Morsztyn (Morstin) Andrzej h. Leliwa (zm. 1648), podczaszy sandomierski i działacz kalwiński. Był drugim synem Krzysztofa «starszego» (zob.), a bratem Krzysztofa «młodszego» (zob.). Za młodu studiował na uniwersytecie w Padwie (immatrykulował się 6 IV 1613), potem wstąpił na służbę do Lubomirskich i już przed r. 1620 objął na zamku Stanisława Lubomirskiego w Wiśniczu obowiązki «prezydenta pokojowych», które pełnił przez wiele lat, zarządzając grupą ok. dwudziestu dworzan pochodzenia szlacheckiego. Z biegiem czasu stał się jednym z najbardziej zaufanych ludzi wojewody Lubomirskiego i z tego zapewne tytułu uczestniczył w r. 1642 jako świadek w podziale majątków pomiędzy jego synami. Spłacony przez swego brata Krzysztofa, który zachował rodzinne posiadłości pod Wieliczką, i otrzymawszy przypadającą nań część spadków po czterech bezdzietnie zmarłych braciach, zakupił M. w woj. sandomierskim wsie: Chorzelów, Złotniki i Wolę Markową (pod Mielcem) oraz wieś Bukową (pod Koprzywnicą); z racji tej ostatniej wsi uwikłał się w r. 1628 w proces z referendarzem kor., opatem tynieckim Henrykiem Firlejem. Dysponował znacznymi sumami pieniężnymi: do jego dłużników należeli m. in. Lubomirscy (w r. 1633 kwituje ich np. z 19 500 złp., w r. 1648 z kilkunastu tysięcy złp.; od Aleksandra Lubomirskiego dług w wysokości 24 000 złp. odebrali synowie M-a dopiero po jego śmierci w r. 1650).
M. nie brał zbyt aktywnego udziału w życiu politycznym; wiemy jedynie, że 3 VI 1632 podpisał uchwały sejmiku w Opatowie, a w r. 1643 z tegoż sejmiku posłował na sejm warszawski. Zawdzięczał to zapewne protekcji Lubomirskich, podobnie jak i godność podczaszego sandomierskiego, otrzymaną przed 6 X 1642. W młodości związany z arianizmem, przeszedł M. na kalwinizm i stał się gorliwym i aktywnym członkiem tego Kościoła, o czym świadczy jego nader czynny udział w życiu zborowym. Tak więc od r. 1632 poczynając spotykamy M-a często na synodach w Ożarowie, Bełżycach, Wojczy czy Chmielniku. Parokrotnie był delegatem na synody prowincjonalne (m. in. w l. 1637, 1639, 1641 i 1643). Wspomagał również finansowo zbór kalwiński. W sierpniu 1647 obiecał wykupić własnym sumptem 100 egzemplarzy Biblii Gdańskiej (po 5 złp. za egzemplarz), w testamencie zaś zapisał 2 000 złp. na zbór kalwiński (wypłacenia tej sumy domagano się w październiku 1650 od wdowy po M-ie). Nic więc dziwnego, że Wojciech Węgierski dedykując swój pamflet „Antidotum abo lekarstwo duszne przeciwko apostazyjej” (Baranów 1646) wybitnym protektorem kalwinizmu małopolskiego, obok S. Chrząstowskiego i A. Wielowiejskiego, wymienił również M-a. Mimo to jednak przychodził on w miarę możności z pomocą dawnym współwyznawcom, o czym świadczy fakt, iż – wraz z innymi dostojnikami wyznania kalwińskiego – podpisał 25 III 1643 list do rady miejskiej Gdańska, w którym wstawiał się za prześladowanymi w tym mieście braćmi polskimi. Autorzy listu podkreślali jednak z naciskiem, że nic ich z arianizmem nie łączy. M. przywiązywał dużą wagę do edukacji swego potomstwa; początkowo synod kalwinów i braci czeskich, obradujący w Toruniu (1636), postanowił w tym celu skierować do Chorzelowa ministra Jana Laetusa-Weselskiego. Zamiar ten nie został jednak zrealizowany; ostatecznie edukacją potomstwa M-a zajął się człowiek świecki o dużym doświadczeniu i erudycji, kalwinista Walerian Otwinowski. M. zmarł z początkiem kwietnia 1648 w Chorzelowie, gdzie pod koniec życia zamieszkał na stałe.
Z małżeństwa (od 7 III 1620) z Jadwigą z Pobiedzińskich, córką Gabriela, miał trzech synów, z których dwaj poświęcili się karierze dworskiej i politycznej, Jan Andrzej (zob.) i Tobiasz (zob.). Trzeci syn – Stanisław (1622–1654–7), po studiach w Lejdzie, gdzie immatrykulował się wraz z bratem Tobiaszem 6 VII 1639, i po podróży po Włoszech, którą odbył z bratem Janem Andrzejem, pełnił służbę wojskową w oddziałach Lubomirskich i Koniecpolskich; uczestniczył w obronie Zbaraża, a w l. 1652–3 był rotmistrzem krakowskiej chorągwi powiatowej; między czerwcem 1653 a majem 1654 otrzymał godność wojskiego sandomierskiego; żonaty był od r. 1647 z Katarzyną Ostrowską, wdową po podczaszym chełmskim Felicjanie Zaklice. Jedyna córka Andrzeja M-a, Teofila (zm. po 1684), wyszła za mąż w r. 1645 za znanego działacza sejmowego i protektora kalwinizmu w Małopolsce, Andrzeja Reja, starostę małogoskiego (1651), patrona zboru w Oksie pod Nagłowicami; po jego śmierci (1660) poślubiła w r. 1664 Aleksandra Derszniaka, późniejszego kasztelana małogoskiego, katolika (ale sama do końca życia pozostała kalwinistką).
Estreicher; Uruski; Niesiecki; – Długosz J., Mecenat kulturalny i dwór Stanisława Lubomirskiego, wojewody krakowskiego, Wr. 1972; Kukulski L., Corrigenda do „Utworów zebranych” J. A. Morsztyna, „Pam. Liter.” R. 65: 1974 z. 2; tenże, Dookoła „Pokuty w kwarantannie”, „Pam. Liter.” R. 59: 1968 z. 2; tenże, Nota biograficzna do: Morsztyn J. A., Utwory zebrane, W. 1971; – Oświęcim, Diariusz, 1643–51, s. 173, 208 (wydawca mylnie pisze, iż chodzi tu o M. Dębickiego); – B. Narod.: rkp. IV 5576 t. I (Summariusz dokumentów Morsztynów); B. Uniw. Warsz.: Dz. Prac Naukowych, Kartoteka synodaliów; – Uzupełnienia Leszka Kukulskiego.
Janusz Tazbir