Jan Łodzia (zm. 1346), biskup poznański. Był synem Sędziwoja z rodu Łodziów, rycerza wielkopolskiego. Długosz w „Vitae episcoporum” dał mu określenie «de Kampa», ale ze źródeł współczesnych J-owi wynika, że Kępa należała w XIV w. do rodu Doliwów, a nie Łodziów. Jako młodzieniec («in minoribus constitutus») brał J. udział w naradach rycerstwa Wielkopolski i Pomorza po śmierci Przemysława II. Siostrą J-a była żona Boguszy, obrońcy Gdańska z r. 1308. Niektórzy historycy (Halecki) podkreślają, że gorliwość J-a w sporze z Zakonem, w którym odegrał znaczną rolę, powiązana była z jego interesami rodowymi. J. jako kanclerz diecezji poznańskiej należał w r. 1320 do komisarzy, których delegaci papieża Jana XXII wysłali do w. mistrza i niektórych komturów, wzywając ich przed swój sąd. J. był też obecny w Inowrocławiu, gdy 10 II 1321 r. zapadł wyrok skazujący Krzyżaków na zwrot Pomorza. Do J-a udał się z prośbą o pożyczkę wzięty do niewoli krzyżackiej Henryk Pałuka, kasztelan nakielski. Podczas wyprawy Zakonu w r. 1331 Krzyżacy napadli J-a, dom spalili i obrabowali, a on sam ledwie uszedł z życiem. W r. 1335 objął J. biskupstwo poznańskie; na czas jego rządów przypada rozpoczęcie przebudowy katedry poznańskiej w stylu gotyckim. W r. 1339 wystąpił J. w Warszawie jako drugi z rzędu świadek w procesie przeciw Krzyżakom; wydał wówczas niepochlebny dla Władysława Łokietka osąd jego rządów na Pomorzu w l. 1296–1300, ale przede wszystkim przedstawił dokładnie gwałty i bezprawie Zakonu. W r. 1343 nie podpisał J. razem z innymi biskupami traktatu kaliskiego, którym Kazimierz Wielki odstępował Pomorze. Nie dbał natomiast o odzyskanie części diecezji poznańskiej w kasztelanii santockiej, oderwanej przez Brandenburczyków. Papież Klemens VI w r. 1343 przypomniał J-owi dwoma dokumentami o potrzebie oddawania świętopietrza arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. J. zmarł 14 IV 1346 r. i pochowany został w katedrze poznańskiej. J. napisał kilka utworów kościelnych (tzw. «prozy kościelne»), które zaginęły, jednakże współczesna zapiska kalendarza włocławskiego, Janko z Czarnkowa i Długosz wymieniają je; są to utwory na cześć Marii Panny: Salve salutis ianua, Benedicta, św. Wojciecha: In laudem sacro praesuli (u Długosza: „summi praesulis”) z akrostychem nazwiska autora, św. Pawła, św. Piotra: Tu es Petrus et super hanc petram. Napisał też Antyfonę na cześć Najśw. Panny śpiewaną w katedrze poznańskiej po hymnie, a zaczynającą się od słów: «Lux clarescit in via». R. Gansiniec wysunął hipotezę, wedle której J. mógł być autorem napisu na nagrobku Bolesława Chrobrego w katedrze poznańskiej. Źródła zanotowały, że J. lubił towarzystwo, wesołość, muzykę, sam grał na cytrze; Długosz użył nawet o nim określenia «scandalosus», ale zarazem nazwał go mężem wykształconym. Działalność J-a polityczna, kościelna, literacka i artystyczna wysuwa go na czoło polskiego życia pierwszej połowy XIV w.
Gansiniec R., Nagrobek Bolesława Wielkiego, „Przegl. Zach.” Nr 7/8: 1951 s. 444–6 i nadb.; Halecki O., Ród Łodziów w wiekach średnich, „Mies. Herald.” 1911 s. 116, 150 i n., 1913 s. 46 n.; Małecki A., Studia heraldyczne, Lw. 1890 II 184 i n.; Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, P. 1960 I; Pilat R., Historia literatury pol., W. 1926 I cz. I; Sappok G., Die Anfänge des Bistums Posen und die Reihe seiner Bischöfe von 968–1498, „Deutschland und der Osten” (Leipzig) Bd. 6: 1937 s. 116–8; Wiszniewski M., Historia literatury pol., Kr. 1840; – Długosz, Opera, I; Kod. Wpol.; Lites, I; Mon. Pol. Hist., II, V; Vet. Mon. Pol., I.
Marian Zwiercan