Karwatowa Anna z Bardzkich, pseud. Bolesława B. (1854–1932), powieściopisarka, autorka dramatyczna, poetka. Ur. 17 I w Małym Turzu w pow. tczewskim, córka Nikodema, ziemianina, i Anny z Łyskowskich. Uczyła się w Chełmnie oraz na pensji urszulanek w Poznaniu. W l. 1871–5 mieszkała w Kobusewie pod Gdańskiem. Tu rozpoczęła swą działalność społeczną; założyła ochronkę, w której sama uczyła, pisywała, pod pseud. Bolesława B., listy do „Gazety Toruńskiej” w sprawach oświaty ludu. W r. 1875 wyszła za mąż za dra praw, Józefa Karwata, i zamieszkała w jego majątku, Wichulcu. Pierwsze utwory poetyckie drukowała K., zachęcona do pisania przez Agatona Gillera, w lwowskim „Ruchu Literackim” (1877). Twórczość sceniczną zapoczątkowała w r. 1878 wierszowanym dramatem historycznym Mieczysław I książę Polski, by następnie przejść do współczesnej tematyki obyczajowo-moralnej. Pieniądz czy osoba (komedia w 3 aktach, 1880), Kachna (sztuka ludowa z piosenkami, 1886, następne wyd. 1908, 1926), Na służbie (sztuka ludowa w 5 aktach 1889, następne wyd. 1912), Na naszej glebie (ogłoszona w „Pielgrzymie Pelplińskim” 1894 i nagrodzona na konkursie w Toruniu, wyd. następne 1908, 1909, 1928), Kwiaty i kolce (1900) i in. Dydaktyczno-moralizatorskie sztuki K-ej, o których sama pisała, że «dużo w nich życia, ale i moralności, bez pieprzów, które były i są w modzie obecnej», były z powodzeniem grywane przez teatry amatorskie i prowincjonalne teatry objazdowe na terenie Pomorza Zachodniego i w Poznańskiem.
Oprócz utworów dramatycznych K. opublikowała wiele drobnych wierszy i nowel w czasopismach, m. in. w „Dzienniku Poznańskim”, z którym współpracowała przez kilkanaście lat (1898–1921), „Kurierze Poznańskim” (1917), „Gazecie Narodowej” (1917–8), „Pracy” (1912–6). Równocześnie K. posyłała swe wiersze do „Dziennika Chicagowskiego”, „Tygodnika Polskiego” i in. Rozrzucone po czasopismach utwory, powstałe w l. 1873–1907, wydała K. w tomie pt. Z mojej teki (Kr. 1907), zaś w r. 1919 tom drugi pt. Nastroje. Powieści K-ej, które powstawały równolegle z utworami scenicznymi, były również podporządkowane moralizatorskim celom autorki. W powieści Dwa żywioły (P. 1902) poruszyła aktualny problem narodowościowy, snując m. in. sentymentalną wizję polszczenia się «dobrych Niemców» pod wpływem wysokich wartości moralnych polskiego ziemiaństwa. W «narodowo-społecznej epopei» pt. Józef Skaliński (1904) przedstawiła K. wzór obywatela ziemianina, transponując na język literacki poglądy swego ojczyma, profesora gimnazjum chełmińskiego, i działacza politycznego Franciszka Schroedera. Powieści Bratnie dusze (1910) i Czarna perła (1913) wymierzone były przeciw szkodliwym wpływom powieści modernistycznej.
W r. 1912 założyła K. w Brodnicy «Tow. im. Piotra Skargi dla kobiet rozmaitego wieku i wszystkich stanów». Celem towarzystwa była «oświata, moralność i walka z pornografią». W t. r. wystąpiła na zebraniu delegatek kobiecych związków oświatowych z odezwą do «autorów, autorek i miłośników sceny», nawołującą do walki z demoralizującym wpływem literatury. W broszurze Jakie kobiety bohaterki daje nam obecny prąd zmysłowy w powieści i sztuce dramatycznej i wpływ ich na społeczeństwo (P. 1912) twierdziła autorka, że szkodliwe tendencje współczesnej literatury polskiej (reprezentowane m. in. przez S. Żeromskiego, G. Zapolską czy S. Przybyszewskiego) są wynikiem oddziaływania kultury zachodnio-europejskiej, «dzieckiem owych ducha fermentów: ateizmu, pozytywizmu, naturalizmu, realizmu, liberalizmu, wreszcie nihilizmu, komunizmu, socyalizmu».
W r. 1914 przeniosła się K. wraz z mężem do Poznania, a po jego śmierci w r. 1918, powróciła do Wichulca. W r. 1928 obchodzono 50-lecie twórczości K-ej; w prasie poznańskiej i pomorskiej ukazało się kilka wspomnień, oceniających pozytywnie zarówno jej pisarstwo, jak i działalność kulturalną. Wspomnienia K-ej (Moje wspomnienia, 1828–1914, Pelplin 1932) stanowią znamienny dokument dla poznania umysłowości konserwatywnego środowiska ziemiańskiego w zaborze pruskim. Ostatnie lata życia spędziła K. w Wichulcu, gdzie zmarła 17 III 1932 r.
W. Enc. Ilustr. (przedruk „Praca” 1912 nr 23, fot.); – [Brzeska W.] J. P-cki, Sprawy ziemiańskie w twórczości A. z Bardzkich K-ej, „Kur. Pozn.” 1932 nr 95; Formański L., A. K., „Dzien. Bydgoski” 1928 s. 244–6; Jubileusz poetki pomorskiej, „Dom Rodzinny” dod. „Słowa Pomorskiego” 1929 nr 3 (fot.); Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1963; Mańkowski A., A. z Bardzkich K., Zarys życia i prac literackich, Pelplin 1928; Sikorska Z., A. z Bardzkich K., „Mestwin” dod. „Słowa Pomorskiego” 1928 nr 9; – Kr., Śp. A. K., „Gaz. Warsz.” 1932 nr 107; Pałęcki J., Śp. A. K., „Kur. Pozn.” 1932 nr 163 (fot.); – B. Raczyńskiego: rkp. 1001, 1076.
Celina Gajkowska