Pisma urywkowe wierszem i prozą J. P. Gromadzkiego” Kijów 1858). J. był w gruncie rzeczy samoukiem. Obdarzony ciekawością wiedzy i chłonną umysłowością, znacznie więcej zawdzięczał osobistym kontaktom naukowym i wieloletnim podróżom niż studiom uniwersyteckim. Wiadomości z zakresu slawistyki i historii poszerzył samodzielnie w czasie studiów, podróży i badań terenowych w l. 1859–61. Rozpoczął je pogłębieniem wiedzy w zakresie historii powszechnej na uniwersytecie w Berlinie, następnie badaniem etnogenezy Słowian w British Museum w Londynie, owocem których była praca wydana w Paryżu, pt. Krytyka poglądu etniczno-historycznego Franciszka Duchińskiego („Przegl. Rzeczy Pol.” 1859). W Brukseli nawiązał kontakt z J. Lelewelem. Po studiach w Sorbonie, Pradze i Wiedniu, gdzie stykał się z F. Miklosichem i W. Karadzičem, interesując się zwłaszcza ludową poezją serbską oraz wpływami Wschodu na kulturę Słowian południowych, odbył podróż do Serbii i Chorwacji (tam poznał J. Strossmayera) oraz na Bałkany. W r. 1861 osiedlił się w Kijowie, gdzie będąc nauczycielem domowym Jana i Karola Brzozowskich (synów Zenona) został wciągnięty przez Stefana Bobrowskiego w prace konspiracyjne młodzieży akademickiej (Związek «Trójnicki»), wśród której J. był postacią cenioną i popularną jako człowiek «przekonań szczerze demokratycznych i postępowych» (Iwański, „Pamiętnik”, s. 116). W jesieni 1862 r. był wybrany, wraz z Edmundem Różyckim, Teofilem Czapskim i Izydorem Kopernickim, na członka komitetu prowincjonalnego Komitetu Centralnego Narodowego «Czerwonych» (tzw. Wydział Wykonawczy Rusi). Za udział w tej organizacji został w r. 1867 zesłany do Kiereńska w gub. penzeńskiej, gdzie prowadził etnograficzne badania plemienia Mordwinów.

