Hellerowa z Bohuss de Beherfalva Irena (1879–1926), primadonna operetki, później opery lwowskiej, aktorka. Ur. w Jarosławiu, w spolszczonej rodzinie pochodzenia węgierskiego. 3 VII 1893 r. celująco ukończyła w klasie Walerego Wysockiego konserwatorium lwowskie. Debiutowała na scenie Skarbkowskiej w początku 1895 r. jako Siebel w „Fauście”, już zaś przedtem znana była z koncertów. Krytyka powitała ją przychylnie, a w styczniu 1896 r. zaangażował ją teatr lwowski. Z operetką H. rozstała się dopiero jako dość sławna śpiewaczka operowa. Trupę lwowską opuściła w maju 1900 r. przenosząc się do Pragi czeskiej; najprawdopodobniej na t. r. przypadają także jej studia w Mediolanie pod kierunkiem Teresy Arklowej. Już wszakże latem 1901 r. odnosiła H. sukcesy podczas występów w Krakowie jako Manon Lescaut. Wiele znaczył w jej biografii r. 1902: w lutym śpiewała w Warszawie (m. in. Mimi w „Cyganerii”), z takim samym powodzeniem jak wówczas, gdy przyjechała tu po raz pierwszy (latem 1898) i występowała w „Sprzedanej narzeczonej”; 21 III odbyła się we Lwowie premiera opery „Pan Wołodyjowski”, w której – na życzenie kompozytora (Skirmunta) – powierzono jej partię Basi: od 5 IV do połowy maja miała H. kontrakt z operą czeską. Występy od jesieni w Warszawie nie doszły do skutku z powodu stawianych przez H-ą warunków; 11 X 1902 r. poślubiła we Lwowie dyrektora teatru Ludwika Hellera, a 26 t. m. występowała podczas lwowskiego obchodu jubileuszu Konopnickiej. W początkach 1905 r. śpiewała z powodzeniem w Mediolanie (m. in. „Halkę”), w grudniu t. r. wyjeżdżała na występy do Madrytu, potem (już w 1906) odwiedziła Lizbonę i Londyn (Nedda w „Pajacach”). W r. 1914 śpiewała jeszcze we Lwowie i Krakowie. W czasie pierwszej wojny światowej czas jakiś mieszkała w Wiedniu, gdzie udzielała lekcji śpiewu. Po wojnie słyszeć się dała zaledwie kilkakrotnie. Lwów opuściła w r. 1918, przenosząc się na stałe do Warszawy. Lecz odtąd występowała tylko w rolach dramatycznych, na scenach teatrów: Bagatela, Komedia (Księżna w „Wilkołaku”), Maska, Reduta (Jana w „Przechodniu”), Stańczyk. 10 II 1925 r. obchodziła w Filharmonii dwudziestopięciolecie działalności artystycznej. Po wycofaniu się ze sceny prowadziła salon mód. Zmarła 10 VI śmiercią samobójczą; najprawdopodobniej przyczyną otrucia się były komplikacje rodzinne. Pozostawiła córkę. Do ważniejszych ról H-ej (prócz wymienionych) należą: Saffi w „Baronie cygańskim”, Eurydyka w „Orfeuszu w piekle”, Traviatta, Tamara w „Demonie”, Elza w „Lohengrinie”, Venus w „Tannhauserze”, Tatiana w „Onieginie”, Desdemona w „Otellu”. H. bywała często partnerką Battistiniego.
Fot. w B. Jag. (5 fotografii, m. in. w rolach z oper: Traviata, Manon); „Scena i Sztuka” 1908 nr 42 s. tyt.; W zbiorach S. Dąbrowskiego; – Cudnowski H., Niedyskrecje teatralne, Wr. 1960 (fot. po s. 184); „Echo Muzycz. i Teatr.” 1895 nr 11 (Niewiadomski), 1896 nr 2 i 7, 1898 nr 30, 1899 nr 48, 1900 nr 20, 1901 nr 29, 33 (fot. w roli Manon Lescaut), 46, 1902 nr 8, 11, 15, 18, 22, 23, 24, 44, 1905 nr 1–2; Reutt A. Gozdawa, Komentarz do pamiętnika J. Korolewicz-Waydowej, „Sztuka i Życie” (Wr.) 1958; „Rocz. Nauk.-Liter.-Artyst.” (Okręta) 1905 s. 369; – [B]urs[a] S., Irena B. „Nowości Illustr.” 1905 nr 50; „Kur. Warsz.” 1926 nr 158 (dod. poranny) s. 4, nr 159 (wyd. wieczorne) s. 7; „Przegl. Teatr. i Film.” nr 3; „Słowo Pol.” 1926 nr 161 s. 8; „Świat” 1926 nr 26 s. 19; – Arch. PIS: Formanowicz J., Maciejewska M. K., Teatralia EMT 1883–1907 (nie opublikowana bibliografia); Materiały do Słownika Biograficznego Teatru Polskiego; – Informacje S. Dąbrowskiego.
Andrzej Biernacki