Sumiński Jan Nepomucen Stanisław Kostka Adam (1786–1839), kapitan armii Księstwa Warszawskiego, major Wojska Polskiego.
Ur. 2 XII w Zbójnie (pow. lipnowski), był synem Piotra (zob.) i Franciszki z Hołyńskich, bratem Antoniego Ignacego (zob.).
S. kształcił się w konwikcie Pijarów w Warszawie. W r. 1801 prawdopodobnie przerwał naukę i zaciągnął się do stacjonującej w Strasburgu Legii Naddunajskiej; wg legionisty Kazimierza Luxa dosłużył się tam rangi porucznika. Pod koniec r. 1806 wstąpił do powstającego Wojska Polskiego. Dn. 3 VII 1807 został mianowany porucznikiem w 3. p. ułanów Ks. Warsz., a 11 IV 1808 awansował do stopnia kapitana. Przebywał wówczas w Toruniu i pełnił obowiązki adiutanta polowego gen. Stanisława Wojczyńskiego, dowódcy załogi twierdzy toruńskiej i organizatora siły zbrojnej w dep. płockim. W wojnie polsko-austriackiej 1809 r. uczestniczył w walkach na lewym brzegu Wisły, mających na celu nawiązanie przerwanej komunikacji z Poznaniem. Dowodził oddziałem sześćdziesięciu jeźdźców, wchodzącym w skład kolumny 11. pp, dowodzonej przez kpt. Emiliana Węgierskiego. W potyczce, do której doszło między Kwieciszewem a Wylatowem 11 V 1809, przyczynił się wraz z 11. pp do odparcia oddziału huzarów austriackich mjr. J. Gatterburga. Otrzymał następnie przydział do 1. p. ułanów wojsk francusko-galicyjskich, sformowanego w dep. płockim przez płk. Augustyna Zawadzkiego. Dn. 9 VIII t.r. został szefem szwadronu i prawdopodobnie uczestniczył 20 XI w bitwie pod Kojdanowem. Po zawarciu traktatu pokojowego z Austrią, 1. p. ułanów przemianowano 28 XII na 7. p. ułanów armii Ks. Warsz., a sam S. otrzymał 1 I 1810 Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari.
Dn. 18 VII 1810 został S. przeniesiony do stacjonującego w Krakowie 3. p. ułanów. Latem 1811 przeszedł z nim do Maciejowic, a wiosną 1812 do Siedlec (pułk S-ego działał wtedy w ramach 29. brygady gen. Kazimierza Turno, wchodzącej w skład 4. dyw. kawalerii lekkiej pod dowództwem gen. Aleksandra Rożnieckiego). Dn. 21 VI t.r. wymaszerował z pułkiem spod Borku i w składzie dyw. gen. Rożnieckiego, wraz z Wielką Armią cesarza Napoleona I, przekroczył 7 VII Niemen. W pościgu za wycofującymi się wojskami rosyjskimi gen. P. Bagrationa dywizja zajęła 8 VII Nowogródek, po czym ubezpieczana przez brygadę gen. Turno posuwała się wzdłuż drogi Korelicze-Mir. S. jako dowódca szwadronu, na czele 3. p. ułanów w straży przedniej brygady gen. Turny, po zwycięskim starciu z patrolem kozackim 9 VII wszedł do Miru. Jeszcze tego samego dnia szwadron S-ego wyruszył w kierunku Nieświeża. Napotkawszy duży oddział kozacki płk. Sysojewa, wraz z całym pułkiem wdał się w walkę z o wiele większymi siłami rosyjskimi. W czasie wycofywania się w kierunku Miru zagrodziło im drogę kilka sotni kozackich pod dowództwem atamana gen. M. Płatowa; 3. p. ułanów poniósł dotkliwe straty, a S., ranny w głowę i nogę, został wzięty do niewoli rosyjskiej wraz z kilkoma oficerami i ponad dwustu żołnierzami. Po wyjściu z niewoli osiadł w r. 1814 w dziedzicznej wsi Ośno (pow. nieszawski) koło Służewa na Kujawach.
