Szczeniowski Eustachy (1833–1893), ksiądz, kapelan w powstaniu styczniowym, emigrant.
Ur. w Zabrodziu (Szczeniów) w pow. żytomierskim gub. wołyńskiej, w rodzinie szlacheckiej.
Po ukończeniu gimnazjum w Żytomierzu wstąpił S. w r. 1851 do tamtejszego Seminarium Duchownego. Od r. 1853 studiował w Akad. Duchownej w Petersburgu. W r. 1856 przyjął tamże, w katedrze św. Katarzyny, święcenia kapłańskie. Po ukończeniu w r. 1858 studiów ze stopniem magistra teologii wykładał krótko w Akad. Duchownej, ale jeszcze t.r. wrócił do Żytomierza, gdzie objął obowiązki wiceregensa Seminarium Duchownego oraz profesora Pisma św. W r. 1861 odprawił nabożeństwo za poległych 8 IV t.r. uczestników manifestacji na pl. Zamkowym w Warszawie; zbliżył się wówczas do ppłk. Edmunda Różyckiego i prawdopodobnie za jego namową został w sierpniu 1862 członkiem tajnego Komitetu Prowincjonalnego Rusi w Kijowie. Po wybuchu powstania styczniowego Rząd Narodowy mianował go pełnomocnym komisarzem na Wołyń. Gdy 7 V 1863 Różycki wyprowadził z Żytomierza 850 jeźdźców ochotników, S. przyłączył się do oddziału jako kapelan. Uczestniczył t.r. w bitwach pod Miropolem (16 V), Worobijówką (19 V) i Salichą (26 V). Po klęsce powstania na Ukrainie przeszedł 28 V z oddziałem Różyckiego granicę austriacką. Prawdopodobnie w grudniu towarzyszył gen. Różyckiemu w podróży do Stambułu, a następnie do Paryża.
W poł. l. sześćdziesiątych przebywał S. w Rzymie. Utrzymywał kontakt z księżmi zmartwychwstańcami i wg Zygmunta Miłkowskiego trudnił się wyrabianiem «tytułów hrabiowskich dla szlachciców i szlachcianek polskich». W r. 1868 w Wiedniu opublikował własnym nakładem broszurę Słowo o przyczynie upadku Polski i o środkach jej powstania…, w której dał wyraz przekonaniu o powrocie ojczyzny «do bytu niezależnego». W tym czasie korespondował z Józefem Ignacym Kraszewskim, krytycznie wyrażając się o postawie w czasie powstania styczniowego arcybp. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, który sobie «przyswoił przekonania Wielopolskiego». Pod koniec l. sześćdziesiątych przebywał S. w środowisku emigracji polskiej w Brukseli. W r. 1873 przybył (być może w porozumieniu z Różyckim) do Krakowa; objął tu funkcję notariusza w konsystorzu diecezjalnym oraz wikariusza w kościele Mariackim. Działał w gronie Wołyniaków, zamieszkałych w Krakowie. W r. 1877 otrzymał honorową szambelanię papieską (prałaturę), a w r. 1878, po zreorganizowaniu konsystorza przez bp. krakowskiego Albina Dunajewskiego, został zwolniony z funkcji notariusza. Był w złych stosunkach z reprezentującym ultramontańskie poglądy ks. Zygmuntem Golianem, który administrował paraf. mariacką, dlatego starał się od początku r. 1881 o beneficjum Chodorów w archidiec. lwowskiej. W r. 1886 został administratorem krakowskiej paraf. św. Szczepana. Otrzymał poddaństwo austriackie. Kandydował w r. 1891 na wakujące probostwo w Wieliczce i 30 I 1892 został na nie instytuowany. Utrzymywał kontakt z mieszkającym w Krakowie Różyckim; w r. 1893 udzielił mu sakramentu ostatniego namaszczenia, a w maju t.r. przemawiał na jego pogrzebie. S. zmarł na nowotwór żołądka 1 IX 1893 w Krakowie, został pochowany 5 IX, prawdopodobnie w kwaterze powstańców styczniowych, na cmentarzu Rakowickim.
Estreicher w. XIX, IV; – Dubiecki M., Edmund Różycki. Szkic biograficzny, Kr. 1895 s. 40, 90; Goddeeris I., Ostatni uchodźcy romantyczni czy pierwsi emigranci ekonomiczni? Polska emigracja w Belgii z lat sześćdziesiątych XIX wieku, w: Emigracja postyczniowa 1863 roku, Red. E. Niebielski, L. 2010; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1983; – Chołodecki J. Białynia, Pamiętnik powstania styczniowego, Lw. 1913 s. 376; [Miłkowski Z.] Jeż T. T., Od kolebki przez życie, Oprac. A. Lewak, Kr. 1937 III; Notificationes e Curia Episcopali Cracoviensi, 1892 s. 120; toż za r. 1893, s. 138, 140; Schematismus dioecesis Cracoviensis pro anno Domini 1874–94, Cracoviae [1873–93]; Schematismus dioecesis Luceorio-Żytomiriensis pro anno Domini 1855–57, Vilnae 1854–6; Zarys powstania styczniowego; Zbiór zeznań; Zjednoczenie Emigracji Pol.; – Nekrologi z r. 1893: „Czas” nr 200, 203, „Dzien. Pol.” (Lw.) nr 244, „Gaz. Kośc.” s. 283, „Gaz. Warsz.” nr 232, „Nowa Reforma” nr 201, 207, „Wolne Pol. Słowo” nr z 15 IX; – B. Jag.: rkp. 6479 IV t. 20 k. 571–2, rkp. 6536 t. 76 (koresp. J. I. Kraszewskiego) k. 62–7a, 70–81, 124, rkp. 6718 t. 6 k. 17–18, rkp. 8917 k. 168 (koresp. J. I. Kraszewskiego), rkp. 9290 IV; B. Narod.: rkp. 9611 k. 167–8 (list S-ego do gen. J. Hauke-Bosaka z r. 1866); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 2445, 4536.
Eugeniusz Niebelski i Roland Prejs