Rakowski Jan h. Trzywdar (zm. 1606?), podstoli Anny Jagiellonki, podkomorzy, następnie starosta wiski, poseł na sejmy. Był synem Jana, trukczaszego Zygmunta Augusta (zob.), i Doroty z Oborskich.
R. dziedziczył po ojcu Rakowo-Boginie w ziemi wiskiej. W r. 1573 był już łowczym wiskim i podstolim Anny Jagiellonki; pozostał nim nadal po jej ślubie ze Stefanem Batorym i koronowaniu na królową. Na sejmiku ziemi wiskiej w r. 1577 został, wraz z rotmistrzem Baltazarem Wierzbowskim, obrany posłem z koła rycerskiego do króla, któremu mieli przedłożyć postulaty szlachty, m. in. żądanie uchwalenia komisji «pruskiej» dla rozgraniczenia ziem koronnych z Prusami Książęcymi. R. mógł już posłować na sejm warszawski w r. 1578, choć wydaje się, iż był to jego ojciec Jan. Z początkiem lat 80-tych otrzymał urząd podkomorzego wiskiego (informacja, jakoby R. przed objęciem urzędu podkomorzego był podstolim wiskim, jest mylna). Na sejmiku ziemi wiskiej 17 III 1582 R., jako «podczaszy Króla JMci i podkomorzy wiski» został obrany posłem na sejmik generalny warszawski. Wydaje się jednak, iż w dalszym ciągu związany był głównie z dworem Anny Jagiellonki, jako jej podczaszy. Podczas bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego pełnił z wyboru szlachty obowiązki surrogata star. wiskiego. Na sejmie elekcyjnym 1587 r. oddał swój głos na Zygmunta Wazę. Z ramienia królowej posłował do panów lit., zebranych 8 XI 1587 na Zjeździe w Wilnie, w celu nakłonienia ich do uznania Zygmunta. Prawdopodobnie uczestniczył R. w sejmie koronacyjnym; za poparciem Anny Jagiellonki otrzymał na nim star. jurydyczne wiskie wraz z ekonomią (przed 15 I 1588, kiedy to Zygmunt III nadał podkomorstwo wiskie jego synowi Wojciechowi po rzekomej śmierci R-ego). Jako star. wiski uczestniczył R. w sejmiku tej ziemi 28 III 1588. R. posłował na sejm 1590/91 r.; został na nim wyznaczony w skład komisji do rozgraniczenia Mazowsza z Prusami Książęcymi. Posłował następnie z ziemi wiskiej na sejm w r. 1598. Na sejmiku wiskim 10 I 1601 wraz z innymi Rakowskimi: Jakubem, podstarościm kolneńskim, i Andrzejem, podstarościm wiskim, swym zastępcą, przeforsował wybór swego krewnego – Floriana Rakowskiego na posła na sejm warszawski (Wizna 10 I 1601).
Zgodnie z umową z dożywotnią posesorką star. wiskiego Anną Jagiellonką (z 1595 r.) R. za otrzymaną arendę miał wpłacać do skarbu królowej sumę w wysokości 900 złp. rocznie, a ponadto «okrom kwarty» 200 złp. jurgieltu dla ks. Sylwestra Roguskiego, kanonika warszawskiego, i 44 złp. z dochodów myta wodnego wiskiego na rzecz wojskiego wiskiego Jana Lachowskiego. Regularnością wypłat dla wojskiego zajął się sam sejmik wiski już w r. 1582. W ramach arendy musiał ponadto dostarczać na dwór królowej określone wiktuały. W r. 1606 za zgodą króla (Warszawa 19 V) scedował na rzecz syna Wojciecha ekonomię wiską z wyłączeniem jurydyki i wsi Przytuły, należącej do oprawy star. sądowego. Wkrótce 23 VI t. r. R. otrzymał zgodę na cesję star. sądowego na rzecz Jana Drozdowskiego wraz ze wsią Przytuły. Wcześniej natomiast (12 V t. r. ) za konsensem królewskim odstąpił drugiemu synowi Janowi dwa wójtostwa: Radziłowskie (8 włók) i w Rudniku (2 włóki). Zmarł zapewne jeszcze w r. 1606.
R. był żonaty z Dorotą Oborską, starościanką kiernowską, i miał z niej trzech synów: Mikołaja (zob.), Wojciecha (zob.) i Jana, podkomorzego wiskiego (zob.).
Kapica-Milewski I., Herbarz, Kr. 1870 s. 350; Niesiecki; Uruski; – Pałucki W., Drogi i bezdroża skarbowości polskiej XVI i pierwszej połowy XVII w., Wr. 1974 s. 174–6 (tu mylna informacja o nadaniu ekonomii wiskiej w r. 1588 Wojciechowi Rakowskiemu); tenże, Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, W. 1962 s. 267; – Diariusze sejmowe r. 1587, Wyd. A. Sokołowski, w: Script. Rer. Pol., XI 126; Lustracje województwa mazowieckiego w latach 1617–1620, cz. 1, Wyd. A. Wawrzyńczyk, Wr. 1968 s. 114, 123; Vol. leg., II 1232, 1376; Źródła Dziej., IX 253 (zapewne ojciec Stanisław); – AGAD: Metryka Kor. nr 134 k. 26v.–27v., nr 139 k. 146–147, nr 153 k. 8, 18v., 21–23v., Arch. Radziwiłłów: Dz. VI-II-49 k. 29, 39 (lustracje mazowieckie), Arch. Skarbu Kor. III ks. V k. 409 V ks. VII nr 78 k. 100, 537, 623; B. Narod.: rkp. IV 8468, BOZ rkp. 2036/IV, 3087 k. 270v.; B. PAN w Kr.: rkp. 8350 (B. Narod. mf 63539), k. 10, 13, 18v., 20–21, 24, 29v., 34, 36, 37, 44v. (lauda ziemi wiskiej z l. 1576–1699 cz. 1).
Mirosław Nagielski