Z okresu kijowskiego i krótkiego pobytu w Odessie pochodzą studia J-ego: Rodzina w Polsce, jej rozwój historyczny (lwowski „Dzien. Liter.” 1862) oraz Koleje dziejowego zrzeszania się Słowian nadkarpackich do połowy XV wieku („Kwart. Kłosów” 1877). W r. 1868 uzyskał zezwolenie na stałe osiedlenie się w Warszawie, skąd wyjechał wkrótce w podróż na Bliski Wschód (Palestyna, Syria, Mezopotamia i Kurdystan) i do Afryki (Egipt i Tunis). Wyniki podróży ogłosił J. m. in. w studiach: Ustęp z pamiętnika podróży po muzułmańskim Wschodzie odbytej w 1870 r. („Bluszcz” 1871 nr 23–7, „Tyg. Illustr.” 1872 nr 252–60, 1874 nr 330–9) oraz Wschód muzułmański („Ateneum” 1876 t. 4 z. 10–11), oba przedrukowane wraz z innymi w 6. tomie Pism J-ego. Powróciwszy w r. 1870 do Warszawy, kontynuował pracę publicystyczno-naukową, drukując wiele artykułów i rozpraw w „Bluszczu”, „Ekonomiście”, „Tygodniku Illustrowanym”, „Kłosach”, „Wędrowcu”, „Bibliotece Warszawskiej”, „Gazecie Polskiej”, „Echu”, oraz w „Ateneum”, którego był współzałożycielem z W. Spasowiczem w r. 1876 i jednym z najczynniejszych współpracowników. W r. 1875 podjął z Adolfem Pawińskim wydawanie wielotomowych Źródeł Dziejowych, zawierających ogromny materiał do dziejów gospodarczych i skarbowych XVI w., przy czym J. był głównie edytorem części publikacji dotyczących dawnych województw ruskich Rzpltej (t. I, V–VI, X, XVII–XXII, W. 1876–1910) oraz zapobiegliwym organizatorem podstaw finansowych wydawnictwa, w czym pomagały mu znajomości w kołach ziemiańskich. Publikację Źródeł kontynuował po śmierci Pawińskiego w r. 1896 i uzyskał za nie (zwłaszcza za t. XXII) w r. 1897 nagrodę Akademii Umiejętności z fundacji Probusa Barczewskiego. Prócz tego rozpoczął, pokonując różne trudności, wydawnictwo pozostałych kopii źródeł Teki A. Pawińskiego i ogłosił ich t. I–II (W. 1897). W l. 1872–92 odbywał częste podróże, głównie na Ukrainę i Bałkany. W r. 1886 przebywał również w Konstantynopolu. Opublikował w „Słowniku Geograficznym” szereg artykułów dotyczących Ukrainy, Wołynia, Wołoszczyzny, Zaporoża itp., współpracował z „Wielką Encyklopedią Ilustrowaną”, „Kwartalnikiem Historycznym”, „Miesięcznikiem Heraldycznym” i „Przeglądem Historycznym”. Do swych zainteresowań historyczno-etnograficznych powrócił w rozprawie Najnowsze teorje heraldyczne pochodzenia polskiego społeczeństwa szlacheckiego ze stanowiska etnograficznego („Wisła” 1891 t. 4), krytykując poglądy Antoniego Małeckiego i Franciszka Piekosińskiego na źródła i runiczny charakter heraldyki litewsko-ruskiej, oraz w syntezie Jana Karłowicza „Lud, rys ludoznawstwa polskiego” (Lw. 1906), gdzie J. opracował rozdział poświęcony zagadnieniom geografii i etnografii Ukraińców (Małorusinów). W lecie 1905 r. przebywał J. u Zygmunta Glogera w Jeżewie, pomagając mu w badaniach etnograficznych. Niestrudzony w pracy ogłaszał J. w tym okresie wyniki swych długoletnich badań; były to: Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej – Epoka przełomu z wieku XVI na XVII-sty Dział 2, Ziemie ruskie (W. 1899–1904), dający obraz stosunków majątkowych własności ziemskiej, a będący pierwszym tego rodzaju przedsięwzięciem w nauce polskiej, oraz w ujęciu zarysowym Historia Rusi Południowej do upadku Rzeczypospolitej Polskiej (Kr. 1912). Wreszcie, do najcenniejszych prac J-ego zaliczyć należy opracowanie z okazji jubileuszu 500-lecia UJ Akademia Kijowsko-Mohilańska. Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej (Kr. 1899–1900). Prace dawniejsze wydane zostały zbiorowo w Pismach J-ego (W. 1910–1913, I–VII). Schyłek życia przyniósł J-emu szereg godności i zaszczytnych wyróżnień. W r. 1892 został członkiem rzeczywistym Tow. Historycznego im. Nestora w Kijowie, 4 V 1894 r. członkiem korespondentem Akademii Umiejętności w Krakowie (13 V 1903 członkiem czynnym zagranicznym tejże) oraz Tow. Historii i Starożytności Rosyjskich w Moskwie. W r. 1905 był współzałożycielem i współredaktorem „Przeglądu Historycznego”. W r. 1905 został pierwszym prezesem Tow. Miłośników Historii w Warszawie, a w r. 1908 prezesem Tow. Naukowego Warszawskiego. W r. 1912 Uniwersytet Lwowski nadał mu doktorat filozofii honoris causa; członkostwami honorowymi obdarowały J-ego: Tow. Miłośników Historii i Tow. Historyczne we Lwowie z okazji jubileuszu 50-le-cia pracy naukowej, obchodzonego uroczyście 12 V 1908 r. w Warszawie. J. wystąpił na drugim Zjeździe Historyków Polskich we Lwowie (1890) z referatem pt. Wołoszczyzna, Mołdawia a Multany oraz na trzecim w Krakowie (1900), gdzie przedstawił założenia atlasu ziem ruskich Rzeczypospolitej XVI w. Brał również czynny udział w międzynarodowych kongresach historycznych: drugim w Rzymie (1903) i czwartym w Londynie (1913), zapoznając uczonych z metodą własnych badań i prac w zakresie geografii historycznej i kartografii. Dn. 23 V 1913 r. został członkiem honorowym The Royal Historical Society w Londynie. Podczas pobytu na Limanie Kujalnickim koło Odessy nabawił się zapalenia płuc i zmarł 22 VIII 1913 r., pochowany w Warszawie.

