Maskiewicz Bogusław Kazimierz h. Odrowąż (ok. 1625–1683), poseł sejmowy, pamiętnikarz. Był synem Samuela (zob.) i Piaseckiej nie znanej z imienia. Dn. 24 II 1643 ojczym, Jan Krzysztof Oszczekliński, oddał go w charakterze pokojowca na dwór księcia Bogusława Radziwiłła. Wiosną 1644 przerwał M. tę służbę i ok. 29 IX t. r. przyjął inną na dworze kasztelana lubelskiego Franciszka Zebrzydowskiego, któremu służył ponad dwa lata. Przeszedł zapewne w tym czasie z kalwinizmu na katolicyzm. Dn. 3 XII 1646, zarekomendowany przez Aleksandra Ludwika i Albrechta Stanisława Radziwiłłów, wstąpił w Wiśniowcu na dwór księcia Jeremiego Michała Wiśniowieckiego. Jeździł z nim na sejm warszawski 1647, a jesienią t. r. uczestniczył w jego wyprawie na Zaporoże, którą później dokładnie opisał w pamiętniku. Dn. 16 II 1648 wysłał go Wiśniowiecki do Bohusławia do hetmana Mikołaja Potockiego z listem zawierającym wieści o opanowaniu przez Bohdana Chmielnickiego Zaporoża, a w kwietniu t. r. wyprawił go do wojska kor. Z listami hetmanów kor. powrócił M. do księcia 11 V t. r., w przeddzień klęski korsuńskiej. Wyrwawszy się wraz z Wiśniowieckim z Zadnieprza, wziął M. udział w jego wyprawie w głąb Ukrainy, zdobywał pod wodzą rotmistrza Jana Baranowskiego Niemirów, walczył pod Machnówką z Kozakami 12 VII t. r. i 25 VII pod Konstantynowem.
Po ukończeniu wyprawy opuścił M. 11 VIII 1648 obóz Jeremiego Wiśniowieckiego w Zbarażu, do którego, wbrew danej obietnicy, nie powrócił już, lecz zaciągnął się po usarsku w trzy konie pod chorągiew, w której rotmistrzem był Bogusław Radziwiłł, a porucznikiem «brat» Matias Frąckiewicz Radzimiński, chorąży nowogródzki. Służyli w niej niemal wyłącznie sami protestanci litewscy, słudzy radziwiłłowscy. Dn. 18 XII 1648 uczestniczył M. w popisie chorągwi w Brześciu Litewskim, a następnie wziął udział w wyprawie armii litewskiej dowodzonej przez Janusza Radziwiłła; zdobywał 10 i 11 II 1649 Mozyrz, walczył 20–22 II pod Bobrujskiem oraz 29 i 30 VII t. r. pod Łojowem. W chorągwi tej służył M. także w latach następnych, gdy rotmistrzostwo jej objął hetman pol. lit. Janusz Radziwiłł. W r. 1655 pełnił M. funkcje deputata woj. nowogródzkiego na Trybunał W. Ks. Lit. zasiadający w Wilnie. Dalsze losy M-a nie są jasne, chorągiew jego służyła wiernie Bogusławowi Radziwiłłowi i jesienią t. r. towarzyszyła mu w drodze do obozu szwedzkiego do Jędrzejowa. M. służył w niej zapewne nadal, a w każdym razie nie zerwał z Bogusławem Radziwiłłem. Czas jakiś przebywał we Wsielubiu u szwagra Aleksandra Szwykowskiego, a Boże Narodzenie 1655 rodzina jego spędziła w szwedzkim wówczas Mirze.
Mimo ofensywy jesiennej w r. 1659 wojsk rosyjskich pozostał M. w Serweczu z powodu braku koni. Po zajęciu Nowogródczyzny przez armię kniazia Iwana Andrejewicza Chowańskiego złożył 14 II 1660 przysięgę wierności carowi. Nowogródek opuścił 4 III t. r., po przybyciu do miasta Chowańskiego, uzyskawszy załogę moskiewską dla ochrony Serwecza. Dn. 20 III t. r. gościł u siebie komisarzy Rzeczypospolitej udających się na rokowania z Moskwą i uzyskał wstawiennictwo Jerzego Karola Hlebowicza, starosty żmudzkiego, u Chowańskiego. Dn. 24 III wyruszył do Chowańskiego z listem od szlachty nowogródzkiej i wraz z pozostałymi posłami uzyskał od niego mianowanie nowego wojewody nowogródzkiego z ramienia cara. Po powrocie udał się 14 V t. r. do Wsielubia i tam doczekał się przybycia wojsk Pawła Sapiehy i Stefana Czarnieckiego, które na przełomie czerwca i lipca t. r. zajęły te obszary. Dziewięć następnych lat spędził M. zapewne w Serweczu, prowadząc życie ziemianina.
W listopadzie 1668 przybył M. do Warszawy jako poseł nowogródzki na sejm konwokacyjny, zwołany po abdykacji króla Jana Kazimierza. Obecny był także, jako poseł nowogródzki, na elekcji. Wjeżdżał 1 V 1669 do Warszawy w orszaku Krzysztofa i Michała Paców, którym wówczas służył. W okresie panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego sympatyzował z konfederacją gołąbską, a 13 XII 1672 obrany został na jednego z siedmiu posłów nowogródzkich na sejm konfederacki, zwołany do Warszawy dla obrony króla Michała. Na sejm ten wyruszył z Serwecza 27 XII t. r. i do Warszawy przybył 4 I 1673; dn. 2 II t. r. prowadził, wspólnie z Charlińskim, stolnikiem smoleńskim, rozmowy ze Stefanem Czarnieckim, «marszałkiem naszym rycerskim», i popierał jego starania o laskę nadworną marszałkowską po Janie Klemensie Branickim. Wyznaczony został na sejmie 1673 r. na deputata do rady wojennej przy boku obu hetmanów wielkich. Uczestniczył M. w elekcji Jana III Sobieskiego w kwietniu 1674, lecz jej nie podpisał, gdyż jako sługa pacowski był przeciwnikiem kandydatury Sobieskiego. Dn. 27 V t. r. w czasie sejmu elekcyjnego wyruszył w pielgrzymkę do Studziannej w ziemi sandomierskiej.
