Skwarski Jakub (zm. 1662), profesor i rektor Akad. Zamojskiej, dziekan kapituły zamojskiej. Ur. w Płocku, w rodzinie mieszczańskiej, był synem Franciszka.
W semestrze letnim 1609 r. S. rozpoczął studia na Uniw. Krak., i w r. 1612 został tu bakałarzem artium. W r. 1614 przybył do Zamościa i objął w tutejszej Akademii katedrę początków filozofii. Dn. 2 I 1620 uzyskał tamże stopień doktora filozofii. W maju 1620, już jako profesor logiki, wybrany został na jednego z konsyliarzy u boku rektora Sebastiana Siekanowica. T.r. podczas inauguracji zajęć akademickich przewodniczył dyskusji nad tezami z metafizyki, w której swoich racji bronił późniejszy profesor Akademii Andrzej Kłopocki (tezy ukazały się drukiem w Zamościu jako „Synopsis totius metaphysicae centum thesibus distincta”). W r. 1621 opublikował panegiryk na cześć obejmującego biskupstwo chełmskie Macieja Łubieńskiego. Gratulując swojemu zwierzchnikowi znalezienia się w senacie Rzpltej, zachęcał Łubieńskiego do odważnej walki z «herezją» w diecezji, a także zalecał troskę o prawa publiczne. Przy okazji S. ujawniał swoje przywiązanie do wolnościowej ideologii szlacheckiej. W maju 1627 wybrany został na rektora Akademii. Przyczynił się wówczas do uporządkowania wielu spraw, m. in. do uchwalenia nowego prawa «de foro pedagogorum», które poddawało jurysdykcji rektora korepetytorów i opiekunów towarzyszących studentom z możnych rodzin. Występował też do Tomasza Zamoyskiego, patrona Akademii, z postulatami dotyczącymi spraw finansowych uczelni. Po zakończeniu kadencji udał się na dalszą naukę do Włoch; w r. 1629 przebywał w uniw. padewskim, w r. 1630 zaś w uniw. bolońskim uzyskał doktorat obojga praw. Po powrocie do Zamościa kontynuował jeszcze przez kilka lat pracę w Akademii; zrezygnował z niej najprawdopodobniej pod koniec l. trzydziestych. Bezpośrednio w sprawy Akademii włączył się jeszcze w r. 1656, kiedy to jako «pater senior Academiae» zwołał 21 II kolegium profesorów, na którym dokonano wyboru nowego rektora po śmierci Andrzeja Abreka.
Od r. 1622 był S. kanonikiem kolegiaty zamojskiej. W maju 1639 – wraz z innymi – oskarżał przed biskupim sądem chełmskim, ówczesnego infułata Mikołaja Kiślickiego o niegospodarność, kosztującą kapitułę 30 tys. złp. Dn. 4 VII 1639, za instancją Katarzyny z Ostrogskich Zamoyskiej, uzyskał w kapitule prałaturę dziekana wraz z przypisaną do niej prepozyturą w Szczebrzeszynie. W tej roli w sierpniu t.r. brał udział w położeniu kamienia węgielnego pod nowy gmach Akademii. Do swych obowiązków S. podchodził bardzo poważnie. W r. 1644 będąc w Lublinie, oblatował w aktach Tryb. Kor. przywilej fundacyjny kolegiaty. Bogate uposażenie infułackie, składające się z trzech wsi i innych dochodów sprawiło, że S. stał się wkrótce hojnym mecenasem zarówno kolegiaty, jak i Akademii. Już w r. 1641 zapisał 12 tys. złp. na odnowienie i powiększenie fundacji mansjonarii przy kaplicy św. Mikołaja w kolegiacie zamojskiej. Dla czterech odtąd mansjonarzy i prepozyta wybudował także oddzielny dom. W r. 1647 zapisał 8 tys. złp. na restytuowanie zaniedbanej katedry prawa kanonicznego; z sumy tej 2 tys. złp. miało być przeznaczone na stypendia dla sześciu słuchaczy tej katedry wywodzących się z diec. płockiej. Zapisywał też mniejsze kwoty na inne cele dewocyjne. Jego sytuacja materialna pogorszyła się w latach późniejszych, gdy dobra kapitulne ucierpiały od wojsk kozackich, moskiewskich, szwedzkich i siedmiogrodzkich. Pożar kolegiaty w kwietniu 1658, podczas którego spłonęło też archiwum kolegiackie, przyniósł dodatkowe komplikacje, m. in. ordynat Jan Zamoyski «Sobiepan» przestał wypłacać odsetki od sum lokowanych na dobrach ordynackich. Z inicjatywy S-ego kapituła zwróciła się we wrześniu 1659 do ordynata o rewindykację zaległych sum (96 500 złp. dla kolegiaty i 87 850 złp. dla Akademii), ale niewiele to chyba zmieniło, skoro wiosną 1660 S. skarżył się, iż brak mu nawet środków na żywność.
S. troszczył się o swoją rodzinę, pomagał w studiach krewnym. Zapewne jego bratem był Bartłomiej Skwarski, immatrykulowany w Akad. Zamojskiej w r. akad. 1630/1. Jego kuzynem mógł też być promowany w Zamościu 28 II 1635 na notariusza publicznego Wojciech Skwarski, późniejszy doktor filozofii i autor jednego panegiryku, oraz wpisany do albumu Akad. Zamojskiej w r. akad. 1645/6 Franciszek Skwarski. Wszyscy oni wywodzili się z diec. płockiej. S. zmarł 1 II 1662. Pogrzeb z udziałem bpa chełmskiego Mikołaja Świrskiego odbył się 9 II w Zamościu.
Estreicher; – Chachaj M., Wykształcenie profesorów Akademii Zamojskiej, w: W kręgu akademickiego Zamościa, L. 1996 s. 137–8; Gębarowicz M., Jan Andrzej Próchnicki (1553–1633), Kr. 1980 s. 180; Kochanowski J. K., Dzieje Akademii Zamojskiej, Kr. 1899–1900; Stopniak F., Dzieje kapituły zamojskiej, L. 1962 s. 53, 65, 66, 117, 145, 158, 194; Wadowski J. A., Wiadomość o profesorach Akademii Zamojskiej, W. 1899–1900; – Album studentów Akademii Zamojskiej, Oprac. H. Gmiterek, W. 1994; Album stud. Univ. Crac., IV 12; Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I; Radoszycki P., Laurea palestrae philosophicae…, Zamość 1620; Rudomicz K. B., Memoria piorum operum in vita et morte […] Iacobi Skwarski…, Zamość 1663 (testament S-ego); Statuta nec non liber promotionum; Zbiór dokumentów kolegiaty i kapituły zamojskiej, Wyd. B. Kumor, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” T. 26: 1973 s. 322–8, 331–3; – AP w L.: Kolegiata Zamojska, rkp. 413 s. 38–53, 122; Arch. Archidiec. w L.: Akta Konsystorza Chełmskiego rkp. 108 s. 56, rkp. 111 s. 144, rkp. 115 k. 59, 60, 137–140; B. Narod.: BOZ rkp. 1604 s. 86–98 (akta rektoratu – autograf), 135, 144.
Henryk Gmiterek