Clementinus Daniel (Klimkowiusz, Clementini, Klementyn) († 1644), minister i pisarz kalwiński. Ojciec jego, Czech z pochodzenia, mieszkał w Koźminku, gdzie prawdopodobnie urodził się Daniel. Pochodzenie mieszczańskie przebijało się w późniejszych pismach C-sa, który twierdził: »u mądrych nizacz nie pytają kto, ale chcą wiedzieć, co mówi i czego uczy szlachcich nie szlachcic, byle prawdę mówił«. Wychowanie otrzymał w alumnacie Leszczyńskich w Lesznie. Na synodzie w Seceminie w r. 1612 został diakonem, t. r. na synodzie w Okszy przyobiecano mu ministerstwo zboru w Rakoszynie (k. Rakowa). W r. 1613 na synodach we Włoszczowej i Krzczęcicach, mimo odbycia egzaminu, odłożono nominację C-sa na później. Synod włoszczowski z r. 1617 posłał go już jako ministra na wizytację zboru w Gorlicach. W r. 1618 dysputował C. z Hieronimem Moskorzowskim w Boleścinie na temat Królestwa Bożego. Tegoż roku synod włoszczowski polecił mu wyrównać dług za zakupione książki u wdowy po drukarzu Semlerze i polecił mu przedstawić wykaz książek sprzedanych, które mu synod oddał do rozpowszechnienia wśród wiernych. C. nie przybył ani na synod do Okszy w r. 1620, ani na synod do Krzczęcic (1621), gdzie nałożono nań publiczną pokutę, którą miał wykonać w swym zborze w najbliższą niedzielę, »iż się ważył dać ślubu nieporządnego w parafiej do niego należącej jeszcze pokrewnionym osobom«. Synod włoszczowski z r. 1623 postanowił zwrócić się z listowną prośbą do seniorów zborowych o wsparcie na wydanie dziełka C-sa Antilogiae et absurda, to jest sprzeciwieństwa i niesłuszności wypływające z opiniej Socynistów ponurzonych (wyszło t. r. w Kr.). W roku. 1624 C. jako minister w Górach (k. Książa) 24 II dysputował w Rakowie z arianami na pogrzebie Jana Glińskiego. Synod w Górach t. r., polecił mu przedstawić sobie napisaną przez niego rozprawę polemiczną, skierowaną przeciwko arianom, Haereticum Socinismum, niedochowaną do naszych czasów. Synod włoszczowski w r. 1625 polecił mu, »aby się odezwał« na dzieło Jonasza Schlichtinga, który w tym roku ogłosił »Odpowiedź na… antilogiae et absurda«, polemizując z C-sem. Bracia z Podgórza Karpackiego przyrzekli C-wi swą pomoc w tej sprawie, obiecując dostarczyć odpowiednich materiałów. Na tymże synodzie polecono mu, aby przejrzał i poprawił nieznaną nam pracę Bitnera. Mimo pracy w swym zborze i wizytacji zboru wielkanockiego napisał C. rozprawę, którą przedłożył do oceny synodowi w Górach w r. 1626. Zebrani oddali ją do oceny ministrowi Bartłomiejowi Bitnerowi i Janowi Tynieckiemu. W r. 1630 ogłoszono ją drukiem w Baranowie pt. Antapologia, to jest odpowiedź na odpowiedź P. Jonasza Szlichtinka. Przeciwko wstępnej części Antapologii »Asymbolum Socinianorum« wystąpił w r. 1632 Piotr Moskorzowski, ogłaszając »Odpowiedź na skrypt jednego z dozorców ewangelickich nazwany Asymbolum Socinianorum«. Na synodzie w Okszy w r. 1627 mianowano C-sa członkiem komisji egzaminacyjnej przy tamtejszej szkole. W r. 1628 synod ożarowski oddał jakieś dwie prace jego »contra Socinitas« do przeglądnięcia ministrom Bochnicemu i Niewierskiemu. Tegoż roku wybrano C-sa pisarzem dystryktu krakowskiego, równocześnie zaś polecono mu wizytację zboru gorlickiego. Synod w Okszy w czerwcu 1630 mianował go jako przedstawiciela dystryktu krakowskiego scholarcha, polecając mu doglądać, »jakoby się pilność p. p. preceptorów i studentów jaśnie pokazać miała i rząd dobry postanowiony mógł być ku zatkaniu ust malevolis«. Przy tej sposobności wystawiono C-mu »doctrinae bonae et laudabilis vitae certum testimonium pracowania swego w tym zborze«. Na nowym stanowisku popadł C. w zatarg z rektorem tamtejszej szkoły kalwińskiej Krzysztofem Jakobejem, który szkalował ministra słownie i w listach, wysyłanych na synody. Na synodzie z r. 1635 polecono C-owi przeprowadzić rewizję ewangelii św. Jana w związku z przygotowywaniem nowego wydania Pisma św. Dwa lata poświęcił on na to i w r. 1637 na synodzie bełżyckim oddał swe uwagi do tej ewangelii. W r. 1639 został wybrany konseniorem, a w 1640 seniorem krakowskim i członkiem komisji egzaminacyjnej przy szkole prowincjonalnej i przeniesiony do Chmielnika. Jednakże już w r. 1643 zwrócił się do synodu zebranego w Okszy, iż »upatrując ingravescentem aetatem suam, a osobliwie barzo wielki defekt zdrowia swego, aby cale był uwolniony a senioratu«. Sterany pracą zborową i ciągłymi walkami polemicznymi z arianami, zmarł w Chmielniku 22 IV 1644.
Dochowane dzieła C-sa wykazują, iż był nie tylko dobrym ministrem, ale i pisarzem nielada. W r. 1622 ogłosił poemat żałosny na śmierć Mikołaja Glińskiego, Pogrzebowa usługa. Hojności jego doznał m. i. C. Ciekawe przyczynki do charakterystyki Braci Polskich przynoszą wyżej wspomniane jego dzieła polemiczne, a zwłaszcza Antapologia, gdzie wyśmiewa wygodne życie ministrów ariańskich, przeciwstawiając im prostotę kalwinów. »Pieszczonych ministrów między sobą nie mamy; p. Szlichtingowi i towarzystwu jego to przypominamy, do których gdy przyjdziesz, znajdziesz izbę obitą, stół chędogo nakryty, kolory jedwabne, do stołu jako u pana wino, piwo przewoźne, żona, dzieci chędogo ubrane, nie wiem, czegoby więcej do pieszczoty potrzeba. Co mi też za prześladowanie cierpią i od kogo? Jeśli co takiego nań przypadnie, wnet się szlachectwem zarzuci, pozwać obiecuje, każdy mu da pokój. O delikaci, gorzkież też wasze jadło, ciężkież wasze picie, twardyż zagon wasz!«. W dalszym ciągu zarzucał arianom, że ich ministrowie, chcąc uchodzić za szlachtę, wdziewają na się ubiór husarski, przypasawszy szablę i buty kowane obuwszy. Stanowczo sprzeciwiał się ideologii politycznej i społecznej Braci Polskich, graniczącej często z absurdem (niesprzeciwianie się złu, bezkarność przestępstw). Dosadnie charakteryzował też groszoróbstwo znaczniejszych przywódców socyniańskich, np. Smalca. Styl i dosadne charakterystyki stanowią najistotniejszą wartość dzieł C-sa.
Estr.; Jocher II 267, nota 3403; Enc. Org.; W. Enc. Il.; Ossoliński J. M., Wiadomości historyczno-krytyczne, Kr. 1819–22, I 261; Bock Fr. S., Historia Antitrinitariorum, t. I, cz. I, s. 59, 499, 520, cz. II, s. 944; Sandius Chr., Bibliotheca Antitrinitariorum, Freistadii 1684, 128; Łukaszewicz J., Dzieje wyznania helweckiego w Małej Polsce, P. 1854, 344; Maciejowski A., Piśmiennictwo polskie, W. 1851–2; Węgierski A., Libri quatuor Slavoniae Reformatae, Amsterdam 1679; Wieczorkowski Wł., Notaty z wycieczek po kraju, »Bibl. Warsz.« 1858, III 77–85; Grabowski T., Literatura ariańska w Polsce, Kr. 1908; Merczyng H., Zbory i senatorowie protenstanccy w dawnej Polsce, W. 1905; Pasierbiński T., Hieronim z Moskorzowa Moskorzowski, Kr. 1931; Krasiński W., Zarys dziejów powstania i upadku reformacji w Polsce, W. 1903–5; Kot St., Ideologia polityczna i społeczna Braci Polskich, W. 1932; rkpsy Synodalia kalwińskie (kopie prof. St. Kota).
Stanisław Szczotka