Przez kilka lat zabiegał M. o urząd pisarza ziemskiego nowogródzkiego. Zrzekł się w związku z tym godności wojskiego nowogródzkiego, nadanej mu ok. r. 1673 przez kanclerza lit. Krzysztofa Paca. Mimo jednakże obietnicy Jana III, zapewnień obu pieczętarzy litewskich, starań u Michała Paca, wojewody wileńskiego (do którego M. jeździł w tej sprawie w styczniu 1676), oraz zabiegów podczas sejmu koronacyjnego w lutym 1676, wspieranych przez marszałka w. lit. Aleksandra Hilarego Połubińskiego, nie otrzymał M. upragnionego pisarstwa, które dostał t. r. jego rywal – Bogusław Uniechowski. Utraciwszy po śmierci Połubińskiego (zm. 1679) i Michała Paca, wojewody wileńskiego i hetmana w. litewskiego (zm. 1682), możnych protektorów, odsunął się M. od życia publicznego. U schyłku życia poszukiwał nowego opiekuna w osobie Dominika Radziwiłła. Gospodarował w Serweczu, odrywany często od zajęć na wszelkiego rodzaju uroczystości rodzinne, na których występował najczęściej jako orator. Zmarł 4 IV 1683, pogrzeb odbył się 8 II 1684 w kościele dominikańskim w Nowogródku. Kazanie wygłosił dominikanin ksiądz Krzyszołowski.
M. pozostawił żonę Katarzynę ze Szwykowskich, chorążankę nowogródzką (zm. po r. 1710). Ślub dawał Maskiewiczom 29 I 1654 minister zboru kalwińskiego w Kopylu Krzysztof Żarnowiec, a po przejściu Katarzyny na katolicyzm (10 IX 1656) ślub ten konfirmował ksiądz Kazimierz Pac, kanonik wileński i pleban słonimski. Z kilkorga dzieci czworo zmarło w dzieciństwie w latach wojny, pozostały córki: Krystyna, zamężna Wolska, Anna, za Łodziatą, i Marianna, za Ciechanowiczem, chorążym rawskim. Syn Adam, elektor Augusta II w r. 1697, nosił w r. 1715 tytuł stolnika brasławskiego. Potomkowie jego wygaśli w połowie XVIII w., a Serwecz Maskiewiczowski, wraz z oryginalnymi pamiętnikami i rękopisami M-a, odziedziczyli przed r. 1766 Bykowscy Łopotowie. U nich odnalazł je Naruszewicz. Kopiści pamiętników M-a nadali mu mylnie tytuł marszałka oszmiańskiego, którego on nigdy nie nosił.
W ciągu swego życia M. prowadził miscellanea, z których jeden rękopis zachował się przynajmniej częściowo w oryginale. Wpisywał do niego okolicznościowe mowy, listy i wiersze, domowe recepty, zapiski rocznikarskie i notatki typu diariuszowego. Na ich podstawie spisał u schyłku życia dwa obszerniejsze pamiętniki z l. 1643–9 i z r. 1660. Najnowszego ich krytycznego wydania dokonał Alojzy Sajkowski (Pamiętniki Samuela i Bogusława Maskiewiczów Wr. 1961). Są one bardzo cennym źródłem historycznym i przedstawiają mentalność i obyczajowość sarmacką XVII w., nie posiadają jednak wartości literackich nie odbiegając poziomem od przeciętnej twórczości szlacheckiej tego okresu. M. prowadził również zwięzły rocznik wydarzeń publicznych i diariusze podróży i sejmów, na których był posłem w l. 1668, 1669, 1673 i 1676. Postać M-a jako «męża uczonego» występuje epizodycznie w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza.
Nowy Korbut (Piśm. staropolskie), II; Uruski, X 254, 262; – Czermak W., Szczęśliwy rok. Dzieje wojny moskiewsko-polskiej z r. 1660, „Przegl. Pol.” (Kr.) R. 21: 1886 t. 83 s. 523–9; Górka O., „Ogniem i mieczem” a rzeczywistość historyczna, W. 1933; Hernas Cz., Barok, W. 1973 s. 287–8; Tomkiewicz W., Jeremi Wiśniowiecki (1612–1651), W. 1933; – Archeografičeskij sbornik dokumentov otnosjaščichsja k istorii severo-zapadnoj Rusi, Vilna 1869 VI 344, 1902 XIII 226, 227; Vol. leg., Wyd. 2., V s. 65 fol. 103; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, dz. V t. 195 nr 9320 (list oryginalny M-a), nr 9322 (trzy listy wdowy po M-u); B. Jag.: rkp. Akc. 23/57 (kopia pamiętnika z r. 1660, lepsza od wydanej i diariuszy sejmowych M-a. Rękopis ten wskazał autorowi Władysław Bandura, kustosz B. Jag., udzielając jednocześnie wielu cennych informacji), rkp. Akc. 217/61 (oryginalne miscellanea M-a).
Tadeusz Wasilewski