Wielotematyczny i obszerny dorobek J-ego powstały na przestrzeni kilkudziesięciu lat przedstawia dziś niejednolitą wartość naukową. Dokładną analizę przeprowadził bliski mu Tadeusz Korzon („Kwart. Hist.” 1914), oceniając naj-pozytywniej późniejsze historyczne, etnograficzne, geograficzne i językoznawcze prace J-ego, poświęcone dziejom Rusi, a wśród nich szczególnie rozprawę Lud małoruski („Polska, obrazy i opisy” Lw. 1906 I), Akademię Kijowsko-Mohilańską oraz Historię Rusi Południowej. Dyskusyjne są natomiast dane dotyczące stosunków ludnościowych w Polsce XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym (t. VIII i IX), Ziemie ruskie, W. 1889–1894, (Źródła Dziejowe XIX i XX) biorąc pod uwagę ówczesną metodę obliczeń oraz wnioski uogólniające J-ego, przyjęte z posiadanych materiałów źródłowych. Szczególne miejsce wśród dzieł J-ego zajmuje Atlas historyczny, oceniony bardzo pozytywnie przez Ignacego Baranowskiego („Ziemia” 1913), wstrzemięźliwiej przez Franciszka Bujaka („Kwart. Hist.” R. 19: 1905 s. 626), a krytycznie przez Tadeusza Korzona: «żadna wszakże z tych pięknych map nie przedstawiała rzeczywistego stanu rzeczy» („Kwart. Hist.” R. 28: 1914 s. 167). W zamierzeniu J-ego monumentalny Atlas miał na celu kartograficzne ujęcia własności ziemskiej w Polsce końca XVI w. i stanowił niejako kontynuację, a zarazem syntezę Źródeł Dziejowych. Niewątpliwie był punktem wyjścia dla późniejszej polskiej kartografii historycznej.

 

Estreicher; Finkel, Bibliografia; Korbut; Bibliografia historii Polski 1815–1914, W. 1954 T. wstępny; Gawełek F., Bibliografia ludoznawstwa polskiego, Kr. 1914; Kołodziejczyk E., Bibliografia słowianoznawstwa polskiego, Kr. 1911; Maliszewski, Bibliografia pamiętników; Taszycki W., Bibliografia onomastyki polskiej, Kr. 1960; Dobrowolski M. Nałęcz, Bibliografia dzieł A. J-ego, „Przegl. Hist.” T. 17: 1913 s. 248–53; W. Enc. Ilustr.; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Bolš. Sov. Enc. izd. 2; Masarykův Slovnik Naučny, Praha 1927 III; Ottův Slovnik Naucný Nové-Doby-Dodatky, Praha 1934 III svazek 1; Zieliński S., Słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich; Boniecki; – Baranowski B., Libiszowska Z., Problem narodowowyzwoleńczej walki ludu ukraińskiego w XVII w. w historiografii polskiej, „Kwart. Hist.” R. 61: 1954 nr 2 s. 204–6; Baranowski I., Największe dzieło A. J-ego, „Ziemia” T. 4: 1913 s. 630–2; Bystroń J. S., Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie 1147–1914, Kr. 1930; tenże, Wstęp do ludoznawstwa polskiego, Wyd. 2., W.–P. 1939; Gawroński-Rawita F., Rok 1863 na Rusi, Lw. 1903 II 169–70; tenże, Stefan Bobrowski i dyktatura Langiewicza w roku 1863, „Przegl. Narod.” T. 13: 1914 s. 291–2; Kochanowski J. K., Przedmowa do: Pisma A. J-ego, W. 1910 I (fot.); Korzon T., A. J., „Kwart. Hist.” R. 28: 1914 s. 145–180; Król K., Z dziejów ofiarności na cele naukowe na obszarze Królestwa Kongresowego, „Nauka Polska” T. 6: 1927 s. 244–5; Semkowicz W., Rozwój nauk pomocniczych historii w Polsce, Kr. 1948 s. 25, 33–4; Tymieniecki K., Zarys dziejów historiografii polskiej, Kr. 1948 s. 51, 76–7; – Avejde O., Pokazanija i zapiski o pol’skom vosstanii 1863 goda, Moskva 1961; Iwański A., Pamiętnik 1832–1876, W. 1928; J. A., Autobiografia, Wyd. F. Bujak, „Kwart. Hist. R. 53: 1939–1945 s. 8–49; tenże, Wyjaśnienie (dot. „Tek Pawińskiego”), „Kwart. Hist.” R. 18: 1904 s. 190–1; Krzywicki L., Wspomnienia, W. 1959 III; Lasocki W., Wspomnienia z mojego życia, Kr. 1933 I (fot.); Łążyński M., Sto lat bez mała – Wspomnienia lekarza z lat 1869–1956, W. 1961 s. 144–5; Sowiński L., Z korespondencji L. S. z Aleksandrem Jabłonowskim, Wyd. W. Jabłonowski, „Przegl. Narod.” T. 13: 1914 s. 623–35; Syroczyński L., Z przed 50 lat, wspomnienie b. studenta kijowskiego uniwersytetu, Wyd. 2., Lw. 1914; Talko-Hryncewicz J., Z przeżytych dni (1850–1908), W. 1930; „Rocz. AU” R. 1894/5 [druk.] 1895 s. 25–6, R. 1896/7 [druk.] 1897 s. 115–119, R. 1903/1904 [druk.] 1904 s. 18, R. 1913/1914 [druk.] 1914 s. XLIX; „Spraw. AU” T. 18: 1913 nr 8 s. 1; – B. PAN w Kr.: rkp. 2180 t. 1–5 (Biografia [Pamiętniki] Dra Władysława Jabłonowskiego).