W powstającej armii Król. Pol. awansował S. 13 II 1815 do stopnia majora w 4. p. strzelców konnych formowanym w Skierniewicach. Dn. 18 VI t.r. otrzymał, za zgodą cesarza Aleksandra I, trzymiesięczny urlop na leczenie, z prawem wyjazdu «do wód» na Śląsku. Na własną prośbę został zdymisjonowany rozkazem dziennym w. ks. Konstantego z 17 XII (oficjalny akt zwolnienia Min. Wojny Król. Pol. wydało mu z datą 27 XII 1815). Po ślubie z Julią Józefą z Dąmbskich majątek S-ego powiększył się o wniesione w posagu dobra Grabie (Nowe Grabie) w pow. nieszawskim. Sumińscy mieszkali we dworze w Ośnie oraz w pałacyku Dąmbskich w Toruniu. W l. trzydziestych zawarł S. umowę z Bankiem Polskim, administrującym warzelniami soli w Ciechocinku, na dostarczanie drewna ze swoich dóbr. Wziął też w wieczystą dzierżawę folwark Plebanka w pow. nieszawskim z łąkami Wilkowyja.
W powstaniu listopadowym S. nie uczestniczył, choć uzbroił własnym kosztem nieokreślony bliżej oddział wojskowy. Wg tradycji rodzinnej, niepotwierdzonej w źródłach, w czasie powstania został mianowany majorem 14. p. kaliskiej piechoty liniowej i dowodził 3. baonem. W r. 1837 wylegitymował się ze szlachectwa wraz z bratem Antonim przed Heroldią Król. Pol. i 24 XI t.r. został wpisany do ksiąg szlachty dziedzicznej. W r. 1839 udał się na kurację do Berlina, gdzie 21 V t.r. spisał testament; w skład masy spadkowej S-ego wchodziły wtedy dobra: Grabie, wycenione na kwotę 630 tys. złp. i Ośno, warte 552 tys. złp. S. zmarł w Berlinie 15 VII 1839 na atak serca; został tam pochowany 18 VII w podziemiach rzymskokatolickiej katedry św. Jadwigi. Urnę z sercem przewieziono do Grabi i wmurowano w ścianę tamtejszego kościoła parafialnego pod marmurowym epitafium.
W małżeństwie (od 8 I 1817) z Julią Józefą z Dąmbskich (1792–1863), córką Jana Chryzostoma Dąmbskiego (zob.) i Magdaleny z Wolskich, podkomorzanki inowrocławskiej, miał S. troje dzieci: synów Michała Hieronima (zob.) i Aleksandra Kryspina (1818–1857), od r. 1845 właściciela dóbr Dobiesławice i Mierogoniewice w pow. inowrocławskim, chorego psychicznie i leczonego w prywatnej klinice dla obłąkanych F. Klinsmanna w Berlinie, żonatego od r. 1852 z cioteczną siostrą Kazimierą z Dąmbskich (1824–1896), która w r. 1862 wyszła powtórnie za mąż, za Bolesława von Dienheim-Chotomskiego (zob.), oraz córkę Franciszkę Nimfę (zob.).
Borkowski, Almanach; Lenczewski, Genealogie; Pachoński J., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796–1807, Kr. 1998–2003; Spis szlachty Królestwa Polskiego, W. 1851; – Borucki M., Ziemia kujawska…, Włocławek 1882 s. 201; Hewner K., Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Ciechocinku, Ciechocinek 2002; Hryniewiecki B., Michał Hieronim Leszczyc-Sumiński i jego dzieło o rozwoju paproci, „Prace Kom. Hist. Med. i Nauk Przyr.-Mat. PAU” T. 1: 1939 s. 1–24 (liczne błędy i nieścisłości); Kukiel M., Wojna 1812 roku, Kr. 1937 I; Mościcki H., Pod berłem carów, W. 1924; Pawłowski B., Historia wojny polsko-austriackiej 1809 r., W. 1935; Staszewski J., Powstanie Poznańskie 1809 r., „Kron. M. Poznania” 1930 s. 177, 179; tenże, Walki kawaleryjskie pod Mirem i Romanowem 1812, P. 1934 s. 270–2; Zych G., Armia Księstwa Warszawskiego, 1807–1812, W. 1961; – Bielecki R., Tyszka A. T., Dał nam przykład Bonaparte: wspomnienia i relacje żołnierzy polskich, 1796–1815, W. 1984; Lelewel P., Pamiętniki i diariusz domu naszego, Oprac. I. Lelewel-Friemannowa, Wr. 1966; Sułkowski A. P., Listy do żony z wojen napoleońskich, W. 1987; Szumski L., Wspomnienia o pułku trzecim ułanów byłego wojska polskiego, Kr. 1883 s. 80; – AP w W.: Akta notariuszy: Jana Marczyńskiego nr 6941, Aleksandra Engelke nr 7222, 7253, 8537, Jana Wilskiego nr 325; – Mater. w posiadaniu autora: Wypisy z Kartoteki oficerów WP 1815–1831 Zbigniewa Zacharewicza.
Cezary W. Domański