Michalski Aleksander (1855–1904), geolog i paleontolog. Ur. w Kamieńcu Podolskim, był synem Oktawiana. Tamże ukończył w r. 1873 gimnazjum klasyczne. W l. 1873–8 studiował na Wydziale Górniczym Instytutu Górniczego w Petersburgu, uzyskując dyplom inżyniera górniczego. Podczas studiów interesował się geologią Królestwa Polskiego. Po studiach rozpoczął pracę w Departamencie Górniczym w Petersburgu. Stąd został skierowany na roczną praktykę do Muzeum Instytutu Górniczego, gdzie rozpoczął badania geologiczne i paleontologiczne oraz zgromadził znaczne zbiory. W r. 1879 prowadził badania złóż gudronu w bachiłowo-askulskim okręgu leśnym, a po roku z ramienia Departamentu Górniczego w Petersburgu – studia terenowe w byłych guberniach radomskiej i kieleckiej w Królestwie Polskim, głównie nad odkryciem złóż soli kamiennej i ropy naftowej. W t. r. pogłębiał swą wiedzę w muzeach Wrocławia i Wiednia, a w r. n. przeprowadzał badania geologiczne wzdłuż budującej się linii kolejowej Dęblin – Dąbrowa. Po powołaniu Komitetu Geologicznego w Petersburgu w r. 1882 M. został jego pracownikiem zrazu jako konserwator, a następnie młodszy (1885) i starszy geolog (1897). Z placówką tą związany był do końca życia, prowadząc teoretyczne i praktyczne studia, głównie na terenie Królestwa Polskiego oraz w europejskiej części Rosji.

W l. 1882–95 M. prowadził systematyczne badania w Królestwie Polskim. Ich wynikiem było m. in. wydanie w r. 1893 mapy Królestwa wchodzącej w skład mapy geologicznej Rosji Europejskiej (mapa ta ukazała się także w r. 1894 w wydaniu zbiorowym „Carte géologique internationale de l’Europe”). Ponadto M., jako pracownik Komitetu, w r. 1885 badał złoża manganu w gub. jekaterynosławskiej, w r. 1886 teren budowy linii kolejowych Brześć–Chełm i Siedlce–Małkinia, w r. 1889 teren budowy drogi Szpoła–Humań, w r. 1893 źródła mineralne w Busku, w r. 1895 teren budowy linii kolejowej Ostrołęka–Tłuszcz, w r. 1896 okolice Jednicy w gub. besarabskiej, w l. 1896–7 rud żelaza w Krzywym Rogu i dorzeczu rzeki Żółtej (gub. jekaterynosławska), w l. 1898–1901 prowadził zespołowe prace kartograficzne w Krzywym Rogu, a jednocześnie studia w Nałęczowie, na trasie kolejowej Wilno–Równo, w Sofijówce w gub. chersońskiej. W r. 1902 prowadził studia geologiczne wzdłuż linii kolejowej Siedlce–Połock. W r. 1904 oceniał zasoby węgla kamiennego w Zagłębiu Dąbrowskim. Rezultatem tych prac było, obok odkryć nowych złóż rud żelaza w Krzywym Rogu i innych obszarach Rosji, stwierdzenie osadów górnej jury i dolnej kredy w Tomaszowie Mazowieckim oraz miejsc występowania złóż soli kamiennej w północno-zachodniej części Królestwa Polskiego. M. przedstawił także szereg problemów z ewolucji głowonogów.

M. publikował głównie w rosyjskich periodykach naukowych. Część prac zamieszczał, począwszy od r. 1883, równolegle w wydawnictwach polskich, a zwłaszcza „Pamiętniku Fizjograficznym”, „Przeglądzie Technicznym” i „Wszechświecie”. Szczególną wartość mają jego rozprawy z „Pamiętnika”, a zwłaszcza: Formacja jurajska w Polsce (T. 5 : 1885 dz. 2 s. 8–29), Nafta z Wójczy i zdrojowiska mineralne w Busku (T. 7 : 1887 dz. 2 s. 64–81), Zarys geologiczny południowo-zachodniej części guberni piotrkowskiej (T. 8: 1888 dz. 2 s. 19–35). Ważne znaczenie ma praca W kwestii poszukiwań soli kamiennej w Królestwie Polskim („Przegl. Techn.” 1902 nr 47 s. 577–8, nr 49 s. 601–3). Z publikacji ogłoszonych tylko w periodykach rosyjskich rozprawą o podstawowym znaczeniu jest studium Ammonity nižnego vožlkogo jarusa („Trudy Geologičeskogo Komiteta” T. 8 : 1890 nr 2, a ponadto Notizen über die Ammoniten („Zapiski Mineralogičeskogo obščestva” 1898 S. 2 cz. 35 s. 181–232). Zaledwie część opracowań M-ego została opublikowana. Niektóre pozostawione w rękopisach rozprawy zamieszczono w opublikowanej pośmiertnie w r. 1908 książce Sbornik nieizdannych trudov A. O. M.