Wiesław Bieńkowski

 

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

Komitet Centralny Narodowy, Uniwersytet w Dorpacie, Akademia Umiejętności, rodzeństwo - 2 braci (osób zm. od 1901), uniwersytet w Berlinie, publikacje prasowe, studia historyczne, uniwersytet w Kijowie, uniwersytet w Paryżu (Sorbona), studia filologii klasycznej, uniwersytet w Wiedniu, śmierć na zapalenie płuc, uniwersytet w Pradze, praca nauczyciela domowego, publikacje historiograficzne, czasopismo "Ekonomista", czasopismo "Ateneum", stronnictwo "czerwonych", czasopismo "Bluszcz" (tygodnik), badania słowiańszczyzny, Towarzystwo Miłośników Historii w Warszawie, Międzynarodowy Kongres Historyczny w Rzymie 1903, czasopismo "Przegląd Historyczny", doktorat honorowy uniwersytetu we Lwowie, brat - lekarz, wydawanie źródeł historycznych, czasopismo "Tygodnik Ilustrowany", czasopismo "Kłosy", podróże na Bliski Wschód, podróże po Afryce Północnej, podróże po Europie XIX w., podróże na Ukrainę, podróże do Indii, badania etnograficzne, studia filologii słowiańskiej, czasopismo "Biblioteka Warszawska", czasopismo "Kwartalnik Historyczny", publikacje podróżnicze, gimnazjum w Białymstoku, Międzynarodowy Kongres Historyczny w Londynie 1913, wydawnictwo wielotomowe "Wielka Encyklopedia Ilustrowana", syn najstarszy w rodzinie, Cmentarz Powązkowski w Warszawie - zm. 1901-1930, czasopismo "Echo" (Warszawa), czasopismo "Miesięcznik Heraldyczny", Towarzystwo Naukowe Warszawskie, czasopismo "Wędrowiec", tworzenie haseł słownika, konspiracja przed powstaniem styczniowym, znajomość z Joachimem Lelewelem, Zjazd Historyków Polskich we Lwowie 1890, brat - przyrodnik, czasopismo "Gazeta Polska" (Warszawa, XIX w.), studia filologii germańskiej, podróże na Bałkany, nagroda Akademii Umiejętności, Towarzystwo Kursów Naukowych 1905-1918, Towarzystwo Historyczne we Lwowie
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Chmura tagów

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Antoni Filip Bednarczyk

1872-05-26 - 1941-02-01
aktor teatralny
 

Ludwik Darowski

1881-08-11 - 1948-11-15
działacz socjalistyczny
 

Jan Stecki

1871-03-22 - 1954-06-30
senator II RP
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jakub Natanson

1832-08-20 - 1884-09-14
chemik
 

Jan Kanty Maszkowski

1794 - 1865-10-20
malarz
 

Karol Makuch

1885-10-07 - po 1944-08-05
pedagog
 

Aleksander Romuald Jackowski

1869-02-05 - 1949-03-09
prawnik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.