Le Doux François Gabriel (1755–1823), baletmistrz. Przybył do Polski z Francji w r. 1782, zaangażowany do szkoły baletowej Antoniego Tyzenhauza w charakterze metra. Szkoła po katastrofie politycznej Tyzenhauza (w r. 1780) mieściła się w jego dobrach prywatnych na Litwie (wydaje się, że początkowo w Postawach, a następnie w Rzepichowie). Uczniami szkoły były dzieci poddanych chłopów. L., podobno uczeń Vestrisa, należał do pokolenia tancerzy wychowanego już całkowicie w duchu estetyki noverrowskiej i zasady nowoczesnego baletu wpajał w swych uczniów, kontynuując zresztą kierunek reprezentowany przez poprzednich nauczycieli tyzenhauzowskiej szkoły (Caitano Pettinati, Anna Morelli, Cosimo Morelli). Mimo niełatwych warunków bytu u Tyzenhauza, L. wkładał w swą pracę pedagogiczną wiele zapału i staranności, osiągając szybko dobre wyniki. Najwybitniejszymi jego uczniami byli: Marianna Malińska, Dorota Sitańska, Michał Rymiński – późniejsze gwiazdy baletu warszawskiego.

Po śmierci Tyzenhauza zespół tancerzy, zgodnie z ostatnią wolą zmarłego, został przejęty przez króla i wcielony do teatru warszawskiego. Specjalna subwencja królewska zapewniała tancerzom egzystencję i wykształcenie. W lipcu 1785 r. L. przybył wraz ze swoimi uczniami do Warszawy, zaangażowany na baletmistrza zespołu kontraktem trzyletnim (za 360 dukatów rocznie). Debiut zespołu odbył się na początku sierpnia w prywatnym teatrze królewskim w Łazienkach, na scenie publicznej wystąpili młodzi tancerze po raz pierwszy 15 VIII 1785 r. w balecie Hylas et Sylvie skomponowanym i opracowanyn. przez L. W Warszawie L. nie był już jedynym metrem zespołu baletowego. Szkolił również tancerzy baletmistrz warszawskiego teatru Daniel Kurz (w swoim czasie utalentowany solista w słynnym zespole Angioliniego), wzorem zaś dla nich byli różni renomowani tancerze bawiący gościnnie w Polsce (Charles Pique i Rossi w r. 1785, Franz Schlanzowsky w 1788). Wobec takich indywidualności osoba prowincjonalnego baletmistrza schodziła na dalszy plan, bywała nawet, jak się zdaje, przedmiotem krytycznych uwag. Tym się chyba tłumaczy fakt, że po wygaśnięciu kontraktu na wiosnę 1789 r. zrezygnowano z usług L. W r. 1791 baletmistrz usiłował, bezskutecznie, dostać się ponownie na służbę królewską. W czasie swej pracy w teatrze w l. 1785–9 L. skomponował 10 większych baletów i wiele mniejszych. Na uwagę zasługuje balet Scytowie przez Minerwę zgromieni (wystawiany w Łazienkach w ciągu lata 1787 r.) oraz balet Królowa Wanda wykonany 25 XI 1788 r. w rocznicę koronacji Stanisława Augusta. Pierwszy z nich, inspirowany przez króla, był alegorią przedstawiającą dobrodziejstwa, jakie panowanie Katarzyny II ściągnęło na ludność Krymu. Balet Królowa Wanda był pierwszym na polskiej scenie utanecznionym dramatem osnutym na tle polskich dziejów bajecznych. Spośród baletów L. najczęściej wystawiano Hylas et Sylvie, Dzień wieśniaczy, Miłość każdemu wiekowi właściwa.

Po odejściu z teatru L. pozostał w Warszawie, udzielając prywatnych lekcji tańca. Zżył się ze społeczeństwem polskim tak dalece, że w r. 1794 (19 IV) podpisał akces do powstania i został adiutantem municypalnym przy boku króla, z rangą porucznika milicji w Warszawie. Od r. 1798 L. dzierżawił przez parę lat sale redutowe w gmachu teatru przy ulicy Długiej i sale redutowe w Pałacu Radziwiłłowskim. W r. 1800 otworzył prywatną szkołę tańca. Od marca 1803 do lutego 1805 r. zespół jego uczniów występował w teatrze Bogusławskiego. L. wystawił w tym czasie ok. 20 baletów, spośród których najbardziej podobały się Kora i Alonzo, Starożytności Herkulanum i Zaślubiny Góralów. W r. 1804 L. odniósł znaczny sukces w czasie gościnnych występów w Gdańsku. W jego zespole wyróżniły się wtedy tancerki: Joanna Górska, Szyjewska, Maria Krzesińska. Po r. 1805 L. zajmował się ponownie prowadzeniem kasyna i sal redutowych. W grudniu r. 1818 starał się bezskutecznie o posadę tancmistrza w Uniw. Warsz. Zmarł w Warszawie 2 II 1823 r.

Bernacki L., Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, W. 1929; Dąbrowski S., Artyści na dworze A. Tyzenhauza, „Biul. Nauk. Zakł. Archit. i Hist. Sztuki Politechniki Warsz.” 1933 nr 3; Mamontowicz-Łojek B., L., baletmistrz i choreograf, „Pam. Teatr.” 1967; taż, Szkoła artystyczno-teatralna podskarbiego Tyzenhauza, Wr. 1968, Rozpr. z Dziej. Oświaty, XI; Pudełek J., Warszawski balet romantyczny (1802–1866), Kr. 1968; Wierzbicka K., Ze studiów nad teatrem poddańczym w Polsce, „Pam. Teatr.” 1953; Wierzbicka-Michalska K., Balety z akcją, w: Księga pamiątkowa sesji poświęconej 200-leciu Teatru Narodowego, Wr. 1967; taż, Sześć studiów o teatrze warszawskim, Wr. 1967; Wóycicki, Cmentarz Powązkowski, II 155; – Akta powstania Kościuszki, III; Bogusławski W., Dzieje teatru narodowego, W. 1820 s. 122, 172; Księga Protokołów Rady Ogólnej Uniw. Warsz. 1817–1819, Wyd. R. Gerber, W. 1958; Teatr Wojciecha Bogusławskiego w l. 1799–1814, Oprac. E. Szwankowski, Wr. 1954; Źródła do historii teatru warszawskiego, Wyd. K. Wierzbicka, Wr. 1955 II; – B. Jag.: rkp. 6010 t. 1 (Murray E., Observations sur l’art dramatique).

Karyna Wierzbicka-Michalska