M. chorował na płuca. Po specjalnej kuracji w r. 1904 powrócił do pracy. Wskutek pogorszenia się zdrowia został w końcu t. r. skierowany na leczenie do Zakopanego. Po wywiązaniu się ropnego zapalenia płuc został przewieziony do Krakowa, gdzie po operacji zmarł 3 XII 1904. Pochowany został na tamtejszym cmentarzu Rakowickim.

M. był żonaty z Marią Klotyldą Vairet.

Czarniecki S., Martini Z., Retrospektywna bibliografia geologiczna Polski … Uzupełnienia, W. 1972 s. 112; Fleszarowa R., Retrospektywna bibliografia geologiczna Polski W. 1958–66 cz. I t. 1 z. 2 s. 73–4, cz. II z. 1 s. 257–60, 445; W. Enc. Powsz., (PWN); – Anisimov J., A. O. M. i izučenie krivorožskogo železnorodnogo bassejna, „Monografie z Dziej. Nauki i Techn.” T. 82: 1972 s. 25–32; tenże, Geolog A. Michalski (1855–1904), „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 9: 1964 nr 1 s. 43–51 (fot.); Gąsiorowska Z. H., Sylwetka A. M-ego w świetle materiałów źródłowych do jego życiorysu, „Prace Muz. Ziemi” Nr 8: 1966 s. 105–20 (tu m. in. biblio- i biobibliografia.fot.); Iwanow A. N., Wkład A. M-ego do poznawania prawidłowości ewolucji amonitów piętra wołżańskiego, w: Historia rosyjsko-polskich kontaktów w dziedzinie geologii i geografii. Streszczenia referatów, W. 1972 s. 62–3; Jaros J., Polacy w leningradzkim Instytucie Górniczym, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 17: 1972 nr 3 s. 506; Małkowski S., Polscy badacze Ziemi w przeszłości, „Prace Muz. Ziemi” Nr 18: 1971 cz. 2 s. 107–8 (fot.); Ozonkowa H., Dewon Gór Świętokrzyskich w badaniach A. M-ego, tamże Nr 21: 1973 cz. 2 s. 109–18; Wiśniowski T., Zarys historii nauk geologicznych w Polsce i na świecie, tamże Nr 18: 1971 cz. II s. 29 i in.; Wójcik Z., Badania Polaków współpracowników Departamentu Górniczego i Komitetu Geologicznego w Petersburgu na terenie Królestwa Polskiego, w: Historia rosyjsko-polskich kontaktów w dziedzinie geologii i geografii. Streszczenia referatów, W. 1972 s. 172–3; tenże, Nauki geologiczne w Warszawie w latach 1869–1915, „Monografie z Dziej. Nauki i Techn.” T. 82: 1972 s. 405; tenże, Znani polscy geologowie na wyższych uczelniach w Rosji, w: Historia rosyjsko-polskich kontaktów w dziedzinie geologii i geografii. Streszczenia referatów. W. 1972 s. 168–71; – Gaweł A., Listy Zygmunta Weyberga do Józefa Morozewicza z lat 1904–1905, „Prace Muz. Ziemi” Nr 15: 1970 cz. I s. 162 i in.; – Akt zgonu w parafii Św. Szczepana w Krakowie; Arch. Muz. Ziemi PAN w W: list M-ego do Józefa Morozewicza, teczka biograficzna M-ego; Instytut Geologii i Paleontologii Przedkambru Akademii Nauk ZSRR w Leningradzie; Zbiory geologiczne; – Uzupełniające informacje rodzinne Jerzego Jarosa.

Zbigniew J. Wójcik