INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Marwani (Marvani)  

 
 
ok. poł. XVIII w. - 2 poł. XVIII w.
Biogram został opublikowany w 1975 r. w XX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Marwani (Marvani) Jan (2. poł. XVIII w.), mieszczanin warszawski włoskiego pochodzenia, organizator imprez rozrywkowych w Warszawie, antreprener teatralny. W r. 1782 był tenorystą w kolegiacie Św. Jana w Warszawie (pisał się wówczas Johann). «Porzuciwszy orkiestrę» w latach osiemdziesiątych organizował reduty i inne imprezy rozrywkowe, działając na zasadzie porozumienia z Franciszkiem Ryxem, właścicielem wyłącznego przywileju na wszystkie widowiska i zabawy publiczne. Przed 6 X 1790 monopol Ryxa utracił swoją moc prawną na skutek zniesienia wszelkich przywilejów «exclusionis» przez konstytucję sejmową ustanawiającą Komisję Policji Obojga Narodów. Dlatego też M., którego kontrakt z Ryxem upływał na jesieni 1791, skierował do Komisji Policji Obojga Narodów prośbę, aby mu było wolno «po ekspiracji kontraktu z ur. Ryxem utrzymywać w tejże stolicy rozrywki bez opłacania się jemu». Dn. 1 X 1791 uzyskał pozytywną odpowiedź i postanowił otworzyć własny teatr w pałacu Radziwilłowskim. Przed wynajęciem budynku postarał się M. jeszcze o dwie rezolucje Komisji Policji (z 29 XII 1791 i 29 II 1792), które mu zapewniały «wolność utrzymywania i dawania widowisk». Dn. 13 III 1792 zawarł M. 6-letni kontrakt o wynajem pałacu Radziwiłłowskiego, z dużym finansowym nakładem urządził na Foxhalu fajerwerk na uczczenie pierwszej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, propagowany ulotką (pt. „Uwiadomienie o fejerwerku …”), z wierszami oraz inskrypcjami, i powtarzany do 6 V. Dn. 2 IX M. spisał umowę z kierownikiem niemieckiego zespołu teatralnego Franciszkiem Henrykiem Bullą. Przedstawienia niemieckie rozpoczęły się w październiku. Wobec tego, że konfederacja targowicka, unieważniając wszystkie uchwały Sejmu Czteroletniego, reaktywowała przywilej Ryxa, M. był zmuszony uzyskać konsens monopolisty na otwarcie teatru niemieckiego i 6 IX podpisał kontrakt nakazujący mu opłacanie się Ryxowi. Mimo tego kontraktu Ryx dążył do zlikwidowania imprezy M-ego i jedynie rezolucja Konfederacji Generalnej z 16 I 1793 zapobiegła tej likwidacji przed upływem opłaconego już Ryxowi półrocza. Wobec niepewnej sytuacji M-ego Bulla wolał związać się z Ryxem. W maju 1793 uzyskał prawo występowania w ryxowskim teatrze na pl. Krasińskich, gdzie się wkrótce potem przeniósł. Było to ciosem dla antrepryzy M-ego, który nie był teraz w stanie opłacić komornego za pałac Radziwiłłowski. Dn. 19 VI 1793 M. oraz gwaranci jego kontraktu z Radziwiłłem zostali pozwani do sądu marszałkowskiego pierwszej instancji w celu uregulowania swych zobowiązań. W lipcu 1793 M. prosił Radziwiłła o odroczenie opłaty za pałac.

Dn. 11 VI wyjechał M. do Grodna, gdzie przez czas trwania Sejmu podjął się na zlecenie J. A. Igelströma wydawać obiady i kolacje na 120 osób, posiadających specjalne bilety. Ta funkcja ułatwiała mu szukanie protektorów, dzięki którym zamierzał podważyć na Sejmie prawa Ryxa. Nadzieje te zawiodły i M. stał się bankrutem. W lutym 1795 zalegał nadal z komornym, w związku z czym plenipotent radziwiłłowski proponował swemu chlebodawcy usunięcie M-ego z budynku. Nie znamy dalszego losu M-ego; zapewne ukrył się gdzieś przed wierzycielami. Dn. 18 IV 1795 spisano ruchomości teatralne pozostawione przez niego w pałacu Radziwilłowskim, a 8 VII 1795 magistrat Starej Warszawy nakazał zabezpieczyć jego majątek «opuszczony od kilku miesiecy». M-ego wraz ze zorganizowanym przezeń balem wprowadził W. Berent do swego „Diogenesa w kontuszu” (W. 1937).

 

Estreicher; – Bernacki L., Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, Lw. 1925; Gomulicki J. W., Rocznik Literacki za r. 1975, s. 334; Got J., Na wyspie Guaxary, Kr. 1971; Lekczyńska J., F. S. Jezierski w „Diogenesie w kontuszu” Berenta, „Prace Polon.” S. 12: 1955 s. 252; Teatr Narodowy 1765–1794, Pod red. J. Kotta, W. 1967; Wierzbicka–Michalska K., Monopol czy wolna konkurencja (Z dziejów teatru warszawskiego w l. 1791–1793), w: Warszawa XVIII w., W. z. 3; – Magier A., Estetyka Miasta Stołecznego Warszawy, Wr.–W.–Kr. 1963; Makulski F. J., Balik M-ego roku 1791, W. (1791); Marwani do Juryzdykcji Marszałkowskiej. 3 IV 1793, [druk współczesny]; [Marwani J.], Jaśniejsze tłumaczenie memoriału podanego w Najjaśniejszych Rzeczypospolitej Stanach. 25 VIII 1793, [druk współczesny]; [tenże], Odpowiedź na memoriał ur. Ryxa podany do NKGON. 4 II 1793, [druk współczesny]; [tenże], Odpowiedź na przełożenie okoliczności ściągających się do warszawskiego teatru, [druk współczesny]; Ryx F., Memoriał do króla i sejmu, [druk współczesny]; tenże, Memoriał do króla i sejmu 12 XI 1793, [druk współczesny]; Tajna korespondencja z Warszawy 1792–1794…, Oprac. M. Rymszyna i A. Zahorski, W. 1961; Źródła do historii teatru warszawskiego, Wyd. K. Wierzbicka, Wr. 1955 II; – „Gaz. Warsz.” 1782 nr 45 [Supl.]; „Koresp. Warsz.” 1792 nr 57, 90, 100; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V 11875, XVIII 366, AKP 384, 234, Stara Warszawa rkp. 448 s. 795.

 
                                                                                                                                                                                                       Karyna Wierzbicka-Michalska
 
 
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    
 
 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Fryderyk August I

1750-12-23 - 1827-05-05
król Saksonii
 

Antoni Brodowski

przed 26 grudnia 1784 - 1832-03-31
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 

Jan Jerzy Haffner

1777 - 1830-04-20
